Nunatsini illoqarfiit atuarfiini 23-ni nunaqarfiillu atuarfiini 54-ini kalaallisut, qallunaatut tuluttullu oqalunneq qanoq ingerlava?
Atuartullu aperineqaraangamik 80 procentingajaat kalaallisut „oqalulluarsinnaallutik“ 17 procentillu „naammaginartumik“ oqalussinnaallutik akisarput. Qallunaatut oqaatsit pineqaraangata atuartut tallimararterutaat qallunaatut oqalulluarsinnaallutik pingajorarterutaallu naammaginartumik oqalussinnaallutik oqartarput. Atuartut affangajai qallunaatut oqalukkuminnaatsitsisarlutik oqaluttarnatilluunniit akisarput.
Nunatsini illoqarfiit atuarfiini 23-ni nunaqarfiillu atuarfiini 54-ini kalaallisut, qallunaatut tuluttullu oqalunneq qanoq ingerlava?
Atuartullu aperineqaraangamik 80 procentingajaat kalaallisut „oqalulluarsinnaallutik“ 17 procentillu „naammaginartumik“ oqalussinnaallutik akisarput. Qallunaatut oqaatsit pineqaraangata atuartut tallimararterutaat qallunaatut oqalulluarsinnaallutik pingajorarterutaallu naammaginartumik oqalussinnaallutik oqartarput. Atuartut affangajai qallunaatut oqalukkuminnaatsitsisarlutik oqaluttarnatilluunniit akisarput.
Maannaku soqutiginartortaa aajuna: Tuluttut oqaatsit pineqaraangata atuartut 26 procentii – Inuit peqqinnissaat pillugu Naalagaaffiup ilisimatusarfia naapertorlugu - tuluttut oqalulluartarlutik, 37 procentiilu naammaginartumik kiisalu 37 procentii tuluttut oqalukkuminaatsitsillutik oqarput.
ANAANA OQAATSINIK ILINNARTITSISUNI PITSAANERPAASOQ
Ilaqutariinni marluinnik oqaaseqarfiusuni anaanaasup oqaasii meeqqat ilikkaruminartinnerusaraat Canadami misissuinerit ersersippaat. Misissuinermi Canadami Concordia Universitymit ingerlanneqartumi ilaqutariit Montrealimiittut 300-t franskisut tuluttullu oqaasillit misissuiffigineqarput.
Inernerit Weekendavisenimi issuarneqarput:
- Ilisimatusartut angajoqqaat immikkut misissoraangamikkit meeqqat anaanamik oqaasiinik marloriaammik tusaanerusartut erserpoq, Weekendavisen, ilisimatusartup oqaasiinik tulliuttunik issuaasoq, allappoq:
- Anaanaasut ataataasumut sanilliullugit angerlarsimanerusarnerat pissutaasoq isumaqarpugut. Aamma kulturikkut pissutsit pissutaasinnaapput, soorlu anaanaasup oqaatsit taakkua meeqqaminut ingerlateqqinnissaat akisussaaffittut isigisaraa.
Atuartut amerlanerungaatsiartut qallunaatuunngitsoq tuluttulli pikkorinnerullutik isumaqarput.
Soorunami atuartut tamarmik aperineqanngillat, ilaannaali. Nunali tamakkerlugu apeqqutinik immersugassanik misissuineruvoq 2022-mi ingerlanneqartoq, ukiullu marluk qaangiuppata ingerlateqqinneqassaaq. Ineriartorneq ingerlaannassanersoq pissanganarpoq.
»Oqaatsit atornissaannut sapiissuseqarput «
Qallunaatut pinnagu tuluttut ilinniartinneqarnerunissaat pillugu oqallinneq saqqummertuaannarmat Kisitsisit soqutiginarput. Kingullermik tamanna 2016-18-imi oqallisaaqataanerpaavoq, taamanikkut qallunaatut pinnagu tuluttut ilinniartinneqarnerusariaqartut ilinniartitaanermut naalakkersuisuusup Doris Jensenip (S) oqaatigaa. Tamatuma kingunerisaanik qallunaatut pinnagu tuluttut takornartat oqaasiitut siullertut ilinniartinneqarnerusinnaanerannik misissuisussanik immikkut ilisimasalinnik suleqatigiissitaliortoqarpoq.
Maanna politikerit »oqaluttuaq naggatissaqanngisaannartoq« oqaluusereqqinniarpaat. Atassutip siulittaasuata Aqqalu Jerimiassenip tamanna Inatsisartuni politikerit februaarimi »ukiuunerani« ataatsimiilerpata oqaluuserisassanut ilannguppaa.
- Inuusuttagut meerartagullu tuluttut tupinnaannartumik oqalussinnaanikkut siuariartorput, illuanilli danskisut taamatut oqalussinnaassuseq takussaavippasinnanni, naqissusiivoq.
Oqaatsinik ilinniartitsinerinnaanngitsoq aammali pisortat allaffiini allamiutut oqaaseqartarneq eqqarsaatigineqartariaqartut Jeremiassen oqallinnissamut saqqummiussamini oqarpoq. Nammineq aaqqiissutissamik piareeqqasumik nassaarsinnaanngilaq. Ineriartorneq sukkatsikkiartormat politikerit sammisaq pillugu oqallinnissaat pingaaruteqarpoq.
- Soorlumi Europami nunat assigiinngitsut qiviariaraanni, Pukitsormiut Qallunaat Nunaallu, tuluttoorsinnaassutsikkut inuiaqatigiit procentinngorlugit qiviariaraanni, oqarluaannaraanni assigiinnarpaa, tamarmik tuluttoorsinnaapput, meerartaannummmi allaat tuluttoorsinnaapput. Maanna meeqqat spillernerminni siuteqquserlutik nunarsuup sinneraneersunik unammeqateqartillutik, oqallorippallaanngikkaluaraagamilluunniit sapinngisannnguartik tamaat tuluttut oqalunniartarput, taannalu imminut piumaffigineq kinguneqarluartarput, tuluttoortarnerammi siuariartupallattaqaaq, oqallisissiassatut siunnersuutimini nassuiaavoq.
Kalaallisut oqaatsit siulliusut
Naalakkersuisut apeqqut tamanna pillugu isumaat tupaallannartumik erseqqippoq:
- Tuluit oqaasii piginnaasat pingaarnerit ilagaat. Tuluttut oqaaseqarneq nunarsuaq tamakkerlugu attaveqatigiinnerup annertusiartornerani pingaaruteqarluinnarpoq, ingammik inuussutissarsiornermi, teknologiimi ilisimatusarnermilu. Taamaammat tuluttut ilinniartitsinerup nukittorsarneqarnissaa pisariaqartinneqarpoq, Namminersorlutik Oqartussat nalunaarutaanni allassimavoq.
Naalakkersuisut akissutaat naapertorlugu tamanna qallunaat oqaasiisa atorunnaariartuaarneqarnerannik isumaqanngilaq.
- Tuluit oqaasii nukittorsarneqartillugit qallunaat oqaasii pingaartinneqartuartariaqarput. Naalakkersuisut oqaatsit oqimaaqatigiissumik ilinniarneqarnissaat sulissutigiuassavaat, oqaatsit pingasut tamaasa ilinniartitsinermut ilaatillugit, nalunaarummi allassimavoq.
Una pingaarnerpaasoq Naalakkersuisut Aqqalu Jerimiassenillu qularutiginngilluinnarpaat: Kalaallit oqaasii Kalaallit Nunaanni pisortatigoortumik oqaasiupput – taamaattuaannassaarlu, taamaalillunilu pisortat ingerlatsineranni tamani atorneqassapput. Tuluttut qallunaatoornertulli atorneqassanersut, atorneqarnerulissanersut kingualaassanersulluunniit apeqqutaaginnalerpoq.
Ilinniartitsisut atuakkallu ilinniartitsissutit
Atuartartut ilaat immaqa qallunaat tuluillu oqaasii ajornartorsiutaalermata immikkullu ilisimasalinnik suleqatigiissitaliortoqarmat qanoq pisoqarsimanersoq eqqaasinneqartariaqarput. Akissut aana: Qallunaatut tuluttulluunniit oqaatsit sivisuumik oqallisaanerat annertuumik allannguiffiunngilaq.
Tuluttut ilinniartitsisut atuakkallu amigaataammata tuluttut oqaatsit allamiutut ilinniarneqaqqaarnissaat isumassarsiatsialaanngitsoq, aamma pissutsit allanngortinniarlugit annertuumik iliuuseqartoqartariaqarlunilu ilaatigut piginnaanngorsaasoqartariaqartoq immikkut ilisimasallit 2018-imi isummerput.
Danmarkimi inunngorsimasut 4.000-it missaanniittut nunanilu allaneersut 2.000-it missaanniittut ullumikkut Kalaallit Nunaanni najugaqarput. Danmarkimi ilinniaqqissinnaassagaanni qallunaatut oqalussinnaaneq meeqqat atuarfianni qallunaatut pitsaasumik ilinniarnerup iluaqutissartaanut ilaagajuppoq, kalaallillu inuusuttut ilinniarfiini atorneqarajuppoq.
