- Igaffimmiissinnaavugut. Ininnaaraara oqaatsinik
akunnaallisaarilluga katitererusaartarfiga.
Najârak’
Egedep eqqissisimaartarfimminukaappaanga, erneri marluk Pilutak’ (Pilumik
taaneqartartoq) 42-nik ukiulik Sivertilu (Nuka-Siivamik taaneqartartoq) 29-nik
ukiulik inimi tamarmik skærmilerlutik issiasut ilassereerlugit.
Angajulleq
kaamisartakkami issiavoq, nukaa igaffimmi issiavimmi nalinginnaasumi
issialluni.
Peqqissutsimut
Naalakkersuisunngorlaaq Anna Wangenheim (D) aamma inunnut innarluuteqartunut
Naalakkersuisuulersoq eqqarsaatigalugu, Najârak’ Egede akuersivoq ernerminut
inersimasumut innarluuteqartumut anaanaaneq pillugu AG-mi oqaluttuarnissaminut.
Naalakkersuisoqatigiit inuit innarluuteqartut pillugit isumaqatigiissutaat
Inuit innarluutillit sullitanngortinnagit qanoq tunniussisinnaanerannik aallussinissarput pingaaruteqarpoq. Kikkut tamarmik – innarluuteqarneq apeqqutaatinnagu – inuunerissaarnissamut ataqqinassusilimmillu inuunissamut periarfissaqassapput.
Immikkoortumi aaqqissuusseqqinnermik suliat ingerlasut naalakkersuisoqatigiit nangittumik suliarissavaat. Siunertaasimasup isornartorsiorneqarnera akueraarput, ilaatigullu Tiliup peqatigiiffiillu inunnik innarluutilinnik sinniisut kissaatitut saqqummiussanut naapertuunerusunngorlugu taassuma nutarterneqarnissaa pingaaruteqarpoq. Ataasiakkaanut naleqqussakkamik aaqqiissutit pingaarnertut aallunneqassapput, taamaalilluni inuit innarluutillit amerlanerusut inuiaqatigiinni peqataasinnaaqqullugit. Tamatuma saniatigut aaqqissuusseqqinnerup piviusumik tunniunneqarsinnaasunik naammassineqarsinnaasunillu aallaaveqarnissaa pingaaruteqarpoq.
Naalakkersuisoqatigiit tamat ornittagaanni iserfissat pitsaanerusut, inissiat innarluutilinnut naleqquttut eqaatsumillu ullup ilaa nikerartumillu aaqqissuussinikkut sulinissamut periarfissaqarnissaa qulernaarumavaat. Peqatigisaanik atorfeqarfiit pisariaqartitsisunut ataqqinassusilinnik neqerooruteqarnermik qularnaarinninnissamut ilinniarsimasunik naammattunik sulisoqassapput.
Peqatigisaanik meeqqanut timikkut tarnikkullu piginnaanikitsunut ilaqutaasut pitsaanerusunik atugassaqassapput. Angajoqqaat meeqqaminnut ikorfartuinissaminnut sivikinnerusumik suliffeqarnissamik kissaateqartut aningaasarsiaminnut taartisisarsinnaassapput, taamaalilluni ilaqutariit aningaasatigut toqqammavimminnik annaasaqaqqunagit.
Suliniutit taakku aqqutigalugit akuutitsineq nukittorsarlugulu inuit innarluutillit taakkulu ilaqutaasa toqqissisimanertumik ataqqinassusilimmillu inuunissamut periarfissagissaarnerulissapput.
Blok
36-mi ini ukiuni kingullerni Pilutap sinittarfiatut allanngortinneqarsimavoq,
teqeqqumi nalaasaarfik siniffinngorluni, teqeqqumi nalaasaarfik nalaasaarfimmik
siniffiusinnaasumik taarserneqarluni. Ilisivinnguaq atisaanik imaqarpoq,
pattagiaalu sarfatortoq nuannareqisaa annoraaminermik qallersimavoq.
Inimiippoq
sikkili timigissaat ikkamiipporlu allattarfik Najâqqap ernermi angajulliup
timimik sungiusaasunik Martinimik Mikkilimillu kommunimit SANA-miillu
aggerfeqartunik isumaqatigiissutaasunik allattuisarfia. Allassimavorlu Pilutak’
qaqugu kommunip ornittagaanut Kammagiinnut innuttaasunut timikkut tarnikkullu
piginnaasakitsunut ornittakkamut ingerlassanersoq, siunertaalluni qanigisaasut
isumaginnittut oqallisaanissaat. Tassaapput Pilutap ilaqutaasalu, ingammik
Najârak’ Egedep siornali akuuffigilersimasai. Najugaqatigiipput, anaanaasoq
ernerilu marluk, inissiami Blok 36-mi marlunnik sinittarfeqartumi, marlunnik
majuartarfeqartumi ernera angajulleq pisariaqartumik
timigissaasumukartussaatillugu aqqusaarneqartariaqartunik.
- Ullut
tamarmik ilungersorfiupput, Najârak’ Egede oqarpoq, ilaatigut ernermi
inersimasup tapersersorlugulu kivittariaqartarnera ilaatigullu ikioqqulluni
pisortanut attaveqartariaqartarnini eqqarsaatigalugit.
Pilutap
peqqarniikkaluamik oqaatigalugu ”piginnaasakillisimanerata” oqaluttuassartaa
januaarimi 1988-imi pivoq, tallimanik ukioqarluni qaratsami ameraasaatigut
aseruuttoorneratigut (nappaat miningokok meningitis). Annertuumik
innarluuteqartutut nalilerneqarpoq ingammik saamia tungaa noqartarluni, nukii
sukattooraangata.
2005
tikillugu Pilutak’ ilaquttamini najugaqarpoq. Inissiami inissiarsuarnik
marlunnik ungasinnerusumiittumi – Blok 34-mi – biilit unittarfianit
tikikkuminarnerusumi. Taamanikkut Pilutak’ nammineq pisussinnaavoq
ulluuneranilu ornittakkamut Avaleqummut Nuussuarmiittumut nammineq pisullunilu
bussertarluni. Ilaannikkulli orninneq ajorpaa ornittagaq nuannarinnginnamiuk.
- Sapakkerinissani
soqutiginngilaa, assarsortinneqarneranni taamaannerusarpoq, Najârak’
oqaluttuarpoq.
Uigisimasanilu
ernerminnut periarfissanik allanik ujaasisarput. Taamanikkut 00-t
aallartinneranni kommunit suli 18-iugallarmata, tusarpaat Paamiut Kommunia
borgmesterilu Lars Sørensen, inissiarsuit inigineqanngitsut ilaat
innarluutilinnut tulluarsarneqarniartut.
Kommuni
attaveqarfigaat, qujanartumillu ukioq ataaseq qaangiummat Pilutak’
”Angerlarsimaffimmi Pallermi” innarluuteqartunut ingerlatsivimmi nutaami ukioq
ataaseq qaangiummat pilersinneqartumi misilillugu najugaqarsinnaavoq.
”Misiliummik
najugaqarneq” iluatsittoq
Ernera
qaammatip aappaata affaani Paamiuliarpoq.
Ukiorpassuarni
tulliuttuni sumiiffik iluarluinnartoq paasineqarpoq. Najârak’ Egede
oqaluttuarpoq, Pilutap matukkut appakaatiinnarlunilu najugaqartoq namminermisut
illuinnartoq naapissimagaa. Tassalu inuk illarluni tikilluaqqusisoq,
pitsorluttoq oqaaserpassuaqanngitsorlu.
- Tassanngaannaq
tarrarsorfissaqalerpoq, Najârak’ oqaluttuarpoq.
Pilutap
sikkili pingasunik assakaasulik Paamiunut nassarpaa, ulluinnarni
iluaqutigisaramiuk aalasinnaaneranullu nukittorsaataalluni. Najugaqarnera
iluatsippoq. ”Angerlarsimaffik Palleq” aamma taama isumaqarpoq, taamaattumillu
tassani najugaqarnissaa innersuussutigalugu.
- Akuersipallappugut,
Pilutarmi takusinnaavarput assingusumik inooqateqarneq qanoq pingaartitsigigaa.
Inuusuttunut eqqissisimasunut sukalaniarneq ajortunut innarluuteqartunut
qulinut angerlarsimaffiuvoq, Najârak’ Egede oqarpoq.
Oqaluttuarpoq
sikkili pingasunik assakaasulik Pilutap angalaniarneranut
iluaqutaasupilussuuvoq, Paamiunilu illoqarfimmi angalaarsinnaaneranut.
Sikkilerluni kioskiliartarpoq sodavandisiniarluni, illoqarfimmilu
toqqissisimanartumi angalaarsinnaalluni, ”biileqartorsuunngilarmi”, anaanaasup
oqarneratuut, takusinnaallugu:
- Ilaannikkut
ullormut arlaleriarluni angalaarujoortarpoq. Sikkili kiffaanngissuteqarnermik
annertuumik pilersitsivoq.
Sikkili
aserortoq
Ajoraluartumilli
Pilutap sikkilia pingasunik assakaasulik nuannareqisaa coronap nalaani
aserorpoq. ”Angerlarsimaffimmi Pallermi”sikkilip taartissai utaqqineqarput.
Qaammatit arfineq marluk qaangiummata Najaaqqap kommuni attavigaa paasiniarlugu
taartissaanik peqartoqarnersoq. Paasineqarpoq Nuummi uninngasoq
ingerlateqqinneqaranilu.
Qaammatinili
arfineq marlunni sikkilersinnaannginneq Pilutap timimigut peqqissusaanut
annertuumik kinguneqarpoq.
- Ima
ajoqutigitigaa aalasinnaanera ajorseriarluni. Immaqa coronap nalaani
killilersuinerujussuaq peqqutaavoq, Najârak’ oqarpoq.
Pilutap
aalasinnaanera oqaluttuaraa, ukiup siuliani pitsaasimaqisoq. Ilaqutariit
illuaqqamut angalagaangata peqataasarpoq asimi aalasinnaanera
pitsaanerulersarluni. Illuaqqamut pisussinnaavoq, tatsip sinaaniissinnaalluni,
nalulluni imaluunniit gummibådinnguami umiartorluni. Piffissalli ingerlanerani
taamaaliorsinnaarpianngilaq. Angerlarsimaffiullu Pallerup qullermiit allermut
nuutittariaqarpaa.
Ingerlatsivik
Namminersorlutik Oqartussanut nalunaarpoq Pilutap aalasinnaanera
ajornerulersimavoq, taamaalilluni najugaqartut qanoq ittuunissaannut
tulluarunnaarluni, ”Angerlarsimaffik Palleq” pisussinnaasunut
naatsorsuussaammat kaamisartakkanik atuisuunngitsunut. Najârak’ Egede
naapertorlugu najugaqarfik periarfissaqarpasinngilaq majuartarfiit
majorallaffilernissaannut, inissiamit aniniarnermut oqilisaataasumik.
Poorskimi
tikeraarneq
Allannguineq
aalajangiisuusussaq pivoq siorna Pilutak’ Nuummut poorskiliarmat, marsip
naalernerani, Najârak’ Egede oqaluttuarpoq, qullingiartorniarluni
allarutissiamik nusussilluni, ernini timimigullu inissisimanerata takunera
eqqaaleramiuk:
- Pilutak’
nammineerluni nikorfasinnaanngingajallunilu pisussinnaanngingajappoq. Sunut
tamangajannut ikiorneqartariaqarpoq, naak sorpassuarnut
sapersimanngikkaluarluni.
Nangilluni
oqaluttuarpoq, poorski atorneqartoq kommunimut ikioqqulluni allannermut,
tamannalu sukkakannertumik qisuariarfigineqarpoq. Kommunimi katsorsaanermut
immikkoortortami sulisut arlaqartut takkuttarput Pilutap inissisimanera
nalilerniarlugu, kingornalu allaffigeqatigiinnerit, sianernerit
ataatsimiinnerillu imaaginnavipput. Timimik sungiusaasup Pilutaq sapaatit
akunneranut marloriarluni sungiusartalerpaa.
Ilaqutariit
aalajangerput Pilutap Paamiunut billitsissaa taamaatiinnarniarlugu
Nuummiilersillugulu, tassani timimik sungiusaanikkut pitsaanerusunik
periarfissaqarmat. Paamiuni piffissap ilaani ataavartumik timimik
sungiusaasoqarneq ajorpoq. Timimik sungiusaasut sivikitsumik tikittarput
sungiusagassat allatsissimasut takuniarlugit.
- Noqartarmat
tasitsaarluartarnissaa pingaartuuvoq nukiilu nukittorsarlugit, nammineq
nikuissinnaaqqullugu, Najârak’ Egede ”Angerlarsimaffik Palleq” susoqarsimanera
pillugu oqaloqateqarsimasoq nassuiaavoq.
Ingerlatsivimmi
kingullertigut inissisimanera pillugu nalunaarutip assilineranik
pissarsisimavoq, taannalu atorlugu paasiniaavoq ernini sumiissinnaanersoq
ikiorteqarsinnaanersorlu. Pilutaq pisunnermut kaamisaatinik pissarsivoq,
Qapiarfiusaamilu inissiami alloriusat marluk peerneqarput kaamisartakkamini
aporfissaqannginnerussammat. Uffarfimmi tigummiviliisoqarpoq; sulili
ikkutassaqaraluarpoq, Najâqqalli tamanna uppererpiarunnaarsimavaa.
Portørit
marluk pisariaqartut
Pilu
Sanamut Sanamiillu ingerlanneqartarpoq napparsimmaviup ambulanciinik
majorallaffeqartumik.
Portørillli
marluunissaat pisariaqarpoq. Ilaannilu portørit ulapittaqimmata piffissap
ilaani ilaqutariit imaluunniit napparsimmaviup sungiusarnissat pisariaqartut
taamaatittariaqartarpaat kinguaattoornerit peqqutigalugit. Najârak’ oqarpoq,
tamanna pinngitsoortinneqarsinnaagaluartoq ilaqutariit kaamisartakkanut
atoruminarnerusumi imaluunniit innarluutilinnut tulluarnerusumi
najugaqartuuppata. Aqqusinermukarnissamut ajornannginnerusumi. Taamaaliornikkut
aamma portørit pisinnaanngikkaangata taxat imaluunniit ambulancit
nalinginnaasut atorneqarsinnaagaluarput.
Kommuni
Pilutap innarluuteqartunut inissaqarnissaanik ikiuussinnaanngikkallarput.
Taamaattumik Najârak’ nammineq INI A/S aqqutigalugu innarluuteqartunut
tulluarnerusumik inissarsioraluarpoq. Inissiarli Najâqqamut allassimammat
innarluuteqanngimmallu, inissiaatileqatigiit ikiuussinnaanngillat,
oqarfigineqarpoq.
Allarutissiaq
atorneqaqqippoq.
- Sakkortoqaaq.
Ilaannikkut qitiluttarpunga oqimaaqimmat, Najârak’ kakkiutigaluni oqarpoq.
Najârarli neriulluarpoq, ingammik maanna paasinarsimmat, timimik sungiusaaneq
annertusisaq Pilumut qanoq iluaqutaatiginersoq. Ornittagaq Kammagiit aamma
oqilisaataaqaaq, qaammatini arlalissuarni ujaasereernermi marsimi naammattunik
sulisoqalermat, taamaalilluni Pilu kiisami qasuersarsinnaalluni. Maannamut
ilaqutariit taama marlussoriarlutik atorluarpaat nuannaarutigeqisaminnik.
Siusinnerusukkut Pilutak’ Blok 37 eqqaanut biilit unittarfianit
kaamisartariaqarsimavoq pisuinnaat aqqutaatigut isorartuukkoorluni,
Qapiarfiusaami inissiarsuarmut qiterlermut attaviliisumi. Ukiunili kingullerni
marlussunni pisuinnaat aqqutaat asserneqarsimavoq. Taamaattumik Najârak’
Nuka-Siivalu marluullutik Pilutak’ majuartarfikkoortittariaqartarpaat, timimik
sungiusaasumukassagaangat.
Ullumikkut
inissisimaneq
2024-mi
poorskimiit ullumimut siuariarutta Najârak’ aggustimiilli ernerminut
angajullermut paarsisuuvoq, tamannalu pisortanit akilerneqartarpoq.
Taamaalilluni
maanna KNR-imi nutserisutut suliunnaartariaqarpoq, naak atorfik taanna
nuannarigaluaqalugu kalaallisut oqaatsinik aallussinissamut. Atorfiuvorli
piffissap ingerlanerani Pilutap anaanaatut paarsisutullu tamakkiisumik
sulineranut tulluanngitsoq.
Aamma
nukarleq Nuka-Siiva ikiuukkumavoq. Taassuma siorna Paamiunut tikeraarnermini
paasivaa angajuni qanoq annertutigisumik pitsorlussisimasoq, tamannalu aamma
uppernarsineqarpoq Nuummut poorskiliarnerani.
Nuka-Siiva
Danmarkimi ukiarmili skibsføreritut ilinniarpoq. Semesterimi uani fagit sinneri
imarsiornermut ilinniarfinniinnissamik piumasaqarfiunngimmata fagit sinneruttut
angerlarsimaffimmiit internet atorlugu ilinniarpai. Aamma ilaqutariinni
ikiuerusukkami, Najârak’ Egede ernermi nukarliup aalajangiinera iluaralugu
oqarpoq.
- Ikiuukkusuppoq,
tamannalu ajunngilaq, nukittoqaarmi. Pilutaq allaat kivissinnaagaluarpaa,
oqarpoq.
Nuannaarutaaqaaq
marsimi Nuka-Siiva Nuummut angerlarmat oqarlunilu, Pilutak’ ukiortaamiilli
nukittunerulersimasoq, SANA-mi sungiusartarnermigut, qaammatit 6-7
utaqqereerluni Pilutap sungiusaqqinnissaanut kiisami inissaqalersimammat.
Anaanaasup
siunissamut neriuutigaa angajulliliani eqqortumik ikorneqassasoq. Nuummi
najugaqatigiiffimmi Pakkutami inissamik allatsissimavoq, najugaqartunut
inersimasunut timimikkut tarnikkulluunniit piginnaanikinnerusunut aqqaneq
marlunnut inissaqartumut. Najugaqarfimmili suli ilisimaneqanngilaq qaqugu
inissaqalerumaarnersoq.
Tupinnanngitsumik
nalornineq qasusaataasarpoq, aammali Najârak’ imminut avoqqaarilersarluni:
- Ilaannikkut
anaanaalluanngitsutut misigisarpunga, Paamiuniit angerlartikkakku. Maani
najugaqartillugu nunamut qanittumiillu kiffaanngissuseqarluni siusinnerusukkut
anilluni sikkilersinnaanikuummat, Najârak’ Egede oqarpoq.
Pakkutami
initaarnissaanik utaqqinermini neriulluarpoq Pilutak’ Sisimiuni
innarluuteqartunut Pissassarfimmi sungiusariarnissaanut.
- Taamaalilluta
majuartarfinnik ajornartorsiuteqarunnaassaagut. Qaammatit tamaasa
paasiniaaffigisarpakka, qaqugu akisoqassanersoq paasiniarlugu, Najârak’ Egede
oqarpoq nangillunilu:
- Tuavisaariuarpunga.
Apeqqutit ilaat akisarpaat tamaasaanngitsorli. Eqqarsaatigisarpakkalu uattulli
allannissaminnut periarfissaqanngitsut. Qanormita ippat uagutsinnut
ajornakusoortigisoq?
Ulluinnarni
ilungersortuaraluarluni Najârak’ neriulluarpoq, oqarlunilu:
- Ingammik
ima ersaritsigimmat annertusisamik sungiusarneqarneq qanoq Pilumut
iluaqutaatigisoq.
Ornittagarlu
Kammagiit oqillisaanermut aamma atorneqartoq qaammatini arlalinni
sulisussarsioreerluni marsimi naammattunik sulisoqalermat Pilu kiisami
oqilisaaffigineqarsinnaavoq. Tamanna maannakkut ilaqutariit marlussoriarlutik
atorluarpaat.
Nuannaarutigeqisaminnik.