ILLERSORNISSAQARFIUP KALAALLIT NUNAANNI SULIAI
Vivian Motzfeldt: Siumup pasilliutai tunngavissaqanngillat
Nunanut allanut tunngasunut Naalakkersuisoq Vivian Motzfeldt (S), ukiuni arlalinni Kalaallit Nunaata illersornissaanut Danmarkimut isumaqatigiinniartarsimalluni naqissusiivoq Kalaallit Nunaat qulaatiinnarlugu pisoqarsimanngitsoq illersornissaqarfiup nunatsinni ersarinnerulerneranut atatillugu. - Danmarkip naalakkersuisui peqatigalugit qanittumik pitsaasumillu suleqatigiippugut, taamaanngippammi allanit nunatta tiguarneqarsinnaanera aarlerinarmat, taanna oqarpoq.
Illersornissamut ministerip Troels Lund Poulsenip (V) aamma Nunanut allanut Naalakkersuisup Vivian Motzfeldtip (S) assingat nutaanerpaaq, issittup illersorneqarnissaa pillugu sungiusarnersuarmi 9. septemberip 19. septemberillu akornanni ingerlanneqarneraneersoq. Sungiusarnermi peqataapput Danmark, Frankrig, Tyskland, Sverige aamma Norge.
Asseq: Naalakkersuisut
Siumup siulittaasua, Aleqa Hammond, Naalakkersuisunut kiisalu danskit naalakkersuisuinut sakkortuumik isornartorsiuivoq illersornissaqarfiup Kalaallit Nunaanni suliaanut tunngatillugu.
Aleqa Hammond isumaqarpoq 2008-imi Ilulissani nalunaarusiaq unioqqutinneqartoq, taannami isumaqarpoq Ilulissani nalunaarusiami aalajangiunneqarsimasoq "Issittumi sakkulersunnginnissamut aammalu sakkutooqarfittut atorneqassanngitsoq."
Kalaallit Nunaata Danmarkillu akornanni illersornissaq pillugu suliniutit ilaat pillugit takussutissiaq
2019: Issittumi isumannaallisaanermut ernumassuteqaleraluttuinnarneq.
Februaari 2021: Kalaallit Nunaata Danmarkillu akornanni "Issittumi piginnaasat annertusarneqarnissaat ( 1,5 mia. kr. miss.)" pillugu politikkikkut isumaqatigiissut.
Maaji 2022: Kalaallit Nunaat Danmarkilu piginnaasat annertusarneqarnissaat pillugu atuutilersinnissaanut isumaqatigiissuteqarput.
Kalaallit Nunaata, Danmarkip USA-llu akornanni Pituffik pillugu pingasuullutik suleqatigiinnerat, 6. april 2023 "Pituffik Space Base"-mik taaguuserneqartoq.
Juni 2023: Illersornissamut isumaqatigiissut, Issittumi suliniutit annertusarnissaat pillugu aamma sinaakkusiisoq.
2023-2024: Kalaallit Nunaata nammineq nunanut allanut, isumannaallisaanermut illersornissamullu 2024-2033-mut periusissiaa.
7. november 2024: aningaasat atuutilersinneqarnissaat aammalu atortussat, sungiusarnerit piginnaasatigullu pilersaarusiorneqarnissaat, Kalaallit Nunaanni najuunnissamut sinaakkusiisussat.
2024-2025
— Kalaallit Nunaanni danskillu oqartussaasuisa akornanni ersarinnerusumik suleqatigiinnerulerneq. Nuuk, Kangerlussuarlu il.il.-ni illersornissaqarfiup ersarinnerusumik suliai, sungiusarnerit illersornissaqarfiup suliai, kiisalu sumiiffimmi peqataatitsinissamut isumaqatigiissutit, isumaqatigiissutit innuttaasunut iluaqutaasussat pillugit isumaqatigiinniarnerit ingerlaartut. Naalakkersuisut illersornissamut ministeriaqarfik Issittumi isumannaallisaanermik nukittorsaanissamik suleqatigiinneq.
Siumup siulittaasua isornartorsiuivoq Naalakkersuisut ilatsiinnarsimasut Kalaallit Nunaat peqataatinnagu Danmark ingerlatsisimanerarlugu.
Nunanut allanut tunngasunut Naalakkersuisoq, Vivian Motzfeldt (S), tamanna akerlilerlugu maanna oqaaseqarpoq, innersuussutigalugu nunarsuarmi isumannaatsuunissaq qajannarseqqammat iliuuseqartoqartariaqartoq aammalu Naalakkersuisut iliuutsiminni Kalaallit Nunaanni innuttaasut sapinngisamik pitsaanerpaamik angusaqassunniarlugit sullissisut:
- Siullermik erseqqissarusuppara nunarput naalakkersuinikkut tamat oqartussaaqatigiinnerat tunngavigalugu ingerlammat, innuttaasullu qinersisartutut Inatsisartut inatsisiliortussatut qinertarpaat, Inatsisartullu Naalakkersuinikkut pisortatigoortumik sinniisissamittut Naalakkersuisut toqqartarpaat.
- Tassungalu tunngatillugu erseqqissaatigissavaralu aqqutaa tamaat Kalaallit Nunarput peqataatinneqarmat. Danskit naalakkersuisuisa aamma Naalakkersuisut akornanni suliat ingerlanneqarnerinut tunngatillugu qanimut suleqatigiippugut, taamatuttaaq illersornissamut isumaqatigiissummut tunngatillugu tamatigut sulissutigaarput nunatsinni innuttaasut aammalu inuussutissarsiornermik ingerlataqartut akuutinneqarinnissaat, Vivian Motzfeldt oqarpoq.
Attuumassuteqartut tamanik sakkutooqarnikkut iliuusissat pillugit paasissutissiisoqartarpoq
Aleqa Hammond oqarpoq "Massa nunat taakkuulluta isumaqatigiissutitigut
allannguuteqartoqanngitsoq aammalu sakkutuut sorsuutillu nunatsinni pisut
amerleqaat akuersissuteqarnermik tunisinatalu tusarlerneqanngitsugut."
Tamannali aamma Vivian Motzfeldt-ip akerlerpaa:
- Innuttaasut aammalu attuumassuteqarsinnaasut tamaasa aasap ukiassallu ingerlanerani sakkutooqarnikkut sungiusarneq pitinnagu sungiusarnerullu ingerlanerani pisut pillugit ilisimatinneqarput. Taamatuttaaq Issittumi Sakkutuut namminneq innuttaasunik ataatsimiititsisarsimapput aammalu attaveqaatit aqqutigalugit paasissutissanik siammarterisarsimapput sungiusarnernut atatillujgu qanoq ittunik suliaqartoqarneranik. Taamaattumik ilumuunngilaq oqassalluni innuttaasut ilisimatinneqarsimanngitsut.
Tassunga tunngatillugu Vivian Motzfeldt innersuusseqqippoq isumannaallisaanikkut sillimaniarnikkullu pissutsit sakkortusisimasut, pingaartumik Rulandip, Kinap aammalu USA-p akornanni najummatsisimanerit issittumut siaruarneqarsimasut, matumani aamma Kalaallit Nunaannut.
Isumaqatigiinniarnerit ammasumik ingerlanneqarsimapput
Pingaartumik piffissami nutaanerusumi Kalaallit Nunaata Danmarkillu oqaloqatigiinnerat annertusineqarpoq, tamannalu pivoq siusinnerusukkut issittumi piginnaasat pillugit Kalaallit Nunaata ilaannakortumik peqataatinneqarnerata kingorna, taanna 2021-mi danskit naalakkersuisuisa aammalu danmarkimi partiit arlallit isumaqatigiissutiginikuummassuk.
Tamannali nalimmassarneqarpoq Kalaallit Nunaat Danmarkilu illersornissaq pillugu suleqatigiinnerat annertusimmat, tamannalu politikkikkut iliuusissanik siunnerfeqaqatigiinnissamut tunngaviliimmat, tassani Kalaallit Nunaata Danmarkillu suleqatigiinnermikkut illersornissamut aningaasaliissutit pillugit oqimaaqatiigissaarineq tunngavigalugu sukumiisumik suleqatigiilermata.
Vivian Motzfeldt naqissusiivoq isumannaallisaaneq sillimaniarnerlu pissutigalugit suliassat ammasumik oqaluuserineqarsinnaanngitsortaqartut, taamaakkaluartorli isumaqatigiinniarnerit sapinngisamik ilisimatitsisarluni ingerlanneqartarsimasut:
- Naalakkersuisut sulissutigaat nunatta innuttaasullu navianartorsiortitsisinnaasunut ajunnginnerpaamik illersorneqarnissaat qulakkeerniassallugu, aamma taamaattumik nassuerutigalugu nammineerluta nunarput innuttaasullu sakkutooqarnikkut illersorsinnaanngikkigut, suleqateqarnerput qanimut ingerlapparput iligisagut peqatigalugit.
- Allamik toqqagassaqanngilagut, tassami illersornissaqarfik aammalu nunat iligisagut suleqatigisariaqarpavut, tassami aarlerinartoqarpoq nunarput allanit tiguarneqariaannaanera. Tassungalu tunngatillugu Danmarkip nunallu suleqatigisatta tamarmik tapersersorpaatigut ataqqillutalu, illersornissamut suliassaqarfimmi iliuusaat pillugit Kalaallit Nunaata piumasaqaataanik ataqqinnillutik paasinnilluinnarlutik naqissusiisarnermikkut.
Ilulissani nalunaarusiaq politikkikkut sakkussaavoq
Siumup siulittaasua, Aleqa Hammond, piumasaqarpoq misissorneqartariaqartoq "Issittumi sakkutooqannginnissamik" nalunaarummi piumasaqarneq atuutsinneqarnersoq.
Taamaakkaluartoq Ilulissani nalunaarusiaq politikkikkut nalunaarusiaavoq, nunat tamalaat akornanni inatsisitigut atuuttumik isumaqatigiissutaanani, taanna pingaartumik ukuninnga qulakkeerinninniutaammat:
- FN-ip imartamik inatsisaat (UNCLOS) Issittumi suliassaqarfinni tamani inatsisitigut sinaakkutissatut atuutissasoq tassani uppernarsarneqarnissaa.
- Aaqqiagiinngittoqartillugu eqqissisimasumik aaqqiissutissanik isumaqatigiissusiortarnissaq, avatangiisit, imarsiorneq, annaassiniartarnerit il.il. pillugit suleqatigiittoqassasoq.
- Sakkutooqarnikkut iliuuseqarnissamut inerteqquteqarnissamut aalajangersagaqanngilaq, taamaattorli Issittoq suleqatigiinnermik, eqqissisimasumik, patajaatsumik aammalu sakkutooqarnikkut najummatsisimaffiussanngitsoq.
Taamaakkaluartoq nunat taakku tallimat Danmark/Kalaallit Nunaat, Norge, Rusland, Canada aamma USA nalunaarusiami peqataasut 2008-mi atsioqatigiinnerisa kingorna pisoqaqaaq.
- Ilulissat nalunaarusiaq, nunat tamalaat inatsisaannut attuumassuteqanngitsoq aammalu inatsisitigut pisussaaffiliinngitsoq, isumaqatiginninniutigineqaqqissappat, assersuutigalugu Ruslandimik, maanna Ukrainemut sorsuttumik isumaqatigiissuteqarsinnaanngilagut, sorsunnermullu tassunga tunngatillugu Ukraine tamakkiisumik nunatta illersoraa Inatsisartut nalunaarnikuupput.
- Tamatuma saniatigut pingaaruteqarpoq erseqqissaatigissallugu, sakkutooqarnikkut najummatsisimannginnissamik siunertaqarneq eqqissisimanerlu imminut illersornissamut piareersimaneq imminnut assortortuunngimmata. Sakkutooqarnikkut najummatsisimannginnissamik siunertaqarneq isumaqanngilaq sakkutuuiaasoqassasoq, isumaqarporli oqimaaqatigiissaarisinnaanermut piginnaasaqartoqassasoq.
Naggataatigut Motzfeldt oqarpoq, Kalaallit Nunaata Danmarkillu illersornissamut tunngatillugu suleqatigiinnerat tatigeqatigiinnermik tunngaveqartoq, aammalu tamanna inerisarneqartpq Danmarkip neriorsuutigisaa, ineriartorneq kalaallit aallaavigalugit ingerlanneqassasoq pimmat, tassunga atatillugu assersuutigaa Issittumi tunngaviusumik ilinniartitaaneq, inuusuttunit kalaallinit periarfissatsialattut tigulluarneqarsimasoq.
