„Inuuneq eqquiniaanermut assersuunneqarsinnaavoq“

Timmisartut ingerlaarnerannik nakkutilliisunngorusussimagaluarpoq.

Tamanna Steen Montgomery-Andersenip inuusuttunnguulluni atuakkami najoqqutassiami “Hvad kan jeg blive”-mi, (sunngorsinnaavunga) siornatigut inuusuttunut tamanut ilinniarusuttunut najoqqutassiaasumi atuaramiuk alutorilluinnarpaa.

Steen Montgomery-Andersenilli napasuliami alapernaarsuiffimmi issianissaminik timmisartullu ingerlaarnerannik aqutsisarnissaminik takorluugaa piviusunngunngilaq, isaruaqarnini pissutigalugu. 13-inimmi ukioqarluni isaruartaarami.

- Taamaalillungami ilinniartunngornissannut misilitsissinnaannginnama, eqqissisimalluni pissuserisaminilu makitaniarani inimi nalaasaarfinni amminik qalilinni cognacitullu qalipaatilinni issialluni oqarpoq.

Tassani igalaakkut isikkivimmut tamanut ersitsumi qaamaneq sakkortuvoq, isikkivigalugit Akia aamma Nuup Kangerlua, kiisalu sermiminerpassuit sermimit iigartartumit Narsap Sermianit ukioq manna annertunertuneroqalutik anillattut takuneqarsinnaallutik. Isikkivik alutornarluinnartoq qatsunneqarsinnaanngitsoq. Steen Montgomery-Andersenip nuliatalu Ruthip, ukiuni aqqanilinni maani najugaqarsimasut, ullut tamaasa takusaraluarlugit aamma qatsussinnaanngisaat.

Steen, nuliamisut 1957-imi inuusoq, decembarimi kalerriutigaa, ukiuni 30-ni Nunatsinni sulisimanini taamaatinniarlugu 2025-llu aallartinnerani soraarninngussalluni. Taamaalilluni Greenland Airportsimi aningaasaqarnermut pisortatut atorfimminit soraarninngorpoq. Taamaalilluni oqartoqarsinnaalluni timmisartuussineq inuunermini aamma akuliusimaffigisinnaasimagaa.

Sulilu attaveqaasersuutinut ingerlatsivimmi allami, Sikuki Nuuk Harbour A/S-imi, siulersuisuni suli maannamut siulittaasuulluni.

Steen Montgomery-Andersenip Nunatsinni attaveqaasersuutinut, ilaatigut Tele Greenlandimi aningaasaqarnermut pisortaanermini, immap naqqatigut kabelimik pilersitsineq kiisalu mittarfiit nutaat, ukiuni 30-ni maani sulinermini peqataaffigisinnaasimagamigit, immikkut nuannaarutigisinnaanerarpaa.

- Pilersaarusiukkanik suliniutit taakku marluk Kalaallit Nunaata avammut attaveqarneranut iluaqutaapput, LinkedInimi decembarimi allappoq.

Steen Montgomery-Andersen, Aarhusip Universitetiani cand.oecon.-itut (aningaasaqarnermut ilinniagartuutut) ilinniagaqarsimasoq innoqatinut attaveqaqatigiittarfimmi allassimavoq.

Aningaasaqarneq pillugu ilinniagaqarusussuseq aataminit, sparekassemi pisortamit Jyllandip avannaani Aabybromi najugaqartumit, aallaaveqarnersoq oqaatigisinnaannginnerarpaa. Immaqa nammineq ataataminit Aalborgimi niuertarfiutilimmit isumassarsisitaasimassaaq, tassani Steen nukkani marluk ilagalugit peroriartorpoq. Inissiami marlunnik initalimmi peroriartornini pillugu atugarissaartuunatik oqaatigaa, tassanimi qatanngutinilu inimi allami sinittaramik angajoqqaanilu inimi sinittarlutik.

- Ajunngilaq, kisiannili akissaqartorsuunngilagut, Steen Montgomery-Andersen oqaluttuarpoq.

Atuartuunermini nammineq oqarneratut “ileqqorissuuvoq”.

- Ataasiaannarlunga atuanngitsoornikuuvunga, tamannalu pillugu tigusaallunga, taamalu pisortamukartitaallunga, isarussami tunuatungaani isiminik tungujortunik qungujulalluni illarlunilu oqarpoq.

Pisiniarfiutillip ernerata meeqqat atuarfiat ilinniarnertuunngorniarfillu ajornartorsiutiginagit naammassilluarpai, universitetimili ilinnialernini unammillernarnerutissimallugu, 1977-imi 20-nik ukioqarluni ilinniartunngorami.

Ruth-imik naapitsineq

Tassanngaanniit qallunaat oqartarnerattut “aqqut toqqaannartoq” tassunga piareersimavoq. Tassa ilinniarnertuunngorniarfimmi soraarummeerneq, universitetimi ilinniarneq, suliffik, illu villa, volvo qimmerlu, soraarninngornissap eqquinissaata tungaanut.

Tassa Ruth 1978-imi ukiakkut naapissimanngikkaluaruniuk aqqutissaralua. Arnaq nuliariligassani ernerminullu marlunnut anaananngortussaq:

- Ruthip aqqut toqqaannartoq qularnanngitsumik sangutikkamiuk, Steen Montgomery-Andersen qungujulluni oqarpoq.

Taakkua ilinniarnertuunngorniarfimmi Steenip atuaqataa, Aarhusimi kollegiami Ruthip saniani najugaqartoq, aqqutigalugu imminnut ilisarisimalerput.

Arnap inuusuttup Texasimeersup Aarhusimi perorsaasunngornianut seminariami ilinniartuuneranut pissutaavoq, Ruthip AFS-erluni Tyrkiamiissimanera. Ruthip ilaqutai USA-miittut norskimik AFS-ertumik ilinniartuuteqarsimapput, taassumalu Ruth Norgemut tikeraartissimallugu. Tyrkiamiitilluni angut qallunaaq inuusuttoq naapippaa, Aarhusimilu perorsaasunngornianut seminariami ilinnialernissani toqqarlugu.

Steen Ruthilu ukiut aappaata affaani ikinngutigeeriarlutik aappariilerput. Ruthip perorsaasutut ilinniarnini naammassigamiuk Steen nunaminut, USA-mut nooqatigaa. Tassa Texasimut, tassanilu San Antoniomi, Ruthip angajoqqaavisa najugaqarfigisaani, 1981-imi katipput. Katernaat Texasimi ukiut aappaat avillugu suliffeqarlutillu najugaqarput, tassani Steen suliffeqarfimmi naatsorsuuserisutut sulilluni.

Tamanna ilungersunartikkaluarlugu iluaqutigisaminik ilikkagaqarfigaa.

- Aallaqqaammut paasisaqarpallaanngilanga. Qujanartumilli arnap pikkorissup, kusanartup, immikkorluinnaq ittup, naalagarisama tigussaasumik paasitippaanga, oqaluttuarpoq.

Steen Montgomery-Andersen taamanikkut Danmarkimit ungasissumi sivisunerpaamik najugaqarnermini USA-miippoq. 15-inik ukioqarluni angajoqqaani qatanngutinilu Spaniami Costa Bravamut sunngiffeqarnerminni angalaqatigisimavai. Inuusuttuaraalluni ikinngutinilu sikkilerlutik aamma knallertinik angalaartarput Jyllandimilu sumiiffinni assigiinngitsuni pisuinnarmik angalaartut unnuisarfiini najugaqartarlutik.

Ruth peqatigalugu nunarsuarmut angalarusunnera ikinneqarpoq.

 “Nunanut allanut angalarusuttuaannarsimagunarpunga, angalanerlumi nuannariuarnikuuara, oqarpoq.

Danmarkimut angerlarami Ruth Norgemut sisorariaqatigaa, marluullutillu Europa tamaat biilerlutik Italiamut, Ruthip qatanngutaata sakkutuujuffigisaanut angalaarlutik. Tassa taamanikkut Danmarkimit Italiamut biilinik benzina kisiat akilerlugu angalaartoqarsinnaagallarmat.

Angajulliliaat Stephan 1984-imi inunngorpoq kingusinnerusukkullu nukaa Alexander inunngorluni. Taamanikkut Ruthi ilinniaqqilluni ernisussiortutut ilinniagaqarnerata nalaani. Ilaqutariinnguillu Aabybromut, tassa illoqarfimmut Steenip arnami tungaanit siuaasaqarfigisaanut, nuupput. Angalatitseqatigiiffimmi Thinggaard Rejser-imi ukiuni taakkunani aningaasaqarnermut pisortaavoq.

Ruthip Jyllandip Avannaani illoqarfinnguami nunasisunik ulikkaartumit inuunermik allaanerulluinnartumik misileerusulerpoq.

Taamaattumik Guinea-Bissau-mi, nunarsuarmi nunat piitsuunerpaat ilaanni, suliffissarsiorpoq.

Ilulissat aamma KNI-mi uiverneq

Steenili nunami Afrikap kitaaniittumi, immaqa ikiuiniaqatigiiffinni suliffeqarsinnaanermi saniatigut, suliffittaarnissaminut periarfissaqarpallaanngilaq.

- Taamaattumik allamik ujaasissariaqarlunga eqqarsarpunga, qungujulluni oqarpoq, taanna Tele Greenlandimi aningaasaqarnermut pisortatut atorfimmut qinnuteqarsimavoq – taamanikkulli Tele Greenlandimi atorfinitsinneqarnerluni – suli paasinagu. Ukiup ataatsip missaa qaangiuttoq Steen Montgomery-Andersen KNI Pilersuisumi aningaasaqarnermut pisortatut atorfinitsinneqarpoq, ilaqutariillu Ilulissanut nuullutik.

Tassanilu naammattunik ajornartorsiuteqartoq paasinarsivoq, tassami Namminersornerullutik Oqartussat pilersuinermik ingerlatsiviat, suliffeqarfinnik aqutsisut oqartarnerattut „uunnarluinnartumiippoq“.

- Suliffimmut qinnuteqarama suliffeqarfiup angisuujunera annerusumik taamaallaat nalunngilara, Steen oqaluttuarpoq. Aatsaallu 1995-imi juunip 30-anni timmisartumut ilaalluni Ilulissanukartilluni paasillugu, aningaasaqarnermut akisussaaffiup saniatigut aamma IT-mut pisortatut atorfinittussanngorluni, taama atorfeqartoq soraarsimammat.

Tamatuma saniatigut pisortaq, namminerminik atorfinitsitsisimasoq, Steenip sulilerneranit sapaatip akunneri pingasut qaangiuttut soraarsitaavoq. Suliffeqarfiup ukiumoortumik naatsorsuutai aamma amigartooruteqartorujussuusut paasinarsivoq: Tassami oqarfigineqarneratut “amigartoorutit amerlanngitsut” 20 millionit koruuniunatik 65 millionit koruuniugamik.

- Uivernersuaqarpoq. Karsi amigartooruteqarujussuartoq paasinarsivoq. Ullut tamangajaasa aningaasanik missingersuusiortarpunga, paasiniarlugu ullumikkut sapaatillu akunnerini tulliuttuni aningaasat qanoq amerlatigisut uninngasuutigissanerlugit. Annaassiniarluni sulineruvoq, Steen Montgomery-Andersen oqaluttuarpoq.

KNI-mi pisortat allat, soorlu Søren Hald Møller aamma Jørn Skov Nielsen, peqatigalugit iluarsaaqqipput, qujanartumillu 400 millionit koruuninik taarsigassarsineq iluaqutigalugu suliffeqarfik ingerlalluaqqilerluni.

Ilaqutariinnili inuuneq allaanerulluinnarpoq.

- Ilulissani nuannisaqaagut. Aammami Ruthip suut tamaasa isummiussereernani ammalluni isigisaramigit, Steen Montgomery-Andersen nuliani ukiuni 44-ngajanni najorsimasani pillugu oqarpoq.

Aamma eqqaamiuminnit Sandgreen-Nielsen-ikkunnit tikilluaqquneqarluarnertik pingaarutilerujussuartut oqaatigaa. Jørgen Susannelu taakkuninnga aalisarnermik aamma umiatsiamik angalaarnermik ilinniartitsisimapput, allaammi qimmimik tunisimallugit. Taamaalilluni ikinngutigiinnerat suli atuuttumik tunngavilerneqarluni.

Tikilluaqqusaanersi angerlarsimasutut misiginissamut pingaaruteqarpa?

- Aap, aammali taama pingaaruteqartigaaq nammineq isummiussereernani akuerinninnissamut piareersimanissaq, Steen Montgomery-Andersen oqarpoq.

Kalaallisut oqalussinnaanissaq pisariaqartinneqartoq

Qanoq sivisutigisumik Kalaallit Nunaanniinnissartik, Ruthilu isumaqatigiissutigisimanngilaat pilersaaruteqaratillu.

- Pissutsit takkuttut naammagalugit atorpavut, tamannalu iluaqutigaarput. Taavami sooq uniinnassaagut?

Qularutissaanngitsumilli nalunngilaat, ernitik Stephan Alexanderilu kalaallisut ilinniartariaqartut, taamaanngippammi pinnguaqatitik oqaloqatigisinnaanavianngimmatigik.

- Meeqqat kalaallisut ilinniarnissaat uagutsinnut pingaarnerpaavoq. Annerusumilli namminneq iluaqutissaat pingaarnerpaavoq. Tassa allanik nuannaartitsiniarnerunngilaq, ikinngutitaarnissaminnulli pisariaqartippaat, Steen nassuiaavoq.

Ukiup ataatsip missaa qaangiuttoq, Stephan saniliminnit Jørgenimit Uummannap eqqaani nunaqarfimminut angalaqatiserineqarpoq. Umiatsiaaqqamik ammasumik avannamut angalaqatigiipput, ernerallu „ulluni 14-ini puisimik nerisaqarluni“ apersortittuniillunilu. Nukappiaqqap ilaquttani Ilulissani takoqqikkamigit, kalaallisut oqalussinnaalersimavoq. Nukappiaqqallu oqaatsit ilinniarnerannut atatillugu, marluullutik qaammammi ataatsimi nunaqarfimmi Saqqami niuertukkunni, ilaqutariit ilisarisimalersimasaanni najugaqarput. Stephan Alexanderilu Canadami Norgemilu maanna najugaqaraluarlutik, kalaallisut suli oqaluttarput.

Ilaqutariit Montgomery-Andersenikkut ukiut arlalialuit Qeqertarsuup Tunuani najugaqareerlutik Sisimiunut, KNI-p qullersaqarfigisaaniittumut nuupput.

Tassani ukiut arlallit aamma ulapaarfiulluarput, aammali nuannersut eqqaamasassaalluarlutik, Sisimiummi nuannersuugamik. Steenip nuannaarluni oqaluttuaraa ilaqutariit namminneq qimussiminnik qimussertarsimanerat, Sisimiunit maqaasisami ilaattut.

- Qimussillaqqissunngunngilanga, qimussersinnaalluarlungali. Taamatut angalaarneq, qilak tungujortoq, kangerlummi sikorasaartoq, qulinik issittoq, qimmillu qimulluartut 8-10 kilometerit qimuffigalugit. Tamanna pitsaanerusinnaanngilaq, Steen Montgomery-Andersen aaliangersimasumik oqarpoq.

Sisimiuni meeqqat kalaallisut ilinniartinneqarnissaannik Ruthilu suliniuteqartuarput, ilaatigut inuusuttunik Sisimiormiunik kalaallisut allattariarsornermik ilinniagassanillu ikiorteqartarlutik.

- Isumaqarpunga taakku marluullutik ullumikkut tamanna nuannaarutigigaat. Tamannali immikkuullarissimavoq, meeqqavummi Tuluttuinnaq oqaluttuuttaratsigik, Steen oqarpoq nangillunilu oqaatigalugu, Ruthilu oqarsimallutik nukappiaqqat qallunaatut ilinniartinnissaat inuiaqatigiit isumagiumaaraat.

Stephanip inuusuttutut ilinnialernissaa qanilliartortillugu ilaqutariit aalajangerput Nuummut nuunniarlutik, angajulliliartik Ilinniarnertuunngorniarfimmi ilinnialersinnaaqqullugu. Erneri taakku marluk Ilinniarnertuunngorniarfimmi ilinnialertinnatik, Austinimi Texasimiittumi paarlaasseqatigiinnikkut atuarsimapput. Steen Montgomery-Andersenip erseqqissarpaa, ernermik marluullutik Kalaallit Nunaanni ilinniarnertuunngorniarnissartik toqqarmassuk nuannaarutigisimaqalugu.

- Ukiuni taakkunani taakkuninnga peqateqarnerma annaanissaa kissaatiginngilluinnarakku, oqarpoq.

Bahá’í

Nuummi angerlarsimaffianni inimi reolini qasertuni Montanani nivingasut ilagaat ilinniarnertuunngortut nasaat pingasut qaqortut: Steenip, Stephanip Alexanderillu nasartaarisimasaat.

Aammattaaq atuagaasivinni Kalaallit Nunaannut tunngasunik atuagarpassuaqarpoq. Arlallillu Steenip Ruthillu upperisarsiornikkut ilaaffigisaanut takussutissanik ilaqarlutik, soorlu „Bahá’í-inut ilaaffigisaannut tunngasut, tassa internetikkut qinerlerfissiaq Trap Grønland naapertorlugu upperisarsiortunut ilaasut Kalaallit Nunaanni illoqarfinni nunaqarfinnilu arfineq-pingasuniittuni 150-it missaanniittunit ilaaffigineqartut.

Steenimut Ruthimullu inunnik allanik isummiussereernani naapitsisarneq naleqartorujussuuvoq, tamannalu bahá’ínit pingaartinneqarluni.

- Inuit akornanni inuup isiginiarnissaa pineqarpoq. Ammip qalipaataa isiginiarnagu. Tamanna uatsinnut pingaaruteqartorujussuuvoq. Tamanna ajornaatsuujuaannanngilaq, taamaaliornissamummi perorsarneqarsimannginnatta, Steen Montgomery-Andersen oqarpoq nangillunilu oqaatigalugu, qaffasissumik atorfeqartutut inuit naapittakkat saniatigut, inunnik allanik naapitsisarneq aamma pingaaruteqartoq.

Ruthip upperisarsiorneq pineqartoq 1970-ikkut naalerneranni soqutigilerpaa, Steenilu aamma kingornatigut taamaaliorluni 1984-imilu bahá’ínngorluni, „ukiorpaalunni tamanna pillugu atuakkanik atuareerluni“.

Steen Montgomery-Andersen ukiuni tulliuttuni qanoq pilersaaruteqarnersoq aperineqarami akivoq, neriuutigalugu Sikuki Nuuk Harbourimi siulersuisuni siulittaasutut suli ukiuni arlaqartuni ingerlaqqissinnaassalluni.

Tamatumali saniatigut makikkaangami ullormut sulerissanerluni nammineq aalajangertarnissaa qilanaarinerpaavaa.

- Aningaasaqarnermut pisortatut sulineq assigiiaaginnalersinnaasarami. Tamanna Jyllandimiut taasarpaat ”fast arbejde,” (suliaq aalajngersimasoq), illarluni oqarpoq.

Taamaattumik ernini Canadamiittoq aamma Norgemiittoq piffissami sivisuumi tikeraarsinnaalissagamigit qilanaaraa. Ernuttaminillu tikeraartoqartalernissani.

Piffissap atorluarnissaa pineqartoq, Steen Montgomery-Andersen tikkuaavoq:

- Tassami inuuneq ilaannikkut eqquiniaanermut assersuunneqarsinnaavoq, naluammi ukiut qassit suli inuussanerlutit.