Piffissami kingullermi pisortat ilisimatusarnermilu sulisut arlallit Ilisimatusarfimmit soraarput, ilinniartitaanermullu naalakkersuisup Aqqaluaq B. Egedep (IA) Ilisimatusarfimmi pissutsit ilungersunartutut oqaatigai, taamatullu aamma suliffimmi avatangiisit unammillernartorsiorfiusut APV-p (suliffimmik nalilersuinerup) takutippaa.
Sulisut ilaat Kalaallit Nunaata avataani najugaqarmata allanillu pitsaanerusunik atugaqarmata soraarsimasut, pissutsillu taamaattut atorunnaarsinniarneqartut, isornartorsiuineq akissuteqarfigalugu Ilisimatusarfimmi aqutsisut oqarput.
Piffissami kingullermi pisortat ilisimatusarnermilu sulisut arlallit Ilisimatusarfimmit soraarput, ilinniartitaanermullu naalakkersuisup Aqqaluaq B. Egedep (IA) Ilisimatusarfimmi pissutsit ilungersunartutut oqaatigai, taamatullu aamma suliffimmi avatangiisit unammillernartorsiorfiusut APV-p (suliffimmik nalilersuinerup) takutippaa.
Sulisut ilaat Kalaallit Nunaata avataani najugaqarmata allanillu pitsaanerusunik atugaqarmata soraarsimasut, pissutsillu taamaattut atorunnaarsinniarneqartut, isornartorsiuineq akissuteqarfigalugu Ilisimatusarfimmi aqutsisut oqarput.
Psykologimi professoriusimasoq Peter Berliner, Tasiilami inunngorsimasoq ukiullu 40-t sinnerlugit Kalaallit Nunaanni suliniuteqarsimasoq, Ilisimatusarfimmi sulinerminik unitsitsiniarluni aalajangertut ilagaat.
Aqutsisut tupaallaatigigai
Ilisimatusarfimmi aqutsisut suliamut tunngatillugu iliuuserisimasaat tupaallaatigigamigit maanna Canadami McGill-universitetetimut, Finlandimi University of Laplandimut ilisimatusartullu peqatigiiffiannut Siunissaq-mut, Kalaallit Nunaanni Issittumilu inuiaqatigiinnik ilisimatusarfiusumut, ilisimatusarnini aningaasallu millionillit arlallit nuuppai.
- Ukiorpassuarni ilisimatusarnikkut sulaqarsimavunga, inuuninnilu Kalaallit Nunaanni ilisimatusarnermut atugarissaarnermullu 30 millionit koruunit missaanniittut pissarsiarinissaannut peqataanikuuvunga.
- Aningaasat 4 millionit koruunit kingulliit inuiaqatigiinnit nunanut allanut tunniunneqassasut Ilisimatusarfimmi aqutsisut aalajangeriataarput, suliniutinili taakkunani suli peqataavunga, maannali Ilisimatusarfiup avataatigut. Aningaasaateqarfiit universitetillu suleqataasut aalajangerput uanga suleqatigiinnassallunga – Ilisimatusarfik pinnagu, Peter Berliner oqarpoq.
Ilisimatusarfimmi 2014-imilli piffissap ilaannaa professoritut 2020-milu piffissaq tamaat professoritut atorfeqarsimavoq. Ilisimatusarfimmi atorfeqalinnginnermini Kalaallit Nunaanni ilisimatusarnikkut suliniutinik arlalinnik ingerlatsisimavoq, universitetini allani lektoritut professoritullu atorfeqarsimalluni, nunanilu tamalaani universitetini arlalinni professoritut atorneqartarluni.
Atugai ajorseriarput
Peter Berliner Tasiilami inunngorpoq, ilisimatusarnikkullu ilaatigut Kalaallit Nunaanni meeqqat inuusuttullu akiuussinnaassusaat, tassa uippakajaarnermik, ajunaarnersuarnik allanillu atugarliornermik akiuussinnaassusaat sammisarnikuuaa.
Peter Berlinerip suliniutai pillugit uterfiginnittut naapertorlugit ilaatigut inuusuttut akornanni imminut toquttartut ikilisinneqarsimapput, Kalaallit Nunaannilu inuiaqatigiinni atugarissaartoqarnerulersimavoq.
2023-mi ukiakkut – sapaatip-akunnerata siuliani APV-mik (suliffimmik nalilersuinermik) misissuinermut akissuteqareernermi kingorna – Ilisimatusarfimmi atorfini pillugu atugassarititaasut allanngortinneqarsimasut Peter Berliner ilisimatinneqariataarpoq.
Ilisimatusarnermut professoriunerminut taarsiullugu piffissaq tamakkerlugu ilinniartitsisooqqusaalerpoq ullullu tamaasa Nuummiittariaqaqqusaalerluni, taamatuttaarlu najukkaminik nuusseqqusaalluni.
Ulloq taanna tikillugu aningaasaateqarfinnik universitetinillu allanik suleqatigiinnissamik isumaqatigiissuterpassuarnik Ilisimatusarfimmi qullersat atsioqatigiissuteqarfiginninnikuupput, taamaalilluni Peter Berliner sinerissami issittumilu sumiiffinni allani inuusuttunik ilisimatusarnermut inuusuttunullu sammisaqartitsinernut peqataasinnaasarsimavoq.
Suliniutit unitseqqusaagai
Peter Berliner naapertorlugu aningaasaateqarfiit universitetillu suleqatigisat Ilisimatusarfiup attaveqarfiginagit isumaqatigiissutit taakku unitsippai. Taamaattumik ilisimatooq Ilisimatusarfimmit aniniarluni aningaasallu ilisimatusarnermut atorniakkani tiguniarlugit aalajangersimalluni nassuiaavoq:
- Amerlanerit assiginagit Nuummi atorfilittatut inissiamik pissarsisinnaasimanngilanga, tamannalu ajunngilaq, ilaqutariimmi meerartallit angerlarsimaffeqanngitsut amerlammata. Taamaappoq, ingerlalluarsimavungalu. Nuummi inissiamik pisinissamut akissaqanngilanga ilaquttakka amerlammata, soraarninngungajalerpungalu aappaagu 70-iliissagama.
- Taamaattumik atukkakka ajorseriarujussuarput, oqarpoq nangillunilu:
- Sumi inunngorsimanera tunngavigalugu atorfinitsinneqarnera pissutaasoq Ilisimatusarfimmi aqutsisut oqarput, kisianni Tasiilami inunngornikuugama eqqugaavunga. Uanga isumaga naapertorlugu tamanna assigiinngisitsineruvoq. Suliniutinni suut tamarmik Inunnut marlunnut, ilisimatusartunut inuusuttunut nunap inoqqaavisa pisinnaatitaaffiinik illersuisunut, tunniunneqarnissaminnut piareersimagaluarput, tamannali Ilisimatusarfimmit unitsinneqarsimavoq.
Peter Berlinerip suliniutai aqqanillit avataaneersunit aningaasalersorneqartut unitseqquneqarput, tamannalu isumaqanngilluinnarnerarpaa, aappaagumi soraarninngornissaminut ukiussani tikissavai, suliniutimilu naammassinissaat ingerlateqqinnissaallu piffissaq eqqorlugu pilersaarusiorsimavaa:
- Suliniutinnut tunngatillugu suliaqarsinnaajunnaarlunga ilisimatinneqariasaarpunga, suliakkalu ilisimatusarfimmi pisortanit ilisimatusarninnut ilisimasaqanngitsunit aqunneqalerput. Sulili akissarsiakka tamakkerlugit tunniuttarpaat, aamma sulinngiffeqarninni aningaasarpassuarnik tunivaannga.
Tamakkiisumik akissarsisinneqarluni suleqqusaananili
- Tassa imaappoq Ilisimatusarfiup tamakkiisumik akissartitittaraanga, suliniutikkali suliareqqusaajunnaarlugit aalajangerluni. Sulinngiffeqarnermi aningaasarsiakka tamaasa pissarsiariumaarikka, kisianni aamma tusarfigineqaqqinnianngitsunga taava paasitinneqarpunga.
- Ataatsimut isigalugu inuiaqatigiit aningaasaateqarfinnit aningaasataat peerneqarput, Ilisimatusarfimmilu suliniutit naammassinissaannut aningaasat naammattut nalinginut Ilisimatusarfiup qimanneranut akissarsitinneqarpunga. Taamaattumik suliniutit arlallit nersukkat ilisimatusarfimmit peerneqarput, Ilisimatusarfimmullu iluaqutaasumik naammassineqarpata aningaasartuutigineqarsimasinnaagaluartut nalinginik akissarsitippaannga, Peter Berliner oqarpoq, sakkortumillu isornartorsiuivoq:
- Ilisimatusarfik qaammarsaaffiusussaagaluarpoq, atugarissaarfiusariaqaraluarluni, ilisimasanik pissarsiffiusariaqarluni nukissaninnarfiusariaqaraluarlunilu. Maannakkorpiarli akerlinganik pisoqarpoq.
Peter Berlinerip isornartorsiuinera Ilisimatusarfiup aqutsisuinut Sermitsiap saqqummiuppaa. Sulisunut tunngassuteqarmat paasissutissallu isertuunneqartut pineqarmata aqutsisut oqaaseqarsinnaanngitsut, rektor Gitte Adler Reimer ilisimatitsivoq.
