Internetip pingaaruteqassusia eqqarsaatigiuk

- Inuiaqatigiinni kikkut tamarmik internet pinngitsoorsinnaanngilaat. Assersuutigalugu nunaqarfinni napparsimmaviit ajoqusersimasut assingi Nuummi nakorsanut immikkut ilisimasalinnut naliliiffigitinniarlugit internetikkut nassiuttarpaat.

- Imaluunniit Royal Arctic Line nassiussalereriaatsimini qarasaasiakkut sulinissani pinngitsoorsinnaanngilaa, taamaalillutik containerit tigusisussanut eqqortunut nassiussinnaajumallugit.

Pisortaq aamma qarasaasiakkut attaveqaasersuutinut isumalioqatigiissitamik pilersitsisoq, Signe Ravn-Højgaard, taama oqarpoq. Taanna marsip 26-anni Nuummi internetip pingaaruteqassusia pillugu ataatsimeersuartitsinissamut qaaqqusivoq.

- Politikki pillugu oqallittarpugut politikerillu qineqqusaarnerat inoqatinut attaveqaqatigiittarfitsigut malinnaaffigisarlugu, oqarpoq.

Attaveqaasersuutitut pingaarutilik

Isumalioqatigiissitamut pisortaq isumaqarpoq, internet inuiaqatigiinnut kalaallinut pingaarutilerujussuusoq.

Kikkut tamangajammik internet ulluinnarni atortarpaat, soorlu pisiniarfinni akiliiniaraangamik TikTokimiluunniit videoliaminnik isiginnaaraangamik. Inuussutissarsiortut pisortallu aamma internet pinngitsoorsinnaanngilluinnarpaat, taakkulu qarasaasiakkut sullivii internet aqqutigalugu ingerlasarput, Signe Ravn-Højgaard nassuiaavoq, taanna Ilisimatusarfimmi 2015-imit 2024-mut atorfeqarpoq.

Internet inuiaqatigiinnut nutaaliaasunut tunngaviuvoq. Taamaattumik ataatsimeersuarnermi sammineqassaaq siunissami internetip qanoq ililluni patajaatsumik inuinnaallu naalakkersueqataanerannik tunngaveqarluni qulakkeerneqarsinnaanera. Issittumi nunat politikikkut ulorianartorsiortitsinerisa allanngornerisa kinguneri aamma digitalimik attaveqaatit qanoq ilillutik navianartorsiortinneqarsinnaanerat, kiisalu teknologiit soorlu qarasaasiatigut silassorissuusiap inuinnaat naalakkersueqataanerannut mikisunut periarfissat unammilligassallu pilersitai sammineqassapput.

Aarlerinaatilik

Nunatsinni internetip ajoquserneqarsinnaanera arlalinnik pissuteqarpoq. Nunarput taamaallaat immap naqqatigut kabelinik marlunnik nunarsuarmit attaveqarfigineqarpoq. Siusinnerusukkut takuarput Kalaallit Nunaannut immap naqqatigut kabelit anorersuarnit silallu pissusianit imaluunniit ajutoornernit teknikikkullu ajoqusernernit qanoq ajoquserneqartartut. Sumiiffinnit allanit, immap naqqatigut nunamilu kabelinik amerlasuunik peqartunit allaanerulluni Nunatsinni internet ajoquserneqaraangat imaluunniit akeqqersimaartunit aserorneqassagaluarpat ajoquserneqarsinnaaneruvoq, tamannami qarasaasiap attaveerunneranik kinguneqarsinnaammat. Tamanna innuttaasunut annertuumik kinguneqarsinnaavoq, piffissami sivisuumi ulluinnarni suliassat soorlu pisiniarfinni kortimik atuineq ajornakusoortinneqartussaammata, suliffeqarfinnullu, ingerlatsinermi atortunut pingaarutilinnut isersinnaajunnaartussanut.

Isumalioqatigiissitamit inassutigineqassava kabelit immap naqqatigoortut isumannaatsuunissaat illersornissamut isumaqatigiissummut ilanngunneqassasoq, aamma imaatigut kabeli nutaaq malussarsinnaasoq marloqiusamik atuiffiusoq pilersinneqassava — illersornissamut oqartussanit sakkutuujunngitsunillu atorneqartussaq?

– Nunatsinni internet attaveqaatitut pingaaruteqarmat sivisuumik attaveeruttoqarpat inuiaqatigiinnut annertuumik kinguneqassaaq. Taamaattumik imaatigut kabelimik ilassuteqarnikkut isumannaallisaanerup annertusarneqarnissaa silatusaarnerussaaq. Kina kabelimut nutaamut akiliissanersoq, aamma kabelip sakkutuunit nakkutigineqarsinnaanera iluaqutaassanersoq isummerfigerusunngilarput, Signe Ravn-Højgaard oqarpoq.

Aammattaaq piffissami digitalimik atuiffiusumi inuuvugut, tamatumanilu silassorissuusiap piviusunik piviunngitsunillu immikkoortitsisinnaajunnaarsissavaatigut. Ajortisaariniarsarisullu taamaalillutik paasissutissanik eqqunngitsunik ajornanngitsunnguamik, akikitsumik sukkasuumillu iliuuseqarsinnaapput.

- Piffissami Issittup pingaaruteqarluinnalernerani Nunatsinnilu qinersisoqartussanngornerani, assersuutissanik arlalinnik takusaqarsinnaavugut, inuinnaat naalakkersueqataaneranni internetikkut oqallinnerit qanoq sunnertiatiginersut eqqunngitsunillu paasissutissiinerit atorlugit sunniiniarnerit ingammik Facebookikkut assersuutit takusarpavut, nangilluni oqarpoq. 

Nakkutilliineq atornerluinerlu

Nunat allamiut teknologiimut tunngasunik suliffeqarfissuisa Nunatsinni Issittumilu internetikkut attaveqaasersuutit nakkutigisinnaaleraluttuinnarpaat.

Taamaattumik paasissutissat qarasaasiakkoortut Nunatta avataani Nunatsinnit nakkutigineqanngitsumik katersorneqarajuttarlutik.

Allaat app-imik Nunatsinni atuigaangavit suliffeqarfiit nunarsuup illuatungaaniittut paasissutissanik katersisarput — amerlanertigullu paasissutissaatitit allanut tuniniartarpaat aningaasarsiutigalugillu.

- Aarlerinartut tamakku akiorniarlugit qanoq iliortoqarsinnaava?

– Qarasaasiatigut attaveqaasersuutit politikikkut oqaluuserineqarpallaartanngillat, naak Nunatsinni inuunermut pingaaruteqarluinnaraluartut. Internetikkut attaveeruttoorneq sivisunerussappat, tamanna Nunatsinni innuttaasunut suliffeqarfinnullu annertuumik kinguneqassaaq.

- Taamaattumik isumaqarpunga politikikkut pingaarutilimmik aalajangertoqartariaqartoq, inuiaqatigiinni suliassat suut avammut internetikkut attaveqarani ingerlanneqarsinnaassanersut qanorlu annertutigisumik ulorianartorsiortoqarsinnaanera akuerineqarsinnaanersoq, internetikkullu attaveqaasersuutit qanoq aningaasalersorneqassanersut. Apeqqutit soorlu qanoq annertutigisumik atuisunut akiliisitsisoqartassanersoq, attaveqaatitigullu attaveqaasersuutit attaveqaasersuutinut allanut ineriartortitsinissamut qanoq annertutigisumik tapersersuisinnaanersut soorunami pingaaruteqarput, Signe Ravn-Højgaard erseqqissaavoq nangillunilu:

- Eqqunngitsunik paasissutissiilluni siammarterinissaq ullutsinni aatsaat taama ajornannginnerulerlunilu akikitsigilermat, tassa inuinnaat naalakkersueqataanerannik navianartorsiortitsisinnaasunik imaluunniit qarasaasiakkut eqqunngitsunik paasissutissiinerit ima piviusorpalaartigilermata, allaat peqquserluttuliornikkut inuit aningaasarpassuarnik tilliffigineqarsinnaallutik, isumaqarpunga Naalakkersuisut iliuuseqarnerusariaqartut innuttaasullu internetimi ulorianarsinnaasunik eqqumaffiginninnerulersillugit. Tamanna Kalaallit Nunaanni oqaluuserineqapallanngilaq. Oqaatsitigulli periarfissat kalaallisut pitsanngoraluttuinnartillugit, isumaqarpunga aarlerinartut tamakku eqqumaffigineqarnerulernissaat pingaaruteqartorujussuusoq.

Peqataasussat

Ataatsimeersuarnermut peqataaniarlutik nalunaartut amerlanerit Nunatsinni inuussutissarsiortunit, oqartussanit ilisimatusartunillu maanngaanneersut nunanit allaneersullu, taakku soorlu siunissami internetip patajaatsup inuinnaallu naalakkersueqataanerannik tunngaveqarluni qulakkeerneqarnissaanik assigiinngitsutigut suleqataasut.

Ataatsimeersuarnermi Nunarput sammineqarnerussaaq, aammali Issittoq tamaat sammineqassalluni.

Tamatumunnga tunngaviulluni nunat Issittumiittut internetimik patajaatsumik inuinnaallu naalakkersueqataanerannik tunngaveqarluni atuinissaminnut Nunatsinni unammilligassat assigiissuteqarfilluarmatigit, soorlumi aamma Nunatta ilisimasat nunanit sanilimineersut atorluarsinnaassagai.

Taamaattumik peqataasussat saqqummiussisussallu Issittumi nunaneersuussapput. Soorlu ilisimatusartup Michael Delaunayip Nunavummi misilittakkat internetimik neqerooruteqartartut unammilleqatigiittarnerannut tunngasoq, taakkununnga ilaalluni Starlink. Aamma Kristian Reinert Davidsenip, Føroya Telemi maanna pisortaasup aamma Toke Binzerip Tusass A/S-imeersup, internetip patajaatsup qulakkeernissaa pineqartillugu, Savalimmiut aamma Nunatta assigiimmik unammilligassaqarnerat oqaluuserissavaat,Signe Ravn-Højgaard paasissutissiivoq.