Ilisimatusartoq nunatsinni PFAS-ip qaffasinnerpaanera pillugu: Nunarsuarmioqatigiit qisuariartariaqarput

Atuagassiami nersugaasumi Lancet Planetary Healthimi ilisimatusaammit nutaamit takutinneqarpoq, Ittoqqortoormiini innuttaasut nunarsuarmi nuanniilluinnartumik rekordiliisimasut.

Ilisimatusartummi innuttaasut aaviini PFAS-it qaffasissorujussuarmik annertussusillit nassaarisimavaat.

Nassaarnerup oqartussat nunarsuarmioqatigiillut qisuariartittariaqaraluarpai, ilisimatusartut ilaat ilisimatusaammut tunuliaqutaasoq Sermitsiaq.AG-mut oqarpoq:

- Misissuinermi ernumanarnerpaaq tassaavoq, sumiiffimmi taama avinngarussimatigisumiittumi PFAS-it qaffasissusaanni nunarsuarmi rekordiliisoqarnera.

Sivisoorujussuarmik arroriartuaartinneqartartut

- Sananeqaatit taakkua killeqarfinnik qaangiisuunerat ersarissorujussuarmik takutinneqarpoq. Isorartussutsini naatsuinnarniinngitsoq kisiannili kilometerinik tuusinterpassuarnik ungasissulimmut sananeqaatit siaruaattarput, Aarhus Universitetimi Institut for Ecosciencemi aamma Arktisk Forskningscenterimi professori, Rune Dietz, oqarpoq.

Ilisimatusaat nutaaq naapertorlugu, Ittoqqortoormiini innuttaasut 86 procentii aammikkut akoqarput, timip akiuussutissaqassusiata sualuttumik ajoqusernissaanut EFSA-mit annerpaaffissatut killiliussamit qaffasinnerusunik.

PFAS-it aammi timillu pisataani eqiteruttarput timillu akiuussutissaqassusiata nappaatinik akiuisinnaaneranik annikillisitsisartutut ilaatigut kræfteqalernissamut hormonillu akornuserneqarnissaannut aarlerinaammik annerulersitsisartutut pasineqarlutik.

Rune Dietz nassuiaavoq, sananeqaatit timimi sivisoorujussuarmik arroriartuaartartut, taamaattumillu inerteqqutaalernissaat neriuutigigini:

Inerteqquteqarneq siunertanit pitsaasunit salliutinneqartariaqarpoq

- Piniartuugaanni pisat inuussutigineqartarput, pisarisinnaasallu nerineqartariaqarlutik. Sananeqaatilli taakkua sivisoorujussuarmik affaannanngoriartuaartarput, taamaattumik siunissami qaninnerpaami tammakarsinnaanngillat.

- Pitsaasunik siunertaqartoqaraluartoq assersuutigalugu FN-imi nunarsuarmut anguniagaqartoqaraluartoq, qaffasissutsit imaani nerisareqatigiiaani 2025-mi appasinnerpaanngortinneqarsimanissaannik, tamanna sananeqaatini taakkunani pinavianngilaq, Rune Dietz oqarpoq nangillunilu:

- Kigaappallaarujussuartumik ingerlasoqarpoq. Tamanna siornatigut takusimavarput, PFAS-it kisimik pineqanngimmata. PCB-inut aamma ajornartorsiutaasorujussuarnut atatillugu assinganik aamma takusaqarsimavugut, Tunulu kingumut sakkortunerpaamik eqqugaavoq. Tamanna pissutigalugu sananeqaatit immikkoortut taakkua marluk POP-inut (Persisten Organic Pollutants) ilaapput .

Silap pissusiata allanngoriartorneri pisunik sakkortunerulersitsisinnaasut

Rune Dietz naapertorlugu, silap pissusiata allanngoriartorneranit ineriartornerup sakkortusarneqarnera ilimanaateqarpoq:

- Tamanna pissuteqarpoq Tunumi nannut natsersuarnik aataanillu, natsernut sanilliullutik avatangiisini toqunartunik PCB-inik akoqarnerusunik, nerisaqarnerulersimanerannik. Tassa imaappoq sananeqaatinut avatangiisinut takornartaasunut arlalissuarnut atatillugu akoqassutsit qaffariaateqarsimasut, uumasullu nutaat PFAS-it akuinik sukumiinerusumik misissuiffigalugit aallartissimavarput.

Ilisimatusartoq isumaqarpoq nunarsuarmioqatigiit qisuartariaqartut:

- Inerteqquteqarnerup piviusunngorsinnaanissaa neriuutigisariaqarpoq. Ajornanngippat aqagu, kingusinnerusukkuunngitsoq.

Kitaani akoqassutsit appasinnerusut

Ilisimatusartut misissuinerannit takutinneqarpoq, Tunumi piniakkat innuttaasullu sananeqaatinik soorlu PFAS-inik, PCB-inik avatangiisinullu toqunartunik allanik qaffasinnerpaamik akoqartut, akoqassutsillu Kitaani appasinnerusut.

Kviksølvimut atatillugu pissutsit allaanerupput, saffiugassamik arrortikkuminaatsumik taassuminnga akoqassutsit Kitaata avannaani Qaanaami qaffasinnerpaajummata, Rune Dietz oqaluttuarpoq.