Kalaallit Nunaanni eqqumiitsulianik saqqummersitsiveqarnanilu eqqumiitsuliat katersorneqarnissaannut aserfallatsaalineqarnissaannullu akisussaaffik pillugu inatsiteqanngilaq. Tamanna eqqumiitsuliortut akornanni arlalinnit ernumagineqarpoq.
Kalaallit eqqumiitsuliaannik soqutiginninneq nunani allani annertusoq AG-mi sapaatip-akunnerani kingullermi allaaserisap “Nunani allani nuannarineqarluartoq”-p takutimmagu apeqqut soqutiginarsivoq.
Kalaallit Nunaanni eqqumiitsulianik saqqummersitsiveqarnanilu eqqumiitsuliat katersorneqarnissaannut aserfallatsaalineqarnissaannullu akisussaaffik pillugu inatsiteqanngilaq. Tamanna eqqumiitsuliortut akornanni arlalinnit ernumagineqarpoq.
Kalaallit eqqumiitsuliaannik soqutiginninneq nunani allani annertusoq AG-mi sapaatip-akunnerani kingullermi allaaserisap “Nunani allani nuannarineqarluartoq”-p takutimmagu apeqqut soqutiginarsivoq.
Taamaammat eqqumiitsuliat kalaallit suliaat, oqaluttuarisaanermut tunngasuusutut pingaaruteqarnerpaatullu nalilerneqartut, pisortanit pisiarineqartariaqannginnersut apeqqutaalersinnaavoq.
Taamaalilluni eqqumiitsuliat inuiaqatigiinnut pingaaruteqartut taamaattut nunani allani katersugaasivinnut allanut, kikkunnit tamanit takuneqarsinnaanngitsunut, pisiarineqarnaveersaartinneqarsinnaapput.
- Eqqumiitsuliat katersugaasivinnut inatsimmi eqqaaneqanngimmata eqqumiitsulianik katersuinerup kimit akisussaaffigineqarnerata aalajangersarneqannginnera ajornartorsiutaavoq, Nuummi Eqqumiitsulianik Katersugaasivimmeersoq Nivi Christensen oqarpoq.
Tamanna pissutigalugu – Sapmimit (Saamit nunaannit, aaqq.) isumassarsisitaalluni – Kalaallit Nunaanni pisiortornermut ataatsimiititaliaq, ukiumoortumik missingersuusiortarlunilu eqqumiitsuliat oqaluttuarisaanermut tunngasut pingaarutillillu pillugit katersugaasivimmik pilersitsinissamut akisussaassussaq, pilersinneqassasoq siunnersuutigaa.
Saqqummersitat piginnittoqartariaqartut
Frederik Thordalip, eqqumiitsulianik saqqummersitsivimmik piginnittup kalaallinik savalimmiormiunillu eqqumiitsulianik immikkut ilisimasallip, kalaallit eqqumiitsuliaasa pingaarnerit attatiinnarneqarnissaat pisariaqarmat taamatut pisiortornermut ataatsimiititaliaqarneq isumassarsiatsialaasoq, isumaqatigaa.
Ima oqarpoq:
- Eqqumiitsuliat Kalaallit Nunaanni suliarineqartut kusanarnerpaat pingaarnerpaartaasalu ilaat Kalaallit Nunaanni saqqummersinneqarsinnaanissaat pingaaruteqartoq isumaqarpunga. Ajoraluartumik nunani allani kalaallit eqqumiitsuliaannik soqutiginninneq ima annertutigaaq nunatsinni katersugaasiviit malinnaasinnaajunnaarlutik.
Eqqumiitsulianik saqqummersitsivimmi pisortaq naapertorlugu kalaallit eqqumiitsuliaat akisunerummata
Kalaallit Nunaanni katersugaasiviit itigartitsigajupput, tamannalu ajornartorsiutaallunilu unammillernarpoq:
- Assersuutigalugu Tunumi kiinarpaat pineqarpata kiinarpaat pitsaanerpaat ikittuinnaapput, taakkulu franskinit tyskinillu katersaatilinnit pisiarineqarunik pisiareqqikkuminaassinnaapput.
Eqqumiitsuliat Savalimmiuneersut pingaarutillit pisiarineqarsinnaanersut Savalimmiuni katersugaasivinnut apeqqutigigaangamiuk akerlianik misigisaqartarpoq. Katersugaasiviit taakkuninnga pisinissamut aningaasaateqarput — namminneq aningaasaatitik atorlugit imaluunniit namminneq Savalimmiuniit tunissuteqartut ikiortigalugit, taakkulu eqqumiitsuliat pisiatik tamanut saqqummiuttarpaat.
Niuerfinni nalinganit qaffasinnerusoq
Andreas Hoffmannip Ilulissani Eqqumiitsulianik Katersugaasivimmeersup katersugaasiviit namminersortunut sanilliullugit eqqumiitsulianik pisinissamut aningaasaateqarpallaanngitsut nassuerutigaa. Akerlianilli katersugaasivinnut tunngatillugu namminersortunut sanilliullugit pissutsit allaanerusut aalajangiisuusarput.
- Eqqumiitsuliat niuernikkut nalingi eqqumiitsulianik katersugaasiviit katersugaatigut takuneqarsinnaajuaannanngillat. Uagutsinnut katersugaasivittut eqqumiitsuliat pitsaassusaat katersukkallu sinnerinut attuumassuteqarnerat eqqumiitsuliap aalajangersimasup niuernikkut nalinganit pingaarneruvoq, Ilulissani Eqqumiitsulianut Katersugaasivimmi aqutsisoq isumaqarpoq, taassumalu Nuummi Ilulissanilu eqqumiitsulianik katersugaasiviit eqqumiitsulianik pisinermi avataanniit aningaasaliissutinik pissarsinissamik – imaluunniit kalaallit eqqumiitsuliaat naleqquttut saqqummersinniarlugit eqqumiitsuliaatilinnik namminersortunik suleqateqarnissaminnik - pikkoriffeqartut ilisimatitsivoq.
Saqqummersitsivissaq killeqarmat eqqumiitsuliat piginissaanniit arlalitsigut pingaarnerusarpoq.
Nuummi Eqqumiitsulianik Katersugaasivik eqqumiitsulianik pingaarutilinnik Nunatsinnut pingaaruteqartunik pisinissaminut Augustinusfondenimiit Ny Carlsbergfondimiillu millionilikkaanik aningaasaliiffigineqarpoq. Aningaasaateqarfinniilli aningaasaliiffigineqangaatsiaraluarluni qallunaat aningaasaateqarfiinik isumalluuteqarneq Nivi Christensenip ajuusaarutigaa. Ima isumaqarami:
- Eqqumiitsuliat Kalaallit Nunaanni inuiaqatigiinnut pingaaruteqarnersut nalilersussallugit qallunaat aningaasaateqarfiisa naliliinissaat pisariaqartinneqartoq eqqumiippallaarpoq. Taamaammat qallunaat aningaasaateqarfii isumalluutiginagit nammineq eqqumiitsulianik pisisinnaalernissarput pingaaruteqarpoq. Taamaammat eqqumiitsulianik pisisartunik ataatsimiititaliamik pilersitsisoqarnissaa siunnersuutaavoq tulluartoq.”
Kalaallit eqqumiitsuliaat suuppat?
Aammattaaq pisiortornermut ataatsimiititaliaq pillugu apeqqut tunngaviusumik oqallitsitsivoq: Ataatsimiititaliaq eqqumiitsulianik oqaluttuarisaanermut tunngasunik pingaaruteqartunillu pisisatillugu suut kalaallit eqqumiitsuliaannut ilaappat?
Nivi Christensen naapertorlugu kalaallit eqqumiitsuliaat Kalaallit Nunaannit, pisiortornermullu ataatsimiititaliamit kalaaliusumit, nassuiarneqartariaqarput.
- Ataatsimiititaliaq eqqortumik pilersaarusiorluartumillu pisisoqartarneranik qulakkeerinnissinnaassaaq. Niuerneq aalajangiisuunngilaq, siunissamulli ungasissumut pilersaarusiorluartumillu pisisoqartassaaq, taamaalilluta kalaallit eqqumiitsuliaasa siunissami aamma pitsaasumik saqqummersinneqarnissaat qulakkeersinnaavarput, Nuummi Eqqumiitsulianik Katersugaasivimmi pisortaq oqarpoq nangillunilu:
Kalaallit Nunaanni eqqumiitsuliortut pikkorilluinnartut amerlaqaat, taakkualu katersugaasivinni saqqummersinneqarnerusariaqarput.
Kalaallit eqqumiitsuliortut eqqumiitsuliaannik pisisoqarnerusariaqartoq Frederik Thordalip isumaqatigaa, aammali katersugaasivinni qallunaat eqqumiitsuliortui, Kalaallit Nunaanni najugaqarsimasut eqqumiitsuliortullu nuannersut, Kalaallit Nunaannut pingaaruteqarluinnartut, inissaqarnissaat neriuutigaa.
Frederik naapertorlugu eqqumiitsuliortut soorlu Emanuel A. Petersen aamma Aage Gitz-Johansen assersuutissaapput:
Emanuel ’Kalaallit Nunaannik qalipaasutut’ ilisimaneqalerpoq, Aage Gitz-Johansenilu Kalaallit Nunaannik qalipaanermini kalaallinit ’Qalipaasorsuarmik’ taaneqarpoq.
Qallunaat eqqumiitsuliortut Kalaallit Nunaanni inuiaqatigiinnut pingaaruteqangaarsimanerat atit taakkua takutippaat. Qallunaat kalaallillu oqaluttuarisaanerat eqqumiitsuliornermi ataqatigiilluinnarmat puigunngisaannartariaqarparput, qallunaajunerusullu tamaasa peeraanni oqaluttuarisaanerup affaannaa oqaluttuarineqassaaq.
