Marraat ukiunik tusindilinnik pisoqaassusillit misissugassatut tigusat Kalaallit Nunaata imartaani uumasut miluumasut kiannerulerpat qanoq qisuariarnissaat pillugu sumik paasitissinnavaatigut? Ilimagisamiit paasisaqarnerusinnaavugut.
Tamanna misissuinermi, ukiuni arlalinni nunanit tamalaanit suleqatigiissutigineqartumi, professorinit marlunnit Danmarkip Kalaallillu Nunaata Ujarassiuuteqarfiannit (GEUS) Københavnillu Ilisimatusarfianit siulersorneqartumi, paasinarsivoq.
Marraat ukiunik tusindilinnik pisoqaassusillit misissugassatut tigusat Kalaallit Nunaata imartaani uumasut miluumasut kiannerulerpat qanoq qisuariarnissaat pillugu sumik paasitissinnavaatigut? Ilimagisamiit paasisaqarnerusinnaavugut.
Tamanna misissuinermi, ukiuni arlalinni nunanit tamalaanit suleqatigiissutigineqartumi, professorinit marlunnit Danmarkip Kalaallillu Nunaata Ujarassiuuteqarfiannit (GEUS) Københavnillu Ilisimatusarfianit siulersorneqartumi, paasinarsivoq.
- Kalaallit Nunaata avannaata imartaani sumiiffinni sisamaasuni ukiuni 12.000-ini kingullerni immami miluumasoqassuseq piffissalersorlugu misissorniarsaraarput, Eline Lorenzen, Københavnip Ilisimatussarfiani pinngortitami pinngoqqaatit oqaluttuassartaat pillugit professori, oqarpoq.
Ilisimatuut piffissamik naatsorsueqqissaarniarlutik immap kangerluilluunniit naqqaniit misissugassanik tigusipput. Sikumit misissugassanik tigusinermi periusigineqartartoq assigaa, kisiannili marraapput immap naqqaneersut.
- Immami uumassusilerinermut assersuunneqarsinnaavoq. Sunaluunniit qaavani pisoq, Sofia Ribeiro, GEUS-imi sermersuaq silallu pissusia pillugit ilisimatusarfimmi professoriusoq, oqarpoq.
Misissugassat tamakkua dna-mik uumasullu assigiinngitsorpassuit pillugit paasissutissanik pissarsivigineqarsinnaagaluartut, ilisimatusartut misissuinermi matumani imarmiut miluumasut immikkut sammivaat. Silap pissusia piffissallu ingerlanerani immami miluumasoqassuseq marrammit immap naqqaneersumit DNA-nik pissarsianiit siullermeersumik atassuserniarneqarpoq.
- Tassa pissuseqatigiiat assigiinngitsut piffissap ingerlanerani qanoq allanngorsimanerannik paasisaqarnerungaalerpugut, Eline Lorenzen oqarpoq.
Naresip Ikerasaa ammartoq
Ilisimatuut itsaq qanoq pisoqarsimaneranik paasisaqarniaraangamik nalinginnaasumik ujaranngorsimasut misissortarpaat. Kalaallit Nunaannili immami miluumasut immami uumasarlutillu toqusaramik ujaranngorsimasut ikittuinnaapput, ujaranngorsimasullu inoqarfinniunerusoq nassaarineqarsinnaapput. Taamaammat ilisimatuut ukiut 4500-t sinnerlugit matuma siornatigut uumasut pissuseqatigiiaat qanoq inissisimasimanerannik ilisimasaqarpianngillat.
- Taamaalilluta sumi qangalu qanoq pisoqarsimanera paasigipput oqartoqarsinnaavoq. Siornatigut ilisimaneqarsimanngillat, Eline Lorenzen oqarpoq.
Aammattaaq avannaani soqutiginartumik pisoqarsimasoq misissuinerup takutippaa.
- Narresip ikerasaaniit Lincolnillu imartaaniit misissugassanik tigusinikuuvugut. Tassanilu misissugassarpassuit ukiut 12.000-iniit 9.000-it tungaanut pisoqaassusillit pissarsiaraagut, kisianni Naresip ikersaa ukiuni tusindtilippassuarni sikusimareerluni siullermeerluni sikuerniariartoq immami miluumasut pissuseqatigiiaat assigiinngitsut paasisaqarfigisinnaalissavagut.
- Naresip Ikersaata ammanerani ukiut 500-t iluanni natseqalerlunilu, qernertanik qilalugaqalerlunilu natsersuaqalersimanera tupinnarluinnarpoq, Eline Lorenzen oqarpoq.
Uumasut pissuseqatigiiaat avannarpartertut
Marraat misissugassat uumasut assigiinngitsut sananeqaataannik, tassa DNA-vinik akoqaraluartut, ukiut 12.000-it kingulliit ingerlaneranni silap qanoq issimaneranik paasisaqarfigineqarsinnaapput.
- Uumasut pissuseqatigiiaat ilisimaqarfigerpianngisagut ujaranngorsimaneranit nassaarfigineq ajoratsigit misissornerusarpagut. Ukiut tusindtillit ingerlaneranni avatangiisinut silallu pissusiata allanngoriartorneranut qanoq naleqqussarsimanersut takusinnaavarput. Taamaalilluta siunissami qanoq ikkumaarneranik eqqoriaasinnaalertarpugut, Sofia Ribeiro oqarpoq.
Maanna sermersuaqarnerata nalaani, Holocæn-mik taaneqartartumi, ukiut 12.000-it matuma siorna aallartittumi, inuuvugut. Ukiut 12.000-it taakkua affaani siullermi Issittoq kissalaarsimagaluarpoq. Ima kiatsigisimavoq allaat ukiup 2100-p tungaanut sumiiffik qanoq isikkoqalersinnaanersoq najoqqutassatut atorneqarsinnaalluni, Eline Lorenzen nassuiaavoq.
- Issittumi imarmiut miluumasut qanoq sivisutigisumik najuussimanerannik paasisat siulliit taakkua oqaluttuarisaanermut tunngassuteqarput. Taakkualu atorlugit uumasut pissuseqatigiiaat siunissami qanoq ingerlanissaannik oqaatiginnissinnaavugut, Eline Lorenzen oqarpoq.
Uumasut issittumiittut kiannerulernerani avannarpasinnerusumut nuussimasut misissuinerisa takutippaat.
- Piffissamilu tassani uumasut pissuseqatigiiaat misissuiffigisagut avannarpartilersimasut takusinnaavarput. Maannakkullu uumasut assigiinngitsut najugaqarfigisatik allanngortikkaat takusinnaaleratsigu tamanna oqallisaangaatsiarpoq. Sikumut attuumassuteqarunik kujataani siku annikilliartuinnarmat avannarpasinnerusumut nuussapput, Sofia Ribeiro oqarpoq.
Suliniummi alloriarnermi tulliuttumi uumassusillit allat sananeqaataat tunngavigalugit pinngortitami ataqatigiit tamaasa takussutissiorneqassapput, taanna oqaluttuarpoq.
