Arsummi innuttaasut ”Grønlands hvide guld” pillugu: Tusaallugu takullugu kamannaqaaq tussungunarlunilu

Piviusulersaarut DR-ip sapaatiummat aallakaatitaa orsugiammik piiasoqarsimaneranik tunngasoq, "Grønlands Hvide Guld", aallakaatinneqareersorlu arsummi innuttaasut assigiinngitsunik isummerput. Arsummiummi Ivittuunut, orsugiammik piiaaffiusimasumut, qaninnerpaami najugaqarput.

Ilaatigut Ivittuuni orsugiassiorfik matuneqarmat mingutsitsisoqangaatsiarsimaneranik oqariartuuteqarput.

Malina Rasmussen:

- Piviusulersaarut ”Grønlands hvide guld” qulaajaanera qanoq isumaqarfigiviuk?

- Tusarakku aallakaatinneqartussaq isiginnaassallugu arajutserusussimanngilara. Meeraanitsinnut utersaarpunga, taamanikkut aallarnerit tamaasa oqartarput nunatta pissarititaanik nerivallaartassanngitsugut. Meeraallutali naluarput suna pineqarnersoq. 

- Piviusulersaarut Isiginnaareerakku qanoq misigivit?

- Soorunami qamuuna attortissutigivara. Kingumut suut tamaasa eqqarsaatigalugit. Pisut utertillugit iluarseqqinneqarsinnaanngillat, tassungalu killereerluta. Taamaattussaannartut uangalu akisussaaffigisussatut isigilernikuuara ajoraluaqisumik, Maliina Rasmussen oqarpoq.

- Misigissutsit suut atorpigit?

- Tamaasa atorpakka kingoqqutsereertinnata atorluaasinnaasussaasimagaluarluta nalunngitsuugutsigu susoqartoq. Soorunami alianarpoq, imatut eqqarsarnarluni soormi taamanili erseqqissaavigineqanngillat kalaallit.

- Qanoq erseqqissaavigineqarlutik? 

- Aningaasat Ivittuuninngaanniit aniasut annertoorujussuupput, allaat maanna paasisatsitut naleqartiginerinik paasissutissiissutigineqarsimanngillat, oqarpoq.

Niels Peter Mikaelsen:

- Piviusulersarut ”Grønlands hvide guld” qulaajaanera qanoq isumaqarfigiviuk? 

- Ajunngitsorujussuuvoq pissutigalugu ilisimanngilarput uagut taakkua ingerlatsisut qanoq ingerlasimanersut kikkorpiaanersullu. Taamalilluni eqqumeequtigivaa nunatsinnut aningaasanik tunniussaqarneq ajornerat. Taamaannera kusanarpallaanngitsutut isigaara.

- Piviusulersaarut takoreerakku qanoq misigisimavit?

- Soorunami allatulli kissaatiginaraluarami nunatta pigisai atorneqarunik, aamma nunatsinnut ilaatigut iluaqutaanissai. Ukiorpassuit tusartarparput nunarput aningaasalersorneqartoq. Nunatsinninngaanniilli aningaasalersuinikuuneq eqqaaneqarneq ajorpoq.

- Misigissutsit suut atorpigit?

Aalisarnikkut ukiut kingulliit tikillugit aporfissinneqaqattaarpugut killilersorneqarluta. Pissutsit taamaattut atorsimavagut, kisiannili soorlu soqutaanngitsutut isigineqarluta. Tamanna uumitsannartarpoq. Taakani aalisarfissat matoqqasutut taaneqartaramik.

- Mingutsitsineq eqqaariarakku assersuuteqarsinnaavit?

- Mingutsitsineq eqqaasinnaavarput Ivittuut matunerata kingornatigut, sineriak piliffigineqaqqusaanngilaq mingutsitsisoqareernera pissutigalugu. Tassuuna eqqumaffigineqannginnerput, imaluunniit taarsiiffigineqannginnerput uumitsannartarpoq, Niels Peter Mikaelsen oqarpoq.

Kunuk Albrechtsen: 

- Piviusulersarut ”Grønlands hvide guld” Ivittuut pillugu qulaajaanera qanoq isumaqarfigiviuk?

- Isumaqarpunga suliaq torrallattorujussuusoq, aamma isumaqarpunga aningaasat sukumiisumik misissoramikkit ajunngilluinnartoq. Tassani takutinneqartut ilagaat aatsitassarsiornerup aallartinnerata nalaani Arsummiut qanoq ajortigisumik pineqarsimanersut.

- Qimaleramikku taavani allatorujussuaq iliorsimasariaqaraluarput. Umiarsualiviit qimatat Arsummiittugut eqqarsaatigiuartarpagut, allatigullu ineqarniarnermut tunngasuni. Tamakku qimaannarnagit qujassutitut tunniussimasinnaagaluarpaat. 

- Qanoq misigivit piviusulersaarut isiginnaareerakku?

- Sivisoorujussuarmik eqqarsaatigivara assullu oqalukkusullunga, oqaloqatissaqarnangalu annertunerusumik Ivittuunut ilisimasakka pillugit. Kisiat assorujussuaq pakatsinarpoq qallunaat ilisimatuut arlalippassuit piviusulersaarut atorsinnaanngitsutut maanna nalileqattaarmassuk. Isumaqarpungali aporfigineqartariaqanngitsut taakkua. Tassa pissutsit piviusut taamaapput. 400 mia. koruunit qallunaat tiguaat, taanna avaqqunneqarsinnaanngilaq.

- Piviusulersaarut ilinnut qanoq misigilersitsiva?

- Annernarpoq, aningaasat Arsummut Kalaallit Nunaatalu sineriaanut nakkarsinnaagaluarput. Isumaqarpunga piviusulersaarut nanginneqartariaqaraluartoq eqqagarsuillu taavani immap naqqanut eqqarnikuusat imaluunniit nunamut assaanneqarsimasut eqqartorlugit. Isumaqarpunga piviusulersaarutip takutereernerata kinguneranik taakkua tamarmik saqqummiussuunneqarnissai aaqqinneqartariaqartut aningaasat aporfiginagit, Kunuk Albrechtsen oqarpoq.

Pavia Mikaelsen:

- Piviusulersarut ”Grønlands hvide guld” qulaajaanera qanoq isumaqarfigiviuk? 

- Naatsumik oqassaguma tupalaarpunga, tassami siornatigut naatsorsuutinut tunngasunik tusagaqarnikuunnginnatta. Ivittuulersaarutiniluunniit tusagaqartinneqassanata aningaasat qanoq amerlatigisut iluanaarutaanersut, qanorlu amerlatigisut sinneqartoorutaasimanersut. Ilimagiinnartarsimavarput sinneqartoorutaalluarsimassasoq umiarsuarpassuit orsugissanik usilersorneqartarmata. Aatsaat piviusulersaarummi qanoq aningaasat amerlatigisut sinneqartoorutaasarnersut paasivarput.

- Qanoq misigisimavit piviusulersaarut takoreernerata kingorna?

- Nuannerpoq. Attortinnanngitsuunngilaq aamma maani nunaqarfimmiuulluni attortinnalaartorujussuuvoq. Taava immaqa tamakkua qallunaat oqaatigisarsimasaat taamanikkut umiarsuaq ataaseq ukiumut aningaasartuutinut matussusiisarsimasoq paasisarput ajorsimanngilaq. Taava apeqqutaalerpoq qanoq sinneqartooruteqartigisimanerat. Eqqarsaatissarujussuuvoq, Pavia Mikaelsen oqarpoq.

Cecilie Hansen:

- Piviusulersarut ”Grønlands hvide guld” qulaajaanera qanoq isumaqarfigiviuk?

- Aappaatigut ajunngilaq aappaatigut amigaateqaqaaq. Una amigaatigivaa kalaallit sulisut qanoq pineqarpat, taavalu taavani qanoq mingutsitsisoqartiginersoq. Ivittuut matuneqarmat biilit nunamut matoorpaat, pequterpassuit eqqarpaat naak nunaqarfimmut iluaqutaasinnaagaluartut.

- Piviusulikkersaarut isiginnaareerakku qanoq misigivit?

- Kamannaqaaq, isigalugu kamannaqaaq. Pitsaaqaaq, kisiannili aamma kamannaqaaq. Tassami ilisimasaqarpugut suli ajornernik, tamakku ilaanngillat sammineqartoq tassaammat aningaasaq. Taanna tusartuartagarput Kalaallit Nunaanni najugaqartugut ”aningaasartuutaannaasugut” ullut tamangajaaviisa blok tilskud tusaripput. Tuniorarneqartugut tusartaripput. Eqqaaneqajuittoq iluanaarutaat taaneqarpoq, aali Ivittuuniinnaq. Taavami sumiiffiit allaniit iluanaarutit, Cecilie Hansen aperivoq.

Verner Hansen:

- Piviusulersarut ”Grønlands hvide guld” qulaajaanera qanoq isumaqarfigiviuk?

- Qulaajarneqara naammagikannerpara kisianni annertunerusinnaagaluarpoq, tassami aningaasaannangajaviit eqqartorneqaramik. Kinguneri allat aamma eqqartorneqarnerusinnaapput.

- Piviusulikkersaarut isiginnaareerakku qanoq misigivit?

- Taamanikkut 60-kkunni Ivittuuni sulivunga saqisutut. Kalaallit sulisartutut suleqqusaanngillat, taamaallaat kiffatut. Taamanikkut naluarput nunatsinnut iluaqutaanersoq. Tusaallugu takullugu kamannaqaaq tussungunarlunilu, paasillugu pissutsit qanoq issimasut.

- Piviusulikkersaarut ilinnut qanoq misigilersitsiva?

- Tupannarujussuaqaaq nunaqarfimmulluunniit arlaatigut iluaqutaanngitsoq paasillugu, aningaasat taamak amerlatigisut anninneqarsimasut tupannartorujussuuvoq, Verner Hansen oqarpoq.