Tamanna Inunnut ajugaaneruvoq

Inuit Issittormiut Siunnersuisoqatigiivi (ICC) Naalagaaffiit Peqatigiit nunat tamalaat imarsiornermut kattuffianni, IMO-mi, ataavartumik siunnersortitut 2025-mi juulip 9-ani ilaasortanngorpoq.Tamanna Inuit kattuffiannut, 2021-mi novembarimili utaqqiisaasumik ilaasortaasimasumut, pingaarutilerujussuarmik angusaavoq.

– Umiarsuit aqqutaasa isumannaatsuunissaanniit imaani uumassusileqarfiit illersorneqarnissaannut tunngasut eqqarsaatigalugit aalajangiinerit tamakku inuusaasitsinnik attassiinnarsinnaanitsinnut sunniuteqartarput. Imarsiorneq pillugu Suleqatigiiffissuarmi ataavartumik tusarniaavigineqartartutut inissisimalernikkut Inuit isiginnittaasii tunngavigalugit nunarsuarmi imaatigut angallanneq pillugu aalajangersaasarnerni ilisimasat tunniunneqartassapput, ICC-mi siulittaasoq Sara Olsvig Sermitsiamut oqarpoq.

– Imarsiornermik Suliniaqatigiiffik aalajangersimasumik naligiissumillu isumasioqatigisarutsigu, nunat tamalaat akornanni umiarsuarnik angallassineq pillugu aalajangiinerni inuit ilisimasaat pisinnaatitaaffiilu eqqarsaatiginerunissaat qulakkeersinnaavarput – massakkut siunissamilu. 

2023-miilli anguniagaqarluni suliniuteqarneq

IMO-mi ataavartumik ilaasortanngornissamut aqqut 2023-mi ataatsimeersuarnermi aallartippoq, tassani issittumi nunanit tamalaanit aallartitat tamarmik – Chukotka, Alaska, Canada aamma Kalaallit Nunaat – ataatsimut IMO-mi ataavartumik suleqataanissamut periusissiaq aalajangerpaat. Periusissiami nunap inoqqaavisa ilisimasaasa akuerineqarnissaat, immap naqqani nipiliornerit umiarsuarnillu mingutsitsinerit akiorneqarnissaat, issittumi pinngortitap ataqatigiinnerata illersornissaa inuillu atugarissaarnerat erseqqissarneqarpoq.

– Naggueqatigiit inuit tamangajavitta arlaatigut imarsiornermut immamilu pisuussutinik toqqaannartumik toqqaannanngikkaluamillu inuussuteqarpugut, Sara Olsvig nassuiaavoq.

IMO-mi oqaaseqartartoq nutaaq

IMO tassaavoq Naalagaaffiit Peqatigiit allattoqarfiat immikkut ittoq umiarsuarnik angallannermi aamma umiarsuarnit silaannaap imartallu mingutsinnginnissaasa pinaveersaartinnissaanut isumannaallisaanermut akisussaaffilik. Nunat 176-it IMO-mi ilaasortaapput, naalagaaffiit akornanni kattuffiit 67-it nakkutilliisuullutillu kattuffiit 88-it siunnersortitut inissisimapput. Nunat inoqqaavisa arlaannaalluunniit maannamut IMO-mi ataavartumik ilaasortaanikuunngilaq.

Aalajangiinissaq sioqqullugu ICC-p aallartitai — ilaatigut siulersuisunut ilaasortaq Herb Nakimayak sulisullu marluk — Londonimi nunanit ilaasortanit tapersersorneqarnissartik qulakkeerniarlugu ilungersorput.

– Angusakkut tassuuna Inuit umiarsuarnik piginnittutut, ingerlatsisutut, sineriammiutut, aammalu nunat tamalaat akornanni imaatigut angallannermi ilisimasanik pigisaqartutut pingaaruteqarluinnarnerat uppernarsarneqarpoq. Imarsiorneq pillugu Suleqatigiiffissuarmi Nunat Inoqqaavisa Kattuffiini siullersaalluni Ataavartumik inissisimaffeqalerneq Inunnut angusaqarfiuinnarani aamma Nunat Inoqqaavinut tamanut pingaarutilimmik alloriarfiuvoq, Nakimayak tusagassiutitigut nalunaarummi oqarpoq.

 Inuit atugaannut sunniutai

ICC 2021-mi siunnersuisutut akuerineqarallaramiilli inuit inuunerannut inuussutissarsiutaannullu toqqaannartumik sunniuteqartussanik aalajangiisoqartillugu sunniuteqarniarluni suliniuteqarsimavoq.

– Assersuutigalugu Avanersuarmi piniartut siornaakkunni nalunaaruteqarput, umiarsuit nipaat piniakkat sumiinnerannut sunniuteqartut akornusersuisullu. Uumasut nipiliortoqarneranik qimarrapput, tamannalu piniartut piniarnissaminnut periarfissaannut sunniuteqarpoq, Sara Olsvig oqaluttuarpoq.

Tamanna inuit akornanni oqallitsitsivoq — nipiliorneq kisiat pinnagu aammali umiarsuarnit takornariartaatinit mingutsitsineq pillugu.

– Inuppassuit qanoq mingutsitsisoqartiginersoq paaserusussimavaat. IMO-mi teknikkikkut oqallinnermi umiarsuit angissusaat atortuilu eqqartorneqartarput, uagulli immap naqqani nipiliorneq immami uumasunut ajoqutaammat ingammik umiarsuarnik nipiliorpallaannginnissaq pingaartipparput, taanna oqarpoq.

– Umiarsuit issittumi angallakkunnaarnissat siunertarinngilarput, kisianni angallannerup annertusiartornerani piuneranilu, angallanneq taanna sapinngisamik mingutitsinnginnerpaassasoq, ICC-mi siulittaasoq naqissusiivoq.

Issittoq sunnertiasoq

ICC-p ilaasortaagallartutut nunap inoqqaavisa atugassarititaat IMO-p sulinerani ilaatinneqanngikkajuttut misigisarsimavaa.

– Issittup avatangiisai qanoq sunnertiatiginersut amerlanerit nalusarpaat, sunnertiapput, issittumi suna tamarmi ukiorpassuarni naaniaasaartartunik naasoqaratartarpoq, amerlanerpaat tamanna nalusarpaat, peqataasartummi amerlanerpaat tassa nunarsuarmi angallaffiunerpaasunit kiattormiuneersuupput, Sara Olsvig oqarpoq.

– IMO-p ataatsimiinnerinut najuuttarnitsigut nunap inoqqaavisa ilisimasaasa isumaasalu tusarneqartarnissaat pimoorunneqarnissaallu qulakkeertassavarput – tamannalu pissutsini tamani atuuppoq, taanna oqarpoq.

Najuunneq pingaaruteqartoq

ICC ataavartumik ilaasortanngorsimanermigut IMO-p ukiumut sisamariarlutik ataatsimiittarnerinut peqataasinnaasassaaq. Ataatsimiinnerni ilaatigut umiarsuarnut atortussanut piumasaqaatit aamma Issittumi isumannaatsumik avatangiisinullu mingutsitsinngitsumik angalasinnaanermut piumasaqaatit Issittumilu inatsisit Issittumi Sikuiuitsumilu kujallermi angallannermi isumannaatsuunissamut najoqqutassianik aalajangersaataasussat suliarineqartarput.

– Assersuutigalugu Polarkode, IMO-mi suliarineqartartoq, taanna umiarsuit takornariat angallaterujussuit marlukkaartuaannarnissaannut, ajutoortoqassangaluarpat annaassiniapallattoqartarsinnaaneranut tunngavoq. Tamanna Issittup imartaani avinngarusimasumi imaatigut angalanermi isumannaallisaanermut annaassiniarnissamullu sillimaniarnermut (SAR) siuarsaaniarluni sulinermut ilaavoq, ICC-p siulittaasua nassuiaavoq.

– Tamakkuupput suliat tigussaasut IMO issittumi imarsiorneq eqqarsaatigalugu suliani uagutsinnut qanoq toqqaannartigisumi sunniutilinni aalajangersaasartut. Unalu inissisimaneq atorlugu sunniuteqarfigisinnaanngorpagut uani oqallinnerit minnerunngitsumillu uagut inooriaasitsinnut inuussutissarsiornitsinnut sunniuteqarnerpaat salliutinneqarnissaannut sukataaruteqarsinnaalerluta toqqaannartumik.

– Tamanna Inunnut ajugaaneruvoq - nunallu inoqqaavinut tamanut alloriarneruvoq pingaarutilik, Sara Olsvig naggasiivoq