Sermeq iigartartoq kissartumit sukkatsisarneqarpoq
Ilulissat kangerluata immap naqqaniittup kissarnerunerata Ilulissat kangerluanni sermip iigartartup sukkanerusumik anialersimaneranut peqqutaanerpa? Tamanna ilisimatuut arlallit Nature Geoscience-mi allaaserisakkut nutaakkut akissutissarsinarpaat, dmi.dk allappoq.
Ilulissat kangerluanni sermeq iigartartoq Kalaallit Nunaata kitaani Qeqertarsuup tunuani sermit iigartartut malunnarnersaraat, taannalu ukiut tamaasa iluliarsuarnik tusindilikkaanik pilersitsisarpoq. Nature Geoscience-imi allaaserisami qanittukkut saqqummersumi ilisimatuut nunanit assigiinngitsuneersut arlallit siunnersuutigaat Ilulissat kangerluata imaata naqqani immap kissarnerulersimanerata sermip iigartartup puttasortaata sukkatsissimaneranut peqqutaasimasinnaasoq.
– Ilulissat kangerluat ukioq naallugu iluliarsuarnik ulikkaarsimasarpoq, iluliarsuillu taakku kangerluup paavani ikkannernut ikkarlisimalersarput, tamaani itissuseq 'taamaallaat' 250-35 meterimiikkami. Iluliarsuit kangerluup naqqanut ikkarlittarput. Kangerluk taamaalilluni iluliarsuarnik ulikkaaraluartoq kangerluup naqqani imarmik kissalaartoqarpoq, taamak DMImiit Mads Hvid Ribetgaard allaaserisami suliarinneqataasoq oqarpoq.
Kangerluup paavata avataani - 250 meterit qaangerlugit itissusilimmi - immamik taamatut kissartigisumik peqarpoq, imaq tamanna Atlantikup imaarivaa imaluunniit tamaani Irmingervandimik taaneqartartoq akulerulluarsimasoq. Kangerluup paavata naqqata itingaatsiartup imaq kissartoq tamanna kangerluup iluanut 'kuutsittarpaa' - taamaalineranillu iggartartoq naqqaniit aatsittarpaa. Iigartartoq taamaalilluni 'sermimik oqaasarpoq', taannalu imaani puttasuulluni.
Imaani immamik kissartumik pilersorneqarnerup allanngornera atlantikup avannaani immap sarfaata kaaviiaarnerata allannguuteqarneranik peqquteqarpoq. Allannguut taanna 1990-ikkut qiteqqunneranniit Kalaallit Nunaata kitaani imaani akunnattumik itissusilimmi imaq kissarnerulersimavoq, Qeqertarsuup tunua ilanngullugu. Pissutsit taamaattut aamma piffissami 1920-ikkunniit 1960-ikkut naajartornerisa tungaanut pisimapput. Allannguutit taamaattut Atlantikup Avannaani anoreqarfinnut attuumassuteqarsorinartut suli maannamut ilisimatusarfigineqarput.
Ilulissat kangerluani sermip iigartartup tassanngaannaq sukkatinneranut nassuiaatitut siunnersuutigineqartunut ilaapput pisut allat. Nassuiaat qaninnerpaaq tassaavoq silaannaap kissatsinnera, kisianni kalaallit nunaanni sermit iigartartut allat misissornerisigut paasinarpoq, iigartartut tamakku allat Ilulissat kangerluani iigartartumit sukkatiginatik ingerlaartut, naak tamarmik annerusumik minnerusumilluunniit silaannaap kissatsinneranit taamaattumit eqqorneqaraluarlutik. Piviusuuvoq sermit iigartartut itsinikkaat kisimik sukkanerusumik iiggartulersimapput - tassa imarmit kissalaarnerusumit pulaffigineqarsinnaasumiittut.