Depo-Provera pisortatigoortumik suli akuerineqanngitsoq arnat 162-it kapineqartut

Kalaallit Nunaanni naartunaveersaatinik 1960-imiit 91-imut atuineq pillugu misissuinermi arnat 488-it oqaluttuarsimapput, taakkunanngalu 43-t naartunaveersaammik Depo-Proveramik kapineqarsimanertik oqaluttuaraat.

Depo-Provera suli pisortatigoortumik akuerisaanngitsoq Nunatsinni nakorsap 1970-imiilli arnanut atulerpaa. Arnat 162-it Depo-Proveramik 1972-imi qulaajaaneq naapertorlugu kapitissimapput.

Taamanikkut nakorsap misileraanera nakorsaanerup ilisimavaa, isumaqarlunili "naak Kalaallit Nunaat nakorsaatitigut misileraaffissatut pitsaanerpaajunngitsoq tunngaviusumik isumaqaraluarlunga misissuinerit pissutsini toqqissisimanartuni ingerlanneqartut suliarlu ima pingaaruteqartigimmat ingerlateqqinneqarsinnaasoq isumaqarpunga.“ 

Akornut annertooq 

Peqqinnissaqarfimmi aqutsisoqarfiup immikkut ilisimasalinnik arlalinnik isumasioqatigiisitsereerluni, ilaatigut ataatsimik Depo-Proverap annertuumik akornuteqarneranik erseqqissaasumik, isumaqateqarpoq. Taassuma arnat amerlasuut sivisuumik aalajangersimanngitsumillu aaqartartut, arnarlu assersuutigalugu oqimaappallaalerpat isumatsaqqalerpalluunniit nakorsarneqarnera ullormiit ullormut unitsinneqarsinnaanngitsoq erseqqissarpaa. Aamma kinguaassiorsinnaaneq nalinginnaasoq kapitinnermit kingullermit aatsaat ukiup affaata missaa qaangiukkaangat aatsaat takkuteqqittarpoq, tamannalu sukumiinerusumik misissorneqartariaqartoq immikkut ilisimasallip oqaatigaa.

Naartunaveersaallu suli Peqqissaanermut Aqutsisoqarfimmi allaffinni assigiinngitsuni oqaluuserineqanngitsoq naartunaveersaatitut akuerineqarpoq. 1973-imilu Kalaallit Nunaanni pisortatigoortumik atorneqarsinnaalerpoq.

Peqqinnissaqarfimmit tatineqangaarneq 

Arnat 43-t 1970-ikkunni 80-ikkunnilu Depo-Proveramik kapitissimallutik qulaajaanermi oqaluttuarsimasut akornanni 17-it kapiteqqaaramik 18-it inorlugit ukioqarput. Spiralimik ikkussivigineqarnissaminnut itigartitsigaangamik naartunaveersaammik taassuminnga neqeroorfigineqakkajupput.

Uagut [niviarsiaqqat ukioqatigiiaat] spiralilerneqarnissarput pissutigalugu napparsimmaviliaqqusaavugut. Spiralilerneqarusunngitsut arlalialuuvugut, naartunaveersaammik [Depo-Proveramik] kapineqarpugut. [14-inik ukiulik pn, 3B52]. 

Arnat amerlanerit Depo-Proveramik neqeroorfigineqarnertik akuereqqullugu peqqinnissaqarfimmit tatineqangaarsimapput.

Naartunaveersaatitut kapitikkusunnerlunga napparsimmavimmut saaffiginneqqullunga qinnuigineqarpunga. Arlaleriarlunga naaggaarpunga, kisianni uteriitsorujussuupput, misigisimavunga akuerisariaqarlugu, akuttunngitsumillu kapitittarpunga. [14/15 vh, 3B22]

Kingunerluutit paasissutissallu amigaataasut

 Depo-Provera arnanut amerlasuunut kingunerlutsitsisarpoq, taakku aaqarnerat allanngorarlunilu, anniartarlutillu, oqimaallillutillu isumaat allanngorartarput. Arnat ilaasa naartunaveersaammik atuereernermi kingorna illiaarsissimallutik oqarput, naartunaveersaallu arnat ilaasa meerartaarusukkaluarlutik meerartaannginnerannut toqqaannartumik pissutaasutut aamma oqaatigineqarpoq.

 Aaqartarnera unippoq (…) taanna kapuut timimut iluanngilaq. Taamanikkut eqqarsaatiginngilara kapuut pissutaasoq. Taamanikkut meerartaarusulerama meerartaarsinnaananga paasillugu ajortorujussuuvoq. [15-inik ukiulik pn., 5B66]

Misissuineq naapertorlugu arnat Depo-Proverap qanoq sunniuteqartarneranik qanorlu kingunerluuteqartarneranik ilisimasaqannginnerat ajornartorsiutaasorujussuuvoq. Assersuutigalugu arnaq napparsimmavimmiitilluni nakorsaammik kapineqartarsimalluni, nakorsaatilli suunera nalullugu, oqaluttuarpoq. „Kingusinnerusukkut paasivara Depo-Provera atorneqarsimasoq“.

 Tusagassiutitigut isornartorsiorneqartoq 

Depo-Provera aamma tusagassiuutitigut arlaleriarluni sammineqarpoq, ilaatigut 1974-imi USA-mi ukiut marluk akuerisaasimagaluarluni atorunnaarsinneqarluni, Amerikamiulli ikiuiniarneranni suli atorneqartarluni. Allatut oqaatigalugu - nakorsaat USA-mi atorneqaqqusaanngilaq, nunanili ineriartortuni atorneqarsinnaalluni.

Nakorsaat aviisimi Solidaritet-imi 1980-imi allaaserisami „anersaakkut sanngiitsunut, ikiaroortartunut kalaallinullu taamaallaat atorneqartartoq“ allaatigineqarpoq. Folketingimilu ilaasortamut Otto Steenholdtimut pisortatigoortumik akissummi Depo-Provera Kalaallit Nunaanni Danmarkimit atorneqarnerungaartoq aamma allassimavoq. Taamaalillutik Kalaallit Nunaanni arnat 480-it 1980-ikkut aallartinneranni Depo-Proveramik kapineqarput, tassa arnat kinguaassiorsinnaasut 3,8 procentii. Danmarkimi arnat 1.500-t kapineqarput, tassa 0,1 procentii. Tassa kalaallit qallunaanit 30-riaammik amerlanerusut Depo-Proveramik kapineqarsimapput. 

Piffissami tassani nakorsaat uumasunut matumani qimminut qimuttunut aamma kapuutigineqartartoq ilanngullugu isornartorsiutigineqarpoq. Depo-Proverap atorneqarsimanera 1980-ikkut naalerneranni misissoqqissaarneqaqqippoq, nakorsaatilli nalilersorneqaqqinnissaanut tunngavissaqanngitsoq nalilerneqarluni.

 Nakorsaatitut akuerineqartoq 

Depo-Provera Kalaallit Nunaanni ullumikkut suli atorneqartarpoq, atorneqarneralu pillugu nakorsaaneq Paneeraq Noahsen aperineqarami tusagassiutitigut nalunaarummut 2025-mi 20. januaarimeersumut innersuussivoq, tassani arnat arlallit Depo-Proveramik atuiunnaarusuttut Peqqinnissaqarfik allappoq. „Tamanna inuit attaveqatigiittarfiinni ajortumik eqqartorneqartarnerata kingunerisinnaagaa ilimagineqarpoq.“

Peqqinnissaqarfik tassunga atatillugu nakorsaat pillugu” kissaatiginngisamik naartunnginnissamut, Europa-Kommission-imit akuerisaasoq, Depo-Provera nakorsaataasoq ilisimaneqarluartoq erseqqissaassutigissallugu pingaaruteqarpoq nakorsaatitut pingaarutilittut WHO-p allattorsimaffiani ilaasoq” ilisimatitsivoq.

 „Depo-Provera assigisaallu qimmit qimuttut arnavissat kissaatiginngisamik iluminnissaat piaqqinissaallu pinngitsoortinniarlugu 2022-mi maajip 25-ata tungaanut atorneqarsimasut “ Kalaallit Nunaanni Uumasunut Nakorsaqarfik Inuussutissalerinermullu Oqartussaaffik Sermitsiamut ilisimatitsivoq.