Issittumi imaq: Issittumi immap eqqiluinnerulernissaanik issittormiut sinnerlugit ICC FN-ip IMO-ani sunniuteqarnerorusuppoq
Naggueqatigiit Inuit 180.000-inik sinneqartut, Inuit Nunaanni Alasakami, Canadami, Kalaallit Nunaanni Chukotkamilu najugallit sinnerlugit ICC piareersimavoq nunarsuarmi imartat pillugit siunissami politikeqarnissamut aqutsinissamullu tunngasuni naggueqatigiit Inuit tamakkiisumik akuutinnerisigut nunat inoqqaavisa isumaat iluatinnaatilissuusut saqqummiuttassallugit, taamak nalunaarpoq ICC, piffissami matumani the International Maritime Organization (IMO) Londonimi ataatsimiinnerani peqataasoq.
Issittumi imaatigut angallannikkut periarfissat ukiuni qulikkaani kingullerni annertusiartuinnavinnerat ilutigalugu, umiarsuit angallattut amerliartorput. Umiarsuilli angallattut amerliartortillugit issittup imartaani mingutsitsineq aammalu immap iluani nipiliorneq annertusiartorput.
Qalasersuuup issittortaani aammalumi sikuijuitsoq kujallermi mingutsitsinerit suulluunniit pinngortitap misikkariffigilluinnarpai.
Sikuijuitsoq Kujallermi, Qalasersuup nalaanisut uumasorpassuaqarpoq, tassanili inunnit najugaqarfeqanngilaq. Paarlattuanilli Qalasersuup nalaani issittumi inuit 180.000-it missaat najugaqarput, taakkunannga naggueqatigiit Inuit ukiuni tusintilikkaani arlalinni najugaqartuullutik.
Inuit Circumpolar Council (ICC) ukiuni arlalinni "utaqqiisaasumik tusarniaasarfittut" nunat tamalaat imaatigut angallannikkut kattuffissuanni Naalagaaffiit peqatigiiffiit ataaniittumi inissisimasimavoq, maannali issittormiut kattuffiat sunniuteqarnerulerusuppoq kattuffissuarmi tassani nunanit 175-nit ilaasortaaffigineqartumi.
Pingaarnertut ICC-p uku Naalagaaffiit Peqatigiiffiata FN-ip ataani imarsiornermut kattuffissua aqqutigalugu anguniarusuppai:
- IMO-mi naggueqatigiit Inuit ataavartumik sinniisuttitaqartassapput: ICC IMO-mut siunnersuisartutut inissisimaffeqalerusuppoq 2025-mi, tassanilu anguniarneqarpoq naggueqatigiit Inuit nipaat aalajangiisoqassatillugu tamakkiisumik akuutinneqartassasut, ingammik naggueqatigiit Inuit Nunaat Issittumiittoq nunarsuarmi pissutsit eqqarsaatigalugit eqqorneqarsimatillugu. Taamatut inissisimaffeqarneq ICC-mut periarfissiissaaq toqqaannartumik IMO-mi aalajangersakkanut isummaminnik ilassuteqartarnissamut, naggueqatigiillu Inuit najugaqarfiini pisariaqartitat immikkuullarissut isummallu tusarliunneqartarnissaat qulakkeerlugu.
- Nunat inoqqaavisa ilisimasaat atorneqartassapput: Ukioq 2030-eqalerpat ICC-p takorloorpaa IMO-p suliaani tamani nunat inoqqaavisa ilisimasat sukumiisumik akuutinneqartalerlutillu atorneqartalissasut, tassungalu sanillersuunneqartassasut Nunat inoqqaavisa pisinnaatitaaffii pillugit Naalagaaffiit Peqatigiit nalunaarutaanni (UNDRIP-imi) toqqammaviusut. Tamanna anguneqassaaq naggueqatigiit Inuit imartani piujuartitsinissaq eqqarsaatigalugu misilittagaasa avatangiisinullu mianerinnittariaasiisa atorluarneqarnerisigut.
- Silaannaap allanngornerata iliuuseqarfiginissaa sukumiisumik angusaqarfiussasoq: Silaannaap allanngornerata aarlerinartup piaartumik iliuuseqarfigineqarnissaa eqqarsaatigissagaanni ICC-p ukioq 2030-mi umiarsuakkut angallannermi gassip kissattoortitsisartup (drivhusgas GHG-p) aniatinneqartarnera 50 %-inngorluni affaannanngortinneqassasoq innersuutigaa, 2040-llu tungaanut aniatitttakkat kissattoortitsisartut aniatinneqartarnerisa unitsinneqarluinnarnissaat anguneqassasoq. Tamakku iluatsissappata, anguniakkat tamakku ingiallorneqartariaqarput periusissianik nutaaliortunik, soorlu anorisaatit atorlugit nukissiuutinik, nukissiuutinik atorluaanerunermik umiarsuarnullu uuliap ikummatissap oqimaannerusup HFO-p atorunnaartivinneqarnissaa.
- Mingutsisinerup nipiliornerullu akiorneqarnissaa: ICC-p siunnersuutigaa mingutsitsinerup annikillisarlugulu nungutinneqavinnissaa pillugu sakkortuumik pineqaatissinneqartitsinertalimmik malitseqartassasoq, s.i. kulstofi qernertoq najugarisami kissatsitsisartoq sikullu aanneranik kinguneqartartoq atorneerutissasoq, taamatullu imeq saligutitut minguttuumik toqunartumillu akulik asuli avataanut imartanut pingaarutilinnut eqqaannarunnaarneqassasoq. Tamatumunnga ilanngullugu, ICC-p anguniagaraa ukioq 2030-mi umiarsuit pilersittagaat nipi immap ikeratigoortinneqartartoq affaannanngortinneqassasoq, tamannami nunaqavissut misilittagaat naapertorlugit ernumanartutut isigineqarmat, immami uumasoqatigiiaanut atugarissaarnissamut inuutissarsiuteqarnermullu eqquinerluttarluni.
- Naggueqatigiit Inuit najugaat uumasoqatigiiaallu assigiinngiiaassusii illersorneqassasut: ICC-p iliuuseqarfigineqartussatut pilersaarusiaani qitiusoq tassaavoq sumiiffiit naggueqatigiit Inuit atugaat umiarsuit angallattarnerisa sunniutaannit illersorneqassasut allanngutsaaliuivigineqarssasullu. Tamakkununnga ilaapput umiarsuit ingerlaarfii allanngorlugit, uumasullu avataaniit sumiiffinnit tiguaasartut eqqunneqartassanngitsut, najugarisami uumasoqatigiiaat immikkooruteqarluinnartut eqqornerlunneqaqqunagit.
IMO Londonimi qitiusoqarfimminni januaarip 22-annit 26-annut qitiusumik ataatsimiisitsivoq, tassanilu immap ikeratigut nipimik mingutsitsisarnerup annikillisarnissaa pillugu suliassamut pilersaarusiap sakkortusarneqarnissaa eqqartorneqarluni.