Pinngitsaaliissummik arsaarinnittarnerit pillugit ilisimasalik: Aalajangersakkanik unioqqutitsinerusinnaavoq
Meeqqanik pinngitsaaliissummik angerlarsimaffiup avataanut inissiisarnerit pillugit kalaallit aaqqiissutaat Europami Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiissummik unioqqutitsinerunerugunarpoq. Tamannalu Kalaallit Nunaannuinnaq ajornartorsiutaanani aamma Kunngeqarfimmut Danmarkimut, piumasaqaatinik naammassinnittussatut pisussaaffeqartumut ajornartorsiutaavoq, inatsisilerinermi professori oqarpoq
Annonse
Kalaallit Nunaanni meeqqat 750-it missaat angajoqqaatik qimallugit najugaqarput. Taakkunannga 400-t ilaqutariinni najugaqartuupput. Sinneri meeqqat angerlarsimaffiini ulloq unnuarlu paaqqinnittarfinni najugaqarput. Pisuni amerlasuuni meeqqat pinngitsaaliissummik inissinneqartarput, tassa angajoqqaat piumasarinngisaannik.
Akeqanngitsumik eqqartuussissuserisumik ikiuisoqartanngitsoq
Nunatsinni angajoqqaanut meeqqaminnik pinngitsaalillugit arsaarneqartunut akeqanngitsumik eqqartuussissuserisumit ikiorsiisoqarneq ajorput. Isumaginninnermi naammagittaalliuuteqartarfik naammagittaalliuuteqartarfiuvoq, sulialli allakkatigut taamaallaat suliarineqartarput, naammagittaalliortullu namminneq akiliinngikkunik eqqartuussissuserisumit ikiorserneqarsinnaanatik. Suliaq tunngaviusumik eqqartuussivimmut suliassanngortinneqarsinnaavoq, naalagaaffimmiillu akiliunneqarnissaq qinnutigineqarsinnaavoq, kisianni piviusumik qaqutigut tamanna pisarpoq.
Angajoqqaarpassuit pisinnaatitaaffitik pillugit ilisimatinneqarneq ajorput, taamaattumillu pissutsini pineqartuni qanoq iliorsinnaanerlutik naluaat. Sulianik suliaqarnermi kukkunerit, paasissutissat amigaataasut aamma misissuinerit kukkusut eqqartuussissuserisup paasisinnaasai paasineqartanngillat. Peqatigiiffiit namminneq kajumissutsiminnik suliniuteqartut soorlu MAPI, Mentor Immanuel aamma SILA 360 arlaleriarlutik tamanna erseqqissarniartarpaat.
Nammineq inuuneqarneq aamma naapertuuttumik eqqartuussineq
Kalaallit Nunaanni aaqqissuussineq Europami Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiissutip unioqqutitsineratut nalilerneqarsinnaavoq, inuiaqatigiilerinermi eqqartuussissuserisutut professori Sten Schaumburg-Müller oqarpoq:
- Isumaqarpunga Kalaallit Nunaanni angerlarsimaffiup avataanut pinngitsaaliissummik inissiinermut tunngatillugu aaqqissuussineq Europami Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiissutip (EMRK) naapertuilluartumik eqqartuussiffigineqarnissamik pisinnaatitaaffik pillugu immikkoortumut 6-imut aamma inuttut inuunermut pisinnaatitaaffik pillugu immikkoortumut 8-mut akerliusoq.
- Immikkoortoq 6 naapertorlugu naapertuilluartumik eqqartuussinissamik piumasaqaatip ilagaa pisinnaatitaaffiit, ilaatigut ilaqutariittut inuunissamut pisinnaatitaaffik, eqqartuussivimmit kinaassusersiortuunngitsumit misissorneqarnissaannut piumasaqarneq. Immikkoortoq 8-mi assinginik piumasaqaateqarpoq. Inuttut ataasiakkaatut inuunermut, aamma ilaqutariittut inuunermut pisinnaatitaaneq allaaserisami 8-mi illersorneqarpoq. Pisinnaatitaaffik taanna, pisinnaatitaaffiit amerlanerit EMRK-mi allaatigineqartut assigalugit, tamakkiisumik atuutinngilaq. Meeqqalli pinngitsaalillugit angerlarsimaffiannit peersitaanerat piumasaqaataasunik pingasunik eqqortitsisariaqarpoq, taakkunannga pingaarnerpaavoq „inatsisitigut aalajangersagaanissaq“. Europami Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Eqqartuussiviup (EMD) piumasaqaat tamanna suliani amerlasuuni aamma „inatsisit tunngavigalugit illersuiniaanermut“ tunngatillugu piumasaqaatitut nassuiarsimavaa. Taamaattumik pinngitsaaliissummik peersitsinissamut piumasaqaatit inatsisitigut aalajangersarneqarnerat naammanngilaq; aammali taakkua misissorneqarsinnaasariaqarput.
Suliani kukkunerit ingasattut
Sten Schaumburg-Müllerip oqarnera naapertorlugu, misilinneqarnissamut piumasaqaatit ilaanersut apeqqutip tulleraa.
Inatsisartut Ombudsmandiata 2022-mut nalunaarusiaani kommunit sulianik ingerlatsinerat sakkortuumik isornartorsiorneqarpoq, Ombudsmandilu ilaatigut allappoq ”Kommunit annertuumik kukkussuteqartartut” suliamut tunngatillugu misissuineq tunuliaqutigalugu, aamma ukiut ingerlaneranni sulianik ingerlatsineq pitsanngorsarneqarsimanngitsoq.
– Isumaqarpunga aaqqissuussineq tamanna EMRK-mut akerliusinnaasoq. Inuttut ilaqutariittullu inuunermut akuliunnerup inatsisitigut akuerineqarsinnaaneranut piumasaqaatit ilaat, eqqartuussinermi qulakkeerinnittut atorluarneqarpasinngitsutut ipput. Eqqaaneqareersutut Europami Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Eqqartuussiviup pisinnaatitaaffiit pappiaqqamiinnaanngitsoq aammali piviusunngortinneqartariaqarnerat pingaartippaa.
Sinnersaasoq
Inatsisilerinermik professori naapertorlugu pissutsit pitsanngorsarneqarsinnaapput suliap aallartinneraniilli eqqartuussissuserisumik immikkut ilisimasalimmilluunniit allamik sinniisoqalertarneq atuutilersinneqarpat, paasissutissiineq tusarniaanerlu amigaataajunnaarniassammata.
Kalaallit Nunaata Europami Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiissutip piumasaqaataanik eqqortitsinissamut, Danmark qulakkeerinnissalluni aamma pisussaaffeqartoq, Sten Schaumburg-Müller isumaqarpoq:
– Isumaga naapertorlugu Kunngeqarfik Danmark Europami Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiissutip piumasaqaataanik naammassinninnissamut pisussaaffeqarpoq. Isumaqatigiissut naapertorlugu pisussaaffiit qanoq agguataarneqarnersut apeqqutaanngilaq.
– Isumaqarpunga aamma Europami Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Eqqartuussivimmut suliassanngortitsisoqarsinnaasoq, isumaqatigiissummili allassimavoq nunami eqqartuussiviit atorluarneqarsimassasut. Tassa imaappoq naammagittaalliortoq suliassamik ingerlatitseqqissimassasoq, naammagittaalliortorlu naalagaaffimmit tapiiffigineqarluni eqqartuussisoqarnissaanik qinnuteqarsimasoq, naammagittaalliortoq aningaasatigut piumasaqaatinik eqqortitsisimappat. Isumaqarpunga eqqartuussineq naalagaaffimmit akilerneqarluni ingerlanneqarsimanngippat nunami eqqartuussiviit atorlugit aaqqiissutissanik ujartuisoqartariaqartoq.
