Ukiuni 800-ni aatsaat taamak imaq sikuunngitsigaaq
Ilisimatuut Svalbardip aamma Kalaallit Nunaata akornanni ukiuni 800-ni sikuusarsimanerata qanoq annertutigimanera naatsorsorsimavaat. Piffissap ilaani sikuunikittarsimavoq, kisianni piffissami taamak sivisutiginngitsumi.
Nasa, Goddard Space Flight Center tunngavigalugu ukiup 2008-2009-p sikuunera annertunerpaanngorpoq 28. februaari 2009. Ingeniøren.dk allappoq.
Ukiut 800 ingerlanerini Kalaallit Nunaata aamma Svalbardip akornanni imap sikuunera aatsaat taamak annikitsigaaq. Tamanna misissueqqissaarnerup nutaarluinnaap takutippaa, nunarsuaq tamakkerlugu ilisimatuut ilisimatusarnermut tunngasunik atuagassiami Climate Dynamicsimi saqqummiussaanni atuarneqarsinnaavoq.
Suleqatigiit ilaasortaat danskeq tassaavoq geofysiker Aslak Grinsted Københavnip Universitetiani Niels Bohr Instituttimi Center for Is og Klimameersoq (sikumik aamma silaannaap allanngoriartorneranik ilisimatusarnermik suliallit).
Suleqatigiit paasissutissat, Finlandimi orpiit iperaasai Svalbardimi sermip qillerlugu piiakkap oxygen-18 akua kiisalu umiarsuarni allattaavinni allattorneqarsimasut qanoq sikoqassusianik nalunaarsuisarsimanerit sukumiisut ukiut 1500-kkut tikillugit, taakku ataatsimoortillugit sulisimapput. Paasissutissat tamakku atorlugit iluatsittumik qanoq sikuusarsimatiginera kingumut ukiut 1200-kkut tikillugit naatsorsorsinnaasimavaat.
- Ukiut 1900-kkut aallartinneraniilli imaq sikusartoq annikilliartorsimavoq, tamannalu ukiuni 800-ni kingullerni nalaanneqarsimanngilaq,« Aslak Grinsted oqarpoq.
Erseqqissaatigaa ukiut 1200-kkut piffissaq kiaffiusimasutut ilisimaneqarmata.
Ukiuni 1910-miit 1920-mut nikeriarneq malunnarluinnartoq pivoq, piffissap taassuma ingerlanerani imaq sikuusartoq 300.000 kvadratkilometerinik annikillivoq, tamatumunnga pissutaasoq imaassinnaalluarpoq ukiut 1800-kkut naalernerani ukiut sivikitsumik sermeqarfiusut naasimanerat, Aslak Grinsted nassuiaavoq.
Soorunami imap sikuusarneranut sumiiffinni silap kiassusia nillerneralu apeqqutaasarput, kisianni ukiuni 800-nik sivisussuseqartumi allanngorarnerup qanoq innerata eqquissumik nassuiaasersornissaa iluatsinneqarsimanngilaq. Tamannalu pissutaalluni aamma siunissami immap sikusarnerata qanoq annertutiginissaa siulittuutigissallugu ajornarpoq.
Ilisimatuulli maannakkut oqaatigisinnaavaat siusinnerusukkut piffissap ilaatigut immap sikuusarsimanerani annikittarsimasoq, kisianni taamaattarnera ukiuni 100-ni kingullerni taamak sivisutigisarsimanngilaq. Immap sikuusarnerata siammasinnerata allanngorartarnera atlantikup avannaani allanngorarnermut (nordatlaniske oscillation-imik taaneqartartumut) sanilliullugu misilinneqarsimagaluarpoq.
- Kisiannili sanilliussineq atorsinnaajunnaartarpoq piffissamut kingusinnerusumut utertoqartillugut, Aslak Grinsted oqarpoq.
Taamaattumik nammineq assortornianngilaa immap sikuusarfiata annertuseqqissinnaalluarnera, naak nunarsuaq tamakkerlugu silaannaq kissatsikkiartoraluartoq.