Nunaavugut katersuuffilerujussuaq

Masaana Egede, 40-nik ukiulik. Nutaarsiassaqartitsivimmi Sermitsiami pisortaaneq aamma aaqqissuisuuneq.

Inuulluni/kalaaliulluni ilinnut qanoq isumaqarpa?

- Eqqumiikajaartumik immaqa uannut isumaqarpoq. Imatut isigigaanni: Uanga Danmarkiminngaanniit tikinnikuugama oqaatsigut piginagit, ukiorpassuillu meeraanikuullunga meeraqatikka paasisinnaanagit. Taavalu peroriartorfimma nalaa allarujussuulluni, inuit kalaallit qallunaallu immikkoortorujussuullutik. Taamaalilluni uanga atuaqatikka kalaallisut oqaluttut, kammalaatikka qallunaat klassianniittut. Uanga kalaallit klassianniillunga paasisinnaanagit. Anitsiarfinni qallunaat ornittarpakka ilagiartorlugit, tassami oqaloqatigisinnaagakkit taakku. Kisianni atuaqatikka taakkununnga unataajartortarlutik qallunaajaraammata. Aamma killormut qallunaat kalaallinut. Taamaalillunga akornanniittarnikuugama unitsinniarsarisarlugit. Taamaammat kalaaliunera, misigisakka tunuliaqutigalugit assut mianersuuttarpara. Eqqarsaatigisarpara sunaana allaanerussutigigipput, imaluunniit sunaana pingaartitarigipput. Inuit isinni assigiinngissuteqannginnamik, qalipaataat sumiuussusaallu tunngavigalugit isigineq ajorpakka. Aamma kalaaliunera tassunga tunngatinneq ajorpara, immikkuullarissutut aamma isigineq ajorpara. Imatut isigisarpara tulluusimaarutigisarlugu Kalaallit Nunaanni inunngornikuunera Kalaallit Nunaannilu peroriartornikuunera, taavalu kalaallit kulturianni perornikuunera. Kusanartorpassuarnik imaqarmat, soorlu piniartarnerput, aavariartarnerput aqissiliartarnerpullu. 

Kisianni oqaaseq inuk atorneqaleraangat mianersuuttarpara, ingammik ullutsinni. Imaakkami massakkut soorlu namminiilivikkusunneq nammineerusunnerlu annertoorujussuupput. Tupassutiginerpaasara unaavoq Inuuneq (kalaaliuneq) massakkut anaatatut isigineqartarami. Soorlu “qallunaat aallassapput, maaniissanngillat”. Uanga taanna kalaaliunermut tunngatinngilara, uanga immikkoortitsinermut tunngatippara. Aamma isumaqarpunga oqaaseq inuk atornerlunneqartartoq taassuma iluani. Uanga isinni Inuunerput, tassa kalaaliunerput, ammasuunerpullu kusagisarakku. Tikilluaqqusisarnigut kusagisarpakka aamma nuannersumik inoqatitsinnut pinnittarnigut. Kisianni massakkut piffissaq imaatsillugu oqaatsit sakkortuut atorneqartartut inuit akornanni nikassaanermut, soorlu allamiunut, eqqarsaatit tamakkua ungasittorujussuuakka. Taamaattumik oqaaseq Inuk atorneqaraangat amerlasuutigut nuannersumik atorneq ajorpara, aamma mianersuuttorujussuusarpara. Taamaakkaluartoq tulluusimaarutigeqaara maanngaanneerama.

Inuit / kalaallit kulturiat ilinnut suua? 

- Ungasissorsuarmiippugut, Nunarsuup qaarpiaaniippugut nunarpassuillu ungasillugit. Aamma soorlu akornitsinni illoqarfiit ungasittut. Taamaakkaluartoq nunaavugut katersuuffilerujussuaq, immikkuullaarissorpassuarnillu inooriaatsinik ulikkaartoq. Kujataani avannaaniluunniit peroriartoruit tamarmik allaapput. Tamanna kusagisaqaara, tamatigut assigiinneq ajornerput. Allanik naleqartitaqartugut sumiuussuserput tunngavigalugu. Ilikkagassanik ulikkaarpoq sineriatsinni aamma inuit periusaat assigiinngitsorujussuupput, tamakku kusagisarpakka. Aamma nunanut allanut pulaarneq taamatut isigisarpara. Pinngortitarput uanga atortorujussuuara, pisinnaagaluaruma illuaqqami najugaqassagaluarpunga kisima. Kiseqqissaama. Imminut pilersorlunga inuussagaluarpunga. Kusagigakku nuannaralugulu imminut pilersorneq piniarnerlu. Sanasinnaaneq, imminut napatissinnaaneq kusagisarakkit. Tamanna kulturitsinnut tunngasorujussuuvoq.

Inoqatinnut / kalaaleqaternut atassuteqarnerit qanoq malugisarpiuk?

- Misigisarpunga Danmarkimi kalaaliuallaarlunga, nunatsinnilu qallunaajuallaarlunga. Naluara immikkuullarissumik atassuteqarnerlunga kalaallinut imaluunniit qallunaanut. Inuit kikkuugaluartulluunniit ataqatiginiarsarisarpakka oqaloqatiginiarsarisarlugit naligalugillu.

Kalaalliuni unammillernarsinnaasut suuppat?

- Malugisarpara immikkuullaarissuteqarnerput. Unamillernartippara imatut naleqassuserput ilaatigut immaqa paatsoorneqartartoq. Immikkuullarissuuneq immikkoornermut saatinneqartarsorigakku. Anaatatut allanut atorneqartarnera, immikkoortitsinermut, tamanna kusanaagisorujussuuara. Kusagisarparali naleqartitavigut inuttut kalaallitut, soorlu ammasumik nuannersumik inooriaaseqarneq, sumiuguugaluaraanniluunniit ammasinnaaneq kusagisarpara. Illarsinnaaneq, ataqatigiissinnaaneq pilersitsisinnaanerlu.