Tusassimi atuisut marloriarlutik akileraartinneqartarput

Nunatsinni nalunaarasuartaaseriffimmit allakkerivimmillu Tusass A/S-imit ukiuni tallimani aktianik iluanaarutisiatigut nunatta karsiata 463 million koruuninik pissarsisimanerata kinguneqaataanik Naalakkersuisut siulittaasuata kinguneqaatinik nassuiaataa, nassuerutiginninnertuli ippoq. (faktabox takuuk). 

– Tusass iluanaarutissiinissamik piumasaqarfigineqarsimanngitsuuppat, tamanna atuisunut akiliutit minnerunerannik kinguneqarsimasinnaagaluartoq, Jens-Frederik Nielsen oqarpoq. 

Taarsiullugu atuisut immikkut aningaasartuutinik politikerit siunertanut allarluinnarnut atortagaannut akiliisinneqartarput; ukiunilu makkunani aningaasat ingammik mittarfiliornernut atorneqartarput. Allatut oqaatigalugu: Inuit Kuummiuniittut internetseraangamik, inuillu Kullorsuarmiittut sianeraangamik, taava takku ilaat Nuummi Ilulissanilu imarpik qulaallugu mittarfinnut ingerlasarput. Inuit skattekortimikkut akileraarutinik akiliigaangamik, peqatigisaanik oqarasuaammut akiligassanut akileraaruteqartarput aamma akiliisarput. Allamilli periarfissaqanngilaq, Tusassimi nunatsinni nalunaarasuarnermik kisermaassilluni ingerlatsivoq. 

– Atuisut allani pisiarisinnaanngisaminni sullissinermut akiliivallaartarnerat naapertuilluartuua? 

– Naamik. Allamik periarfissaqartoqartinnagu, akillu akiviusumit qaffasinnerugaangata, taava toqqorluni akiliisitsivallaarneq pinngitsaaliissummillu akisunaarititsineq, ersarissuunanilu tamat oqartussaaqataanerannik aallaaveqanngitsoq pineqassaaq, Naleqqap siulittaasua Pele Broberg Sermitsiamut oqarpoq. 

Innuttaasut maanna ingerlatseqatigiiffiit aaqqissuunneqarnerisigut periarfissanit tamanit ajornerpaaq pissarsiarisaraat naleqqap aarleqqutigaa: tassa kisermaassisut tamarmik akinik qaffaajortorneri. namminersorlutik suliffeqarfiit niuerfimmi killilimmi akinik qaffaajortornerat. 

– Taarsiullugu ingerlatseqatigiiffiit Tusassitut ittut kisermaassinermikkut illersugaanerat peerneqassasoq Naleqqap siunnersuutigaa, taamaalilluni assersuutigalugu Starlink allallu qaammataasat atorlugit sullissisut Kalaallit Nunaanni atuisunit atorneqarsinnaanngortillugit. 

– Suliffeqarfiit kisermaassisuutitta Kalaallit Nunaat nunarsuup sinneranut mattutissanngilaat, nunarsuarmununa ilaasussaasugut, Pele Broberg oqarpoq. 

Akiviusut 

Kalaallit Nunaat 56.000-inik innuttaqarpoq, illoqarfinnut 17-inut nunaqarfinnullu 54-inut agguarsimallutik tapiiffigeqatigiittartunut, tassanilu Nuup nunaqarfinni isorliunerusunilu amigartoorutit matussusertarpai. 

– Akiviusunik atulersitsineq pitsaanerua? 

– Aap, akiviusulli aatsaat ingerlatseqatigiiffiit pingaarnertut ingerlataminnik ingerlatsilerpata eqqartulersinnaavagut, Pele Broberg oqarpoq. 

– Ingerlatseqatigiiffiit Tusassitut ittut suliffeqarfinngortinneqartariaqarput imminut pigisut, taakku aamma »pisortat suliffeqarfiutaat nammineertut«-tut taaneqartarput, taakkulu siunertaat tamanut saqqumisarput, akiviusunik akeqartitsillutik, politikimullu piviusumik attuumassuteqartuunatik. Peqatigisaanik periarfissaqarfiani unammilleqatigiinnermik ammassissaagut, taamaalilluni innuttaasut sullississutinik pisariaqartitaminnut akiliisinnaassutsiminillu naleqquttunik toqqaasinnaaqqullugit – tassani nunaqarfinni isorliunerusunilu qaammataasat aqqutigalugit internetikkut sullissinerit ilanngullugit. 

– Kikkummi nunatta karsiata amigartoorutai akilissavaat? 

– Nunatta karsia aningaasanik amigaateqaruni, taavat tamanna aningaasanut inatsimmi saqqumisumik pingaarnersiuinikkut pissaaq; taamaalillunilu kisermaassisunut akitsuusiinikkuunngitsoq, Pele Broberg oqarpoq. 

Peqatigisaanillu Naleraq naalakkersuisooqatigiinni partiit annersaanut tusangiasaarivoq.

 – Neriuppunga Demokraatit qineqqusaarnerminni ingerlatseqatigiiffiit toqqortamik nunatta karsianut akileraaruserneqartannginnissaannik neriorsuutertik attatissagaat, Pele Broberg oqarpoq. 

Iluanaarutisianit akit appasinnerusut kissaatiginarnerusut 

Naleraq ingerlatseqatigiiffinnik piginnittuunermut politikki pillugu isumaqatigiissummut, Inuit Ataqatigiit, Siumut, Demokraatit, Atassutillu ulloq 28. marts 2023 atsiugaannut, aallaqqaataaniilli isorinnittuuvoq. Piginnittuunermut politikikkut ingerlatseqatigiiffiit iluanaarutinik akiliisarnerannut tunngaviusumik periutsinik aalajangersaasuuvoq. 

– Sooq Naleraq isumaqatigiissummut peqataanngila? 

– Nunap akissaqarfini malillugit ingerlatsinnginnermigut, ingerlatseqatigiiffiili aqqutigalutigit toqqortukkanik akileraarusersuinermikkut inerisimanngitsumik politikikut aqunneqarnera pissutigalugu. Tamanna aqqutissaanngilaq, ingerlatseqatigiiffimmi sinneqartoorutiminnik iluanaarutinut akiliinernut atuinatik atuisunut akigititanik appartiterisussaapput, Pele Broberg oqarpoq. 

Piginnittuunermut periusissiaq pisortat ingerlatseqatigiiffiini ersarissuutitsinissamik neriorsuivoq. 

– Atuisut nunatta karsianut toqqaannanngitsumik akileraartinneqarnerisigut anguniagaq tamanna anguneqarpa? 

–Naamik. Akerlianik tamanna innuttaasut akinut imminut akiligassanngortinneqartunut toqqammavinnik takunnissinnaannginnerisigut tamanna oqartussaaqataanermik amikkittornermik annertuumik tikkuussivoq, Pele Broberg oqarpoq. 

Nuup avataani inuerussaaneq 

KNI-p marlunngornermi ulloq 13. maj uuliamut akit qaffappai. 

– Naalakkersuisut siusinnerusukkut KNI-p orsussamik pisinerani akinik takunninnissannik neriorsorpaannga, kingornali neriorsuut taanna utertippaat, Pele Broberg oqarpoq. 

– Orsussap pisiarineqarnerani akerpiaa pillugu tunngaviusumik paasissutissanut takunnissinnaatitaajunnaarpugut. Aningaasaqarnikkut paasissutissat taama pingaaruteqartigisut, ingammik inatsit aqqutigalugit kisermaassisussaatitaasumi, tamanut isertuukkanni, taava tatiginninnginneq pilertarpoq, tassuunakkullu akiviusut erseqqissumik nalunaarutigineqartannginneri ersersinneqartarlutik. Politikerit aalajangiisartullu innuttaasunut akikinnerusumik akisussaassuseqartumillu aqutsinissamik naammassinninngissimasutut innuttaasunut nassuernissaat avaqqunneqasinnaajunnaassaaq. 

– Naggataagut suna kinguneqaataassava? 

– Akileraarummik toqqortamik ingerlatseqatigiiffiit taamaallaat akiliisitsineq ajorput. Tamanna Kalaallit Nunaanni inuunermik akitsorsaasuuvoq, Nuullu avataani inuerussaanermut ilapittuisuulluni. Akerlianik Kalaallit Nunaat namminersortoq sanarfissagutsigu, innuttaasut sunniuteqarnerat naqisimaneqarlutillu toqqaasinnaassusiat aallaqqaatigisariaqarparput, taakku aaqqissuussatoqqanut ersarluttuutitsiinnarnermut taartaassapput, Pele Broberg oqarpoq.