Meeqqat pillugit oqaaseqartartunngortoq ataqatigiilersitserusuttoq

Stina Berthelsen Sværdip kaffisorniartarfimmut isernerani illarasaarpaluk nuannaarnerlu tusarsaapput. 

Qungujulasorujussuuvoq, saaffigiuminarpasilluni pissangarpasillunilu.

Ilaquttani sapaatit akunnerini marlunni feriaqatigereernerisa kingorna suliffeqarnerup tungaatigut pisunut nutaanut ikaarsaartussanngorpoq. Meeqqat pillugit oqaaseqartartunngussaaq, meeqqallu pisinnaatitaaffii pillugit sullissivimmiit MIO-miit avammut saqqummertartunngussalluni.

- Meeqqat pillugit oqaaseqartartunngornissannik tatigineqarluni toqqarneqarnera nuannaarutigeqaara. Atuuffigiligassanni sulinissannut meeqqat nukittorsaatigissavakka. Meeqqat isiginnittaasiat aallaavigalugu oqariartuuteqartalernissara uannut pingaaruteqartupilussuuvoq.

- Meeqqat sinnerlugit paarsisuusussaavunga, aammali susassaqartut, politikerit, suliffeqarfiit innuttaasullu akornanni attaveqaataasussaassaanga. Tikkuartuiinnarnanga periarfissanik siuarsaataasinnaasunik ineriartortitseqataallunga. Tikkuartuissaguttami periarfissanik aqqutissanillu nutaanik ineriartortitseqataasariaqarpugut. Nunatsinnut tamanna pitsanngorsaataassaaq, isumaginninnermik siunnersortitut tarnikkullu katsorsaasutut ilinniagalik Stine Berthelsen Sværd oqarpoq.

Stinap nunaminut meeqqallu pillugit iliuuseqarusuttuunera perorsagaaneranit USA-milu najugaqarnikuuneranit pissuteqarput. Taakkumi inuunermut isiginnittaasaanut sunniuteqarnikuupput.

Nuummi inunngorlunilu peroriartorpoq, eqqornerusumik oqaatigissagaanni Tuapannguani.

- Angajoqqaama ukiukillutik meerartaarivaannga. Anaanaga 15-iinnarnik ukioqarpoq ataatagalu 16-iinnarnik ukioqarluni, taamaammallu aanakkunni peroriartorlunga. Anaananniit aanaakkunniinerusoq. Ataatannit aanakkukka Tuapannguani aamma najugaqarput, taamaattumillu tamaasa qanigisaralugit, oqaluttuarpoq.

Qatanngutigiinni qulissaat

Stinap aataa meeraallunili nukillaarnermik innarluuteqarpoq. Niuata aappaa nukillaangavoq isaatalu illua tappiitsuulluni. Innarluutini pissutigalugu angerlarsimaannartuuvoq Stinalu ilalersuisoralugu.

- Ikinngutiginerpaasaraara angerlarfigissallugulu toqqissisimanarisorujussuullugu. Aanamami ilaquttani pilersorniarlugit suliuarpoq. Aataga atuakkanik atuartorujuullunilu qalipaasartorujussuuvoq. Eqqaamavara Kalaallit Nunaanni timmissat pillugut atuagarujussuaq qimerluualaaripput. Aneerasaartarfimmi issiaarusaartarpugut, aatamalu oqaluttuanik assigiinngitsunik oqaluttuuttarpaanga oqaaqqissaartarlungalu, oqarpoq.

Stinap aanakkui qulingiluanik qitornaqarput – angai tallimat, ajai pingasut arnaalu.

- Qatanngutigiit nukarlersaattut pineqartarpunga, qatanngutigiillu quligattut taaneqartarluni. Angamma ajammalu perorsaaqataaffigaannga, atisassaqarnissara isumagisaraat arlaannillu sammisaqaqatigisarlunga. Ilaatigut oqaaqqissaarneqartarpunga tamarmillu isummerfigiuaannarlunga, Stinap eqqaamasani illalaarluni oqaluttuarai.

Stinap inuunermini ukiut siulliit sisamat eqqaamasaqarfigerpianngilai, eqqaamavaali arlaleriarluni nuuttariaqartarluni. Tamannalu ajunngitsutut isigissallugu aalajangernikuuvoq.

- Paarerusunneqarlunga anneruneqqusaassutaasarpunga. Ajamma angajullersaata meeravissiartaarisussaagaluarpaanga anaanamali tigoqqikkusunnikuuaanga. Eqqaamavarali aanakkuma angerlarsimaffiannut orniguttuaannarsinnaalluta, ataatsimoorluta nereqatigiilluni imaluunniit isiginnaaqatigiilluta. Tassani kissalaaq, inuppassuit ullaakkullu kaffisunni piupput. Tuapannguani meeraanermit eqqaamasat tassaapput ikioqatigiittunik meerarpassuaqarnera. Inersimasut ataatsimoorlutik meeqqanik paarsisut, meeqqallu nammineq meerarigaanni allanilluunniit angajoqqaaqaraluarpata apeqqutaatinnagu perorsaaqatigiinneq,

- Aanaqqeera eqqaamavara, aatagigaluarma Aggooqqap arnaa. Blok Q-mi najugaqarpoq uagullu blok T-miilluta. Angaakka pisaqarsimatillutik tikikkaangamik aanaqqiinnut pajoqqusarpaannga. Eqqaamavara puussianik marlunnik oqimaatsupilussuarnik pajuttussanngorama, putussanngippatalu nunamut attuunnaveersaaqqissaartariaqarlugit. Oqimaangaarmata kivissinnarlugit ingerlapallariarlunga qasuerserniarlunga nunamut ilisaqattaarlugit. Pillunga pillunga apuukkama sikullerfigineqarpunga. Qilanaarisartagara, Stina qungujorujussuarluni oqarpoq.

Ukiuni arfineq-marlunni USA-mi

Stinap arnaa amerikamiumut katimmat USA-mut nooqatigai. Arnaata angalakulagami ilisarisimarpianngilaa.

- Eqqaamavara meeraallunga tikeraarnera, 1990-imili nooqatigaara. USA-milu ukiuni arfineq-marlunni najugaqatiginerani nuannersoqarlunilu unammilligassaqarpoq. Nuukulavugut, ikinngutitaarnissaralu ajornartorsiutigineq ajoraluarlugu, ikinngutitaarisimasama allat qimattariaqartarneri uggorisarpara. Aammali sumiiffippassuit assigiinngeqisut aamma misigaakka. Soorlu Avanersuaq Tunu Kitaalu assigiinngitsupilussuusut. Illoqarfiit naalagaaffiillu sanillersuunneqarsinnaanngillat, kulturiallu eqqarsartaasaallu pissarsiaqarfigisorujussuuakka. Amerikamiut sukannersumik piumasaqaateqartarnerat ataqatigiinnerallu alutorai – naak aanakkuisa, angaakkuisa ajaavisalu anguniakkat namminneq anguniartussaanerannik perorsaraluaraanni.

- Amerikamiut aalajangersimasumik ilassioriaaseqarput. »Have a nice day« (ullugissaarina, aaqq.), »God bless you« (Guutip sernigilitit, aaqq.), »How are you doing« (Qanoq ippit, aaqq.). Avataaneersut qaapiaannartutut isigisinnaavaat. Taamatulli imminnut »tapersersoqatigiinnertik«, »tapersersorpakkit«, »takusinnaavara tapersersorimmamik« ersersitsisarput. Ikiortariaqaleraanni saaffigisassaqartutut misinnarpoq. Ataqatigiinnermik, imminuinnaq eqqarsaatiginani.

- USA-mut nuukkatta sakkutooqarfimmi najugaqarpugut. Tassani imminut piumaffigisinnaanermik ataqatigiinnermillu perorsarneqarpugut. Pingasunngornerit tamaasa erfalasumut qeqartussaatitaavugut. Pisunnersugut biilernersugulluunniit apeqqutaanani ulloqeqqanut tamatta unittussaatitaavugut sakkutuujunngitsullu uagut erfalasumut saalluta assapput uummatitta nalaanut ilillugu ataqqinninnerput takutittarlugu. Sakkutuut assartik qaaminnut inissillugu ataqqinninnertik takutittarpaat. Nunagisamik asannilluarneq ataqqinninnerlu takutinniarlugu taamaaliortarput. »You serve your country« (nunat sullippat, aaqq.).

Stina ilaquttanilu sakkutooqarfimmiit nuukkamik sakkutooqarfimmiunngitsoq inuuneq allarluinnaq misigaat. Inuiaqatigiinnili ataqatigiinneq suli misinnarluni.

- Qanoq pinerpa kiserliortutut misinnanngilaq. Imminnullu soqutiginerat piviusutut misiginarluni. Toqqissisimaninnut pissutaaqataavoq. Peroriartornini kikkut tamarmik imminnut nalunngillat, tassa taanna ataatsimoornermik misinnartoq. USA-mut nuunnitsinni ilisarisimasaqanngilagut, ataatsimoorfeqarnertulli misigissuseq assigaa.

Illit aalajangissavat

»Ask not what your country can do for you; ask what you can do for your country«, (Nunavit qanoq iliuuseqarfigisinnaaneraatit apeqqutiginagu illit nunannut qanoq iliuuseqarsinnaanerlutit apeqqutigiuk, aaqq.) præsidentiusimasoq Kennedy siornatigut taamatut oqarnikuuvoq. Nunagisap iliuuseqarnissaa naatsorsuutigiinnarnagu nammineq qanoq iliuuseqarnissaq pillugu oqaatsit ilisimaneqarluartut oqaatsit taakku sakkutuut inaanni maleruarneqartut Stinap misigaa, inuiaqatigiinnili ataqatigiinneq atuunneruvoq.

- Tamarmik imminnut qiimmassaqatigiillutillu nakussassaqatigiipput. Tamanna tuniluuppoq, nakussatsissutaasorlu misigisimavara. Meeqqamik ilinniagaqarnissaat pitsaanerusumillu siunissaqarnissaat sulissutigaat. Atuartoq ilinniarfimmini angusarissaarnerulerniaruni matematikkimi, fysikimi, kemiimi allanillu ilinniartinneqarsinnaavoq.

- Anguniakkatit angusinnaajumallugit ullaakkut arfinernut makikkuit arfineq-marlunut atuariartussaatit, imaluunniit ualikkut atuareeruit atuarfimmi ilinniartinneqassaatit. Periarfissaavoq, illilli iliuuseqassaatit. Uanga periarfissagissaarneruniarlunga matematikkertarpunga.

USA-mi kulturi eqqarsartaaserlu Stinamut sunniuteqangaarput. Ingammik Amerikamiunik taartunik amilinnik ikinnguteqarneri sunniuteqarput.

- Qanoq tapersersoqatigiittarlutillu ikioqatigiittartut takuakka. Neriuppunga uaguttaaq maani nunami taamaaliorsinnaalissasugut, nunamimi ikittuinnaavugut. Immitsinnut kukkussutitsinnillu tikkuartuiinnarnata ikioqatigiittariaqarpugut. Qanoq ililluta taamaaliorsinnaanerluta oqaloqatigiissutigisigu. Tamatta meeqqat inuusuttullu pitsaanerpaamik atugaqarnissaat pillugu ataatsimut akisussaaffeqarpugut.

Stinap arnaa, angutissaa qatanngutaalu suli USA-mi najugaqarput, ilaannikkullu angerlarsertarpoq.

- Ilaannikkut unammillernartaraluartoq USA-mi periarfissarpassuaqarpoq. Ajama ilaat aamma Amerikamiumut katinnikuulluni, meeraqarlunilu ernutaqarpoq. Ajama pingajuat Australiami najugaqartoq marlunnik erneqarpoq. Ajaga kingulleq Nuummi suli najugaqartoq sinneri sumut tamaanga aallarnikuupput, oqarpoq illarlunilu.

Q taasinnaanngikkaa

Stinalli angerlaqqinnissani kissaatigiuarsimavaa, 17-inillu ukioqarluni angerlarpoq. Kalaallisut oqaluppiarsinnaannginnami kalaallisut »Q« taasinnaanngilaa.

- Toqqusaanni nipiliuutima nalaata matuniarnissaa eqarnarsisimavoq. Kangerlussuarmiit Nuummut timmisartorninni q-mik oqarnissara sungiusarlugu eqqaamavara. Qallunaatut oqalussinnaanangalu tuluttuinnaq oqaluppunga. Aallaqqaammut ittoortorujussuuvunga, kikkummi tamarmik tuluttut oqalunnissara kissaatigaat.

 Stina Nuummut uternermi kinguninngua tupaallappoq. Checkimi kommunimeersoq 700 koruunit missaannik nalilik tiguaa.

- Eqqarsarpunga: »Aningaasanik akeqanngitsumik tunineqarpunga«. USA-miit tikeqqammerpunga, soorlu aningaasanik pisassarinngisaraluannik tunineqarlunga paasinngilara. Sulili 18-iniliineqanngilanga aanagalu soraarnerussutisiaqalersimavoq, taamaammat inatsisit naapertorlugit ikiorsiissutinik tunineqartartussaavunga. Inuulluataarnartutut eqqaamavara. Tamanna sunniuteqangaatsiarpoq.

Stina Nuummut tikikkami 12. klassimi atuartussatut inissinneqarpoq. Amerikamiut atuartitseriaasiat pillugu ilisimasaqartoqanngitsoq malugisinnaavaa taamaammallu tassani atuartussatut inissinneqarpoq.

- Ilumoorpat 2.g-mi 3.g-miluunniit ilinniarnertuunngorniartussaagaluarpunga, eqqarsarpungali taamaaliortariaqarlunga. Qallunaatoorsinnaanngilangami, nalunngilaralu GU-mi qallunaat oqaasii atorneqartorujussuusut. Atuaqatiga Josef Københavnimi efterskolertussaavoq, qallunaatullu ilikkarniassagama efterskolernissannik kajumissaarpaanga.

Stina efterskolernissaminut tapiissutinik pissarsiniarluni isumassarsiullaqqittariaqarsimavoq. Aanaavami soraarnerussutisiaqalersimavoq, pingasunillu assigiinngitsunik suliffeqaraluarluni qaammammut tapiissutit saniatigut allanik isertitaqanngilaq.

- Qallunaatut oqalussinnaanangalu ilinniarusukkama kommuni efterskolernissannut akiliisinnaanersoq aperaara. Kalaallit Nunaanni najugaqarumallunga nunatsinnilu suliniarama aningaasat utertinneqarumaartut neriorsuivunga.

- Amerikamiuulluinnartumik eqqarsartariaasiuvoq: nunat kiffartuuguk. Efterskolernera akilerpassuk nuna sullinniarlugu neriorsuutigaara. Tamanna uannut pingaaruteqarmat piviusunngortippara – arlaannik tunineqaruma utertitsisarnissara. Qujamasungaarpunga. Arlaannik tunineqaannarnissaq naatsorsuutigiinnarnagu qujamasuttarnissaq uannut pingaaruteqartorujussuuvoq. Tamanna aamma meeqqannut ingerlateqqittarpara. Meeqqakka soorunami uannut sanilliullugit pitsaanerusumik aallaaveqarput, patajaatsumillu tunngavissaqarput, namminnerli anguniagartik anguniarlugu sulissapput, tapersersorumaarpagullu.

Meeqqat ikiorneqassasut

Stina ilinniarnertuutut nasartaareerami Air Greenlandimi timmisartumi inuttanngorpoq. Taamanikkut timmisartut Dash-7-iugallarmata napparsimasumik timmisartuussineq eqqaamavaa.

- Timmisartuussinikuulluta aasami unnuakkut nillertoq putsertorlu angerlarpunga. Nukappiaraq arfineq-marlunnik arfineq-pingasunilluunniit ukiulik qimmiaraatini ilagalugu majuartarfinni issiasoq sanioqquppara. Sila qaamavoq, uniffigaaralu. Arlaannik ajortoqarpoq. Stinap nukappiaraq isersinnaannginnersoq aperaa. Nukappiaraq angerpoq, angerlarsimasoqartorlu oqaatigaa.

- Kasuttorpunga. Arnap nukappiaqqap arnagigunagaata matu ikersilaaginnarlugu ammarpaa, nukappiararli isertikkumanngilaa. Uagutsinnut angerlaappara, qimmiaraatinilu ilagalugu nalaasaarfimmut ingippoq. Kaappoq, taamaammat akisimik qipimmillu tuneriarlugu nerisassaanik piareersaassunniarlugu iggaviliarpunga. Uterama sinippoq. Qasusimassaarmi.

Stina unnuk taanna sinippianngilaq. Isumaginninnikkut pigaartoqartartoq ilisimannginnamiuk kommunip ammarnissaa utaqqivaa. Isumaginninnikkut pigaartup aagamiuk allamukaappaa. Nukappiaraq isumaginnittoqarfimmi ilisimaneqarpoq, Stinallu najugaqarfiup eqqaani takoqqinngilaa.

- Kingorna angajoqqaarsianngorusunnersugut aperineqarpugut. Soorunami ikiuukkumavugut. Inissaqarlutalu nukissaqarpugut, nammineerlungalu peroriartorama aanaga aatagalu, angaakka ajakkalu ilagisimagakkit qujamasungaarpunga. Tamarmik pilersorniarlunga ikiuupput, asavaannga illersorlungalu. Kikkut tamarmik taama iluatsitsiginngillat, taamaammat ikiuutinnginneq kukkunerussaaq, taanna oqarpoq.

Stina ilaqutaalu aalajangersimasumik angajoqqaarsianngunngillat, meeqqalli tassanngaannartumik angerlarsimaffiup avataanut inissinneqartussat tigusarpaat. Aappariit meerartaaraluarlutik nukarlersaat angajoqqaat isumagisariaqagaannik atuarfimmi ajortumik pisoqarnerata tungaanut meeqqanik allanik isumaginnittarput.

- Ernerput atuarfimmi ingerlalluarnissaa pillugu paarlakaalluta tapersersortariaqarparput. Meeqqat angerlarsimaffiup avataanut inissinneqarsimasut isumagisarnerat piffissartornartorujussuullunilu nukersornartorujussuuvoq. Tamanna kingunerlutsitsinnginniassammat sapinngisatsinnik iliuuseqartarpugut, naak tamanna pinngitsoorluinnarsinnaanngikkaluartoq. Meeqqatta meeqqanik pisariaqartitsisunik angerlarsimaffitsinniititsisarnerput nuannaarutigisarpaat. Isumaginnissaarnerput kamaatigaat. Paasiuminaatsippaat, maannali ernitta nukarliup atugarissaarnissaa isumagisariaqarparput.

Ernerat ullumikkut ajunngilaq, meeqqalli pisariaqartitsisut ikiornissaannut periarfissaqartarsimanini maqaasillugu nassuerutigaa.

- Tassa uanga allanik ikiuinissannik pisariaqartitsinera. Kisianni meeqqat pillugit oqaaseqartartutut meeqqat aamma ikiorsinnaavakka. Tamanna ullumikkut kajumissuseqaatigaara. Meeqqat tusarneqarlutillu akuutinneqartariaqarput. Eqqarsarsinnaallutillu isummersinnaassuseqarput. Kissaateqarsinnaallutillu siunnersuuteqarsinnaapput minnerunngitsumillu pisinnaatitaaffeqarput. Tamanna ullumikkut nalinginnaasariaqarpoq.

- Meeqqat peroriartoqatikka takugaangakkit pinaveersaartitsinermik kissaateqartorujussuanngortarpunga. Taamanikkut ikiortissaqarsimassagaluarami. Taamaammat ullumikkut meeqqat tamarmik sumut saaffiginnissanerlutik, kimut saaffiginnissanerlutik, pisinnaatitaaffeqarlutik inersimasullu pisussaaffeqartut ilisimasariaqarpaat. Meeqqat inuusuttullu tamarmik toqqissisimasumik peqqissumillu peroriartornissaat kissaatigaara. Tamanna kikkut tamarmik pisassaraat, Stina Berthelsen Sværd oqarpoq.