Oqaluffitoqaq iluarsarneqartoq

Misigisassarsiortartoq eqqumiitsuliortorlu Jens Erik Kjeldsen ikiuiumatuutut maligassaavoq. 

Isumassarsigaangami piviusunngortittarpai – aamma ilungersorluni, ujariatsillunilu sulerulukkaluaruni.

Piginnaasani taanna atorlugu umiatsiamik tingerlaatilimmik nunarsuaq kaajallannikuuaa – piginnaasanilu taanna atorlugu ujaqqat kusanartunngorlugit qiperortarpai. Ikiuiumatunermigullu ukiarli piffissani tamaat atorlugu suliniuteqarpoq.

Tassami Jens Erik Kjeldsen – kisimiilluni pisortaniillu tapiiffigineqarnani – Nuup Kangerluata pulammagiaani nunaqarfimmi inuerussimasumi Kangermi oqaluffitoqaq iluarsassallugu aalajangersimavoq. Nunaqarfik 1974-imi inuerummat taamanili anorip silallu illut nungujartortippai. Taamatuttaaq oqaluffitoqaq aserfallassimaqisoq nungujartorpoq, taannalu Jens Erik Kjeldsenip ukiut tallimanngulersut matuma siorna nalaatsortumik soqutigilerpaa.

- Sanasutut ilinniarsimasuuvunga, DR-illu tv-kkut aallakaatitassiaa pissanganartumik piviusulersaarusiaasoq ”Historien om Grønland og Danmark” (Kalaallit Nunaata Danmarkillu oqaluttuassartaat, aaqq.) immiunneqarmat ikiuutaavunga. Immikkoortut arlallit Kangermi immiunneqarput, immiussisullu nunaqarfiup sapinngisamik piviusorpalaarnissaanut ikiorpakka, Jens Erik Kjeldsen oqarpoq.

Oqaluffik kusagilluinnaraa

- Tassani oqaluffik aserfallassimaqisoq kusagilluinnalerpara. Atortulli pitsaasut atorlugit sanaajusoq takusinnaagakku iluarsarnissaa ajornassanngissoraara.

Jens Erik Kjeldsenip suliaq annertooq aallartimmaguli nuliata Dorthep ikiuiumatooq uteriitsoq takorpiarsimanngilaa.

- Aallartippunga – taamaalillungalu siorna oktobarip aallaqqaataanili piffissami sivisuumi Kangermiittarpunga. Ukiup ingerlanerani kangerluk serminillarmat ilaatigut ullut 37-it tasamaniippunga, Jens Erik Kjeldsen oqaluttuarpoq.

- Soorunami qangarpalaalaarpoq, aalisakkerivitoqqamili talittarfiup eqqaaniittumi piffissap ilaani sannaveqartarlungalu sinittarpunga.

- Inissamimmi pisariaqartitsisorsuunngilanga. Aamma nunarsuaq kaajallallugu umiatsiarama inissamik pisariaqartitsisorsuunikuunngilanga, taamaammat ajunngilanga – allaat ilumoortumik aquittarfiliornikuuvunga. Talittarfiup teqeqquani napparutilimmi kingullermiippoq – ulikkaangat nammineq imaartarlunilu salittartoq palitsinillu aalisakkanik tarajorterivikunik sanaaq.

Nammineq akilerlugulu akisussaaffigigaa

Jens Erik Kjeldsenip iluarsaaneq nammineq kajumissutsini naapertorlugu suliaraa.

- Oqaluffimmik iluarsaaneq nammineq akilerlugulu akisussaaffigaara – taamaammat suliniut tamarmi atoqqiilluni suliaavoq. Aalisakkerivimmiit naqqup qisui arlallit ilaatigut atoqqippakka – atortussanillu atornikunik allaniit aamma pissarsivunga. Ilaatigut iikkiussat qisunnik orpimmit cederimeersunik sanaat siornatigut Nuummi Naalagaaffiup Sinniisoqarfianiissimasut maanna oqaluffiup iluata qaliani iikkaniittut, Jens Erik Kjeldsen oqarpoq.

- Uanga nammineq suliaraara – oqaluffimmik kusaginninnera naapertorlugu ingerlatara. Akunnerpassuit suliaraara – atortussanullu tunngatillugu assigiinngitsorpassuarniit ikiorneqarpunga. Ilaatigut kissarsuup Morsømeersoq Ilulissaneersumit tunissutigineqarlunilu kissarsuut alla Danmarkimiit tunissutigineqarpoq.

- Oqaluffik naammassiguni aaqqissuussanut illumi oqaluttuassartalimmi kusanarluinnartumi ingerlanneqartussanut tamanit atorneqarsinnaassaaq – nipilersornerit qittannerillu, pikkorissarnerit, tusarnaartitsinerit, eqqumiitsuliat, qajaliornerit ammerinerillu, nalliuttorsiornerit, katittut, naalagiarnerit, suulluunniit tassani ingerlanneqarsinnaassapput. Tapiisimasut tamarmik ”allattaavissuarni” nalunaarsorneqassapput, oqaluffittuinnaq atorneqartussaananilu tapiisimasut salliutinneqartassanngillat – ikiuiumaneq kisimi pineqarpoq, ikiuiumatooq oqarpoq.

Iluarsaaneq aamma pisortaniit taperneqarnani ingerlanneqarpoq.

- Suliniut naammassigukku kommunip allalluunniit oqaluffik paarilluarsinnaassagaat neriuutigaara. Aserfallatsaaliineq inuusuttunit ingerlanneqarsinnaasoq takorloorpara. Oqaluffik aamma atuarfimmiit aallaarsimaarfittut atorneqarsinnaavoq, Jens Erik Kjeldsen nassuiaavoq.

- Iluarsaaneq Kangermut uummarissaataasinnaasoq – oqaluffillu takornarianit takuniarumaneqassasoq - neriuppunga. Kangeq oqaluttuarisaanermi ilaavoq, tassami Hans Egede ukiut siulliit 1721-miit 1728-mut tassani najugaqarpoq, taamaammat sumiiffik qallunaat kalaallillu oqaluttuarisaanerini pingaaruteqarpoq.

Nappaanersiorneq

- Maanna iluarsaanera naammassilermat arfininngorpat maajip 31-ani nappaanersiornissamut qaaqqusisinnaalerpunga – amerlasuullu Kangermukarlutik persuarsioriartoqataanissaat aamma neriuutigaara. Nerisassanik sassaalliilaarumaarpunga, kisianni nammineq nerisassanik imeruersaatinillu nassartoqassaaq – unnuerusukkaannilu oqaluffiup qaliani inunnut 20-nut inissaqarpoq.

Jens Erik Kjeldsenip nappaanersiornermigut oqaluffiup iluata naammassineqarnera atoriaannanngorneqarneralu aamma malunnartinniarpaa.

- Provsti ilagiillu sinniisaat Nuummiittut oqaluffitoqaq arlaatigut atorsinnaanerlugu namminneq takuniassammassuk nappaanersiornermut qaaqqunikuuakka.

Oqaluffik Kangermiittoq aamma napasuliartaani sianeqarpoq.

- Sianeq oqaluffiup atorunnaarneqarnerata kingorna Annaassisitta Oqaluffiata qaliani karsimiitinneqarsimasoq ikkunneqarpoq. Siarngup ikkunneqarnissaanut oqaluffinnut tunngatillugu oqartussaniit ikiorneqarnera nuannaarutigeqaara, Jens Erik Kjeldsen nassuiaavoq.

Finlandimiut usserutaat

Jens Erik Kjeldsenip iluarsakkani nappaanersiortussanngoraluaraa silataani suli suliassaqaaluppoq.

- Oqaluffiup Finlandimiut usserutaannik qalipanneqarnissaa pilersaarutaavoq. Qanga taamaaliortarsimapput – attartulluinnarmallu ullutsinni illunut qalipaatinut atorneqartartunut sanilliullugu ukiut tamaasa qalipanneqartariaqanngilaq, Kjeldsen oqaluttuarpoq.

- Qisuit silataaniittut qalipannissaannut siusippallaarpoq. Juulilli 29-ani naammassinissara anguniarpara. Ulloq taanna oqaluffik Bahaimik upperisaqartut ataatsimeersuarneranni Nuummi ingerlanneqartussami peqataasunit 30-nit tikeraarneqassaaq. Jim Milne, Bahainut ilaasortaasoq aaqqissuussami tassani appisimaassalluni neriorsuisimammat Kangermi erinarsoqatigiittoqassaaq.

Oqaluffik Kangermiittoq 1905-imi sananeqarpoq. Atortut amerlanerpaat qatanngutigiinniat oqaluffianni Kapisillit Kangerluata pulammagiaani Uummannamiittumeersuupput. Qisuit kisitsisilersorneqarneri Uummannami oqaluffitoqqap qisuttaasa kisitsisilersorneqarnerinut naapertuuttut qanganisarsiuut 1983-imi misissuineranni ilaatigut aalajangiunneqarpoq. Atortussat oqaluffimmit Uummannamiittumeersut affai sinnilaarlugit ullumikkut Kangermi atortorineqarput. Atortussat umiarlummik Nuup Kangerluatigoorluni Kangermut taamanikkut ikaarunneqarput.