Kalaallit Danmarkimiittut pillugit
suliaqarnermi Danmarkimi Kalaallit Illuutaat pingaarutilerujussuupput.
Aarhusimilu illu, tassanilu ukiut ingerlanerini ukkatarineqartut suliniutillu
aallartinneqarsimasut sorpassuartigut tikkuarneqarput.
Tanja Nielsen, Aarhusimi
Kalaallit Illuutaanni pisortaq sulisuni peqatigalugit ilaatigut meeqqanik
inuusuttunillu tapersersuillunilu ikiuisussamik ilaqutariinnut sullissivimmik
ineriartortitsisimavoq kalaallit ilinniartut ilinniarneranni atugaat
ukkatrilersissimavai, maanna ataqatigiissaarisumik kalaallit ilinniartut
atugaannik, atassuteqarfinnik Danmarkimilu suliatigut ataatsimoorfinnik
pitsanngorsaanermik suliaqartussamik.
Tanja ukiuni tallimani pisortaareerluni
soraarniuteqassalluni aalajangersimavoq.
- Illu pitsaanerpaaffissaminiippoq. Suliatigut
ataqqisaavugut. Pikkorissorsuarnik sulisoqarpugut. Illu nammineq
ingerlasinnaagallarpoq. Ingerlalluaraangat taamaalinerani uninnissaq
piffissaavoq. Sulisut peqatigalugit eqqaamasassat nuannersut pikkunartullu
nassassavakka. Ila ataatsimoorluta angusaqarsimaqaagut, pitsaasumillu
qimakkusuppara, Tanja nassuiaavoq.
- Taavami sussavit?
- Immaqa Afrika. Immaqa nunarsuarmi sumiiffiit
allat. Naluara. Nunarsuarmi arlaanni ikiuiniarnermik suliaqarnissara
kissaatigiuaannarsimavara. Afrikamukarsinnaaneq pillugu nittarsaassineq takuara
soqutigaaralu. Pissanganartorujussuuvoq. Misigaanga periarfissarpassuaqarlunga.
Sorusunnerlunga paasiinnassavara. Soqutigisarilluinnassavara. Aamma
suliarinissaa takorloorsinnaassavara.
Upernavimmi meeraaneq
Tanja Maniitsumi 1971-imi inunngorpoq
qallunaamik ataataqarluni kalaallimillu Arsummiumik anaanaqarluni. Angajoqqaavi
Arsummi naapipput, arnaa tassani sisamanik meeraqareersimalluni.
- Anaanaga angerlarsimaannartuuvoq,
nalorsaatigaluguli, taamaammallu meeqqerivimmi sulilerluni. Ataataga
naapinngikkallaramiuk anaanaavoq kisimiittoq, taamaammat nukarlersaallunga
pilluartitaallunga misigiuaannarsimavunga. Suut tamarmik toqqissisimanarput
pitsaallutillu.
Tanjap angutaa KGH-mi Maniitsumi fuldmægtigitut sulivoq. Marlunnik ukioqartoq
ilaqutariit Upernavimmut nuupput, angutaa tassani niuertutut atorfinimmat.
- Anikka marluk uannit ukiunik qulingiluanik qulinillu angajulliupput uannullu ajunngilluinnartuullutik. Soorunami uuminartarsimassaanga, kisianni anima angajulliup sunut tamanut nassartuartarpaanga, Tanja Nielsen oqaluttuarpoq. Uani anini Lars Larsen aamma Tikkili Berthelsen assiliseqatigisimavai.
Foto: Nammineq pigisaq
- Upernavimmi peroriartornera
eqqarsaatigigaangakku Kalaallit Nunaanni kiffaangissuseqarluni meeqqatut
silamiittorujussuulluni toqqissisimanartumillu inuuneq eqqarsaatigisarpara. Anikka
marluk ukiunik qulingiluanik qulinillu angajulliupput ajunngilluinnartuullutillu.
Soorunami uuminartarsimassaanga, kisianni pingaartumik anima angajulliup sunut
tamanut nassartarpaanga. Sananermi mikisunik qamutiliuuppaannga qimusseqatigisarlungalu.
Upernavik inuiaqatigiiarannguuvoq qanilaartunik immikkuullarissunillu inoqartoq.
- Ulloq manna tikillugu inuuinni
pilluaqqusiniarlutik sianertarput. 1979-imi tassannga nuuppugut, tamannalu
aliasuutigisimaqaara.
Tanja ilaqutaalu sinersortaammut Kununguamut
ilaallutik Narsaliarput inuunerminnik nutaamik aallartitsiartorlutik. Histeqarpoq
savaqarlunilu qimuttunillu qimmeqarani, taamaammallu allanarluni.
Tanja Nielsen naalungiarsuulluni
anaanani Alvilda ataatanilu Kaj
peqatigalugit.
Foto: Nammineq pigisaq
- Eqqaamavara kalaallisut oqalukkumananga. Upernavimmiit
Narsamut nuunneq artorsaatigaara taamaammallu unissutigalugu. Ukiorpassuarni
kalaallisut oqaaseqanngilanga, Aatsaat ilinniarnertuunngorniarfimmi
aallartikkama kalaallisut oqaloqqilerpunga, Tanja oqarpoq.
Erninermut 60.000 kr.
Tanja kigutilerisunngorniarluni takorloorpaa
taamaammallu Qaqortumi ilinniarnertuunngorniareeruni Aarhusimi kigutilerisutut
ilinniarnissamik qinnuteqarluni. Ingmar Egedelli pulaarnera Tanjap
aqqutissaanik allannguerujussuarpoq.
- Alaskami Fairbank Universitymi
Namminersornerullutik Oqartussanit taperneqarluni ilinnialersinnaaneq
oqaluttuaraa. Tassunga aamma qinnuteqarpunga. Tamaasa akuerisaaffigaakka,
soorunamilu Alaska topqqarpara.
Tanja inuusuttut allat 4-5 peqatialugit
siullermik USA-mi Oregonimiippoq, tassani tuluttut pikkorissartinneqarlutik. Angalanissamut
billettit Namminersornerullutik Oqartussanit isumaginninniarneq
paatsiveqarsimanngilaq.
- 1. klassemi
timmisartortussanngortinneqarpugut. Misigisaqarfigilluarparput. USA-mi
aaqqissuussaanermik kulturimillu paasisaqarnissatsinut aamma periusaalluarpoq. Japanimeersut,
Kangia Qiterlermeersut allarpassuarneersullu peeqatigaavut. Nuanneqaaq
pikkunarlunilu, Tanja kemimut bachelorinngorniarniarluni aalajangersimasoq
oqaluttuarpoq.
Tanja angummik naapitsivoq, katilluni
panissaarlunilu.
- Immikkuullareqaaq tassami naartuneq
erninerlu allatorujussuaq isigaat. Artukkiisutut misigaanga napparsimmavimmimi
ernineq akisoqaaq. Akiligassartaa takkummat ernineq 60.000 kr.-it missaannik
akeqarpoq. Tamanna Kalaallit Nunaannit akilerneqarpoq. Ukiualunnguit
qaangiummata kalaallinik ilinniartunik tassunnartitsisarneq aamma
unitsinneqarpoq akisuallaaqimmat.
Tanja kemimi bachelorinngorpoq
kingusinnerusukkullu uini nakuusertarmat qimallugu aallarluni.
- Panipput toqunniarlugu siorasaarimmat
aallartariaqarsimavunga. Danmarkiliarpunga. Unioqqutitsisumik
meeravissiaasimammat passimik tunineqarsinnaanngilaq, tamannalu uannut
toqqissisimatitsilluni.
Tanja Nielsen paninilu New Yorkimi ullumi najugaqartoq Ajana Watson.
Assi: Nammineq pigisaq
Avinnissamut ukiut marluk ingerlasimapput
ukiunilu taakkunani panimmi angumminut aallartinneqarsinnaanera
annilaangagisimavaa.
- Arnarpassuit amerikamiunik ataatalinnik
meerartaarsimasut, meeraasa utertinneqartarnerat pillugit taamaalinerani
suliarpassuaqarpoq. Meeqqatta USA-mut utertinniarlugu misiliinissaa assut
annilaangassutigaara. Qujanartumik taamaaliunngilaq, Tanja Aarhus
Universitetimi ilinniarnerminik nangitsisimasoq oqaluttuarpoq.
Nalunamit imissaqarnermut
Kalaallit Nunaanni aatsitassat pillugit
inaarutaasumik allaaserinninnermini Tanja avatangiisnut ataqatigiissaarisutut
Nalunaq Gold Minemi atorfinippoq.
- Naammassigama Nanortalimmi
nuannerluinnartumik suliffittaarpunga. Angallammik ilaallunga pinngortitami
misissugassanik katersisarpunga. Guultisiorfik ammarmat avatangiisinut
pisortanngorpunga.
Panini arfineq pingasut missaannik
ukioqalermat Tanja killiffissiorpoq. Meeqqat atuarfiat
ingerlalluarpallaanngilaq freernerit imaaginnavillutik. Ukiuni sisamani
Nanortalimmeereerlutik anaanaasoq panialu taamaammat Danmarkimut uterput.
- Uagutsinni saniatigut paninnik
ilinniartitsisarnissaq takorloorsinnaanngilara, taamaammallu atorfinnit
soraariarlunga Danmarkiliarpugut. Angajoqqaakka taamani Trigemi najugaqarput. Suliffissarsiniarneq
ilungersunarpoq taamanimi ajornartoorfiuvoq. Uninngaannarsinnannginnama
datamatikeritut ilinnialerpunga.
Datamatikerinngorniarnerli
ingerlavallaanngilaq tassami siornatigut Carl Bro Gruppeniusimasumit
attavigineqarpoq nunamik mingutsitsineq, erngup imigassap pitsaassusaa
minnerunngitsumillu nunatsinni aatsitassarsiornerni siunnersuinermik suliat
pillugit suliaqartussanngorluni.
- Avatangiisinik misissuiartorlunga,
workshopertitsiartorlunga allarpassuarnillu suliaqariartorlunga assut
angalasarpunga. Suliffiga nuannareqaara panigali qimallugu
angalasarnerpassuakka nuanniilliuutigalugit. Artorsaatigeqaara. Puigorpangami?
Tanja Vandsektorens Teknologiudviklingsfondimut
ingerlaqqippoq, allattoqarfilli naalagaaffimmit matuneqarmat taarsiullugu
Danvami sulilerluni. Allaffissornermik suliniutinik aqutsinermik,
kiffartuussinermik il.il. suliaqartorujussuusimavoq.
Dalgas Avenuemut aqqut
Sunngiffimmini Tanja siulersuisuni
kajumissutsimillu sulisorujussuuvoq. Carl Bromi atorfeqarnermini Royal Arctic Line A/S-imi siulersuisunut
ilaasortatut Namminersorlutik Oqartussanit toqqarneqarpoq.
- Ilinniartunik ulluinnarni attaveqarnitta susoqarneranik ulluinnarnilu qanoq inuunerannik paasisaqarnerulersippaatigut. Maani illu (Aarhusimi Kalaallit Illuutaat, aaqq.)
illut allat sinnerinut sanilliullugit taamaalilluni immikkuullarissuuvoq, Tanja Nielsen oqaluttuarpoq.
Assi: Det Grønlandske Hus Aarhus Facebook
- Suliassarsiortuaannarsimavunga,
taamaammallu Røde Korsimi kajumissutsimik aamma sulisarlunga. Sunngiffimma ilarujussua tassani atortarpara. Taamaalinerani paniga
Floridamut nuuppoq. Amerikamiusummi innuttaassuseqarpoq kingusinnerusukkullu
New Yorkimut nuulluni.
- Nuummat immertariaqakkannik imaaruttoq
eqqaamavara. Røde Korsimi taamaammat sulisorujussuanngorpunga illumilu maani
(Aarhusimi Kalaallit Illuutaat, aaqq.) pulaartartunngorlunga. Siulersuisuni
sinniisoorusunnerlunga aperineqarpunga ataatsimiinnernilu tamani
peqataasarlunga. Illu ilikkartorujussuuara.
Aarhusimi Dalgas Avenuemi Kalaallit Illutaanni
kajumissutsimik sulineq pisortatut atorfeqalerneranut pissusissamisoortumik
aqqutissiuussivoq.
- Siulersuisuni siulittaasunngorpunga
pisortatullu atorfimmut qinnuteqaqquneqarlunga. Taamaaliorpunga 2020-milu
maajip aallaqqaataani aallartillunga. Taamani coronap naligaa. Eqqumiitsorujussuuvoq.
Ungasissusissaq, inuit amerlassusaat suleqatigiikkaaniinnerlu pillugit
killilersuuteqarpoq.
Tanja aallartimmat illup allilerneqarneranut
matuersaatit tiguneqaqqammerput. Nutserneq naqqullu ataani isugutak
suliassaapput suullu tamarmik paatsiveqaratik.
Qatanngutigiit katillugit tallimaapput
Tanja Nielsen nukarlersaalluni
nammineq oqarnermisut
pilluartitaasimalluni. Angajuni
Jette aamma Jane Larsen uani
assiliseqatigisimavai.
Assi: Nammineq pigisaq
- Coronap aqutsisullu nikinnerisa kingorna
aqutsisut ataatsimoortinneqarnissaat pisariaqartinneqarpoq. Piffissaq
aallartiffigisara ilungersunarpoq suut tamarmik paatsiveqannginnamik. Iluarsisassarpassuaqarpoq.
Ukioq siulleq allanik suliaqanngilagut. Ukiup tulliani suut suliarineqarnerisa
paasinissaat, aqqutissiornissaq aaqqissuusseqqinnerlu suliaraavut.
Inuit aqqutimini assigiissutaasut
Tanjap illumilu sulisut ilaatigut kalaallit
ilumikkut nukittorsarnissaat siunertaralugu pinaveersaartitsineq, ilinniartut
atugaat kiisalu Danmarkimi oqartussat kalaallillu innuttaasut akornanni
paaseqatigiinnissaq ukkataraat. Sutigut tamatigut suliarujussuit, tamarmik
immikkut nutaarsiassaqartitsivinni ukiuni kingullerni sammineqarsimasut. Tanja isumaginninnermik,
ilinniartut inuunerannik inuillu qamuuna inuunerannik suliaqarnermik
pimoorussinera ilisimasaqarneralu ersarippoq. Ilisimasat kemimik kandidatiuneranit
aamma aatsitassarsiornermik, imeqarnermik qulakkeerinninnermik il.il.
suliarisarsimasaanit allarujussuit. Kalaallit Illuutaanni sulianik
suliaqarnissamik takorluugaqarsimanersoq aperineqarami akivoq:
- Naamerluinnaq. Nuunnerit suliffippassuillu
pilersaarusiaasimanngillat. Kigutilerisoorusussimagaluarpunga kemimillu
atuarama uuliasiornermi sulissallunga takorloorsimavara. Eqqumiilaarpoq,
kisianni aqqutinni arlaatigut assigiissuteqartoqartoq isumaqarpunga. Inunnut
tunngassuteqarput. Assersuutigalugu Carl Bromi sulisuuninni IPN-it
(aatsitassarsiornermut atatillugu Inuiaqatigiinni Piujuartitsinermik
Nalilersuineq, aaqq.), Nalunamiinninni apersuilluni misissuinerit. Kajumissutsimik
sulinikka siulersuisuniinnikkalu, tassani kulturimut tunngasut
ilanngunneqarnissaata pingaaruteqassusaa tamarmik. Suliarisimasakka
assigiinngitsut tamarmik assigiissuteqarsimapput – taama isumaqarpunga, Tanja
naggasiivoq.