Silarlutsillugu: Atortut nutaat timmisartortartunut iluaqutaassapput
Nuummi mittarfittaami piffissamik eqquisinnaaneq patajaallisarniarlugu aningaasaliisoqangaatsiarpoq
AFIS-imik ingerlatsisut mittarfimmi Nuummiittumi napasuliami nutaami sulinerminni atugarissaarnerulissapput.
Foto: Leiff Josefsen
Kalaallit Nunaanni timmisartorneq silarluttarnera pissutigalugu unammillernakulasartoq ilisimaneqarpoq. Tamanna aamma soorunami Nuummi atuuppoq, mittarfittaarli siornatigumiit piffissamik eqquisinnaanermik annertusaasumik teknikkeqarnikkut arlalinnik pitsanngorsaateqarpoq.
- Pingaarnertut pineqarpoq mittarfiup ILS-imik - Instrument Landing Systemimik - atortulerneqarnera, silarluttoqartillugu minnissap ajornannginnerulersinneqarnissaanut iluaqutaasoq, Kristoffer Heiselberg, Greenland Airportsimi ATS-imut pisortaq oqarpoq. ATS tassaavoq Air Traffic Services, tassalu atortorissaarutit timmisartuussinerup isumannaatsumik pitsaasumillu ingerlanneqarnissaanut qulakkeerinnittuusut.
ILS-imik atuileqqaartoq
- ILS-imik atortorissaarut nutaaq atorlugu Nuummi aputeqartillugu putseraangalluunniit minnissatsinnut periarfissat pitsaanerulerput. Naatsumik oqaatigalugu ILS timmisartup silaannarsuarmi qanoq inneranik paasissutissiivoq. Isikkivilutsillugu nuna killingusaarlu takusinnaanngikkaanni naliliinissaq ajornakusoorsinnaavoq. Mittarfittaaq Greenland Airportsip mittarfiini siullersaalluni ILS-imik atortorissaaruteqassaaq. Kingusinnerusukkut Ilulissani mittarfik aamma Nuummi mittarfik assigalugu ILS-imik atortorissaaruteqalissaaq.
- Atortorissaarut marlunnik immikkoortoqarpoq. Localizerimik taaneqartartoq timmisartup mittarfiup tungaanut eqqortumik sanimukaartumik inissisimaneranik paasissutissiisartoq, aamma Glidepath-imik taaneqartartoq timmisartup mittarfiup tungaanut eqqortumik qiverneqarluni inissisimaneranik paasissutissiisarpoq.
Kristoffer Heiselberg, Greenland Airportsimi ATS-imi pisortaq, timmisartukkut angallannerup isumannaatsumik pitsaasumillu ingerlanneqarnissaanik qulakkeerinnittuuvoq.
Assi: Nammineq pigisaq
FAKTA
ATS tassaavoq Air Traffic Services, tassa timmisartunik angallassinermi isumannaatsumik pitsaasumillu sullissineq. Tassani ilaavoq:
• ATC (Air Traffic Control): Timmisartunik nakkutilliineq, apornissaq pinngitsoortinniarlugu angallannerlu pitsaanerpaamik ingerlatinniarlugu timmisartut silaannakkut nunakkullu ingerlaarnerannik aqutsillunilu nakkutilliineq.
Tamanna maanna Kangerlussuup Mittarfiani atorneqarpoq.
• Flight Information Service (FIS): silaannakkut angallannermi pissutsit, mittarfinni pissutsit silaannakkullu angallannermi killilersuinerit pillugit timmisartortartunut silaannakkut angallannermut tunngasunik pingaarutilinnik paasissutissiisartut. AFIS-imik ingerlatsisut tassani sulisarput Kalaallit Nunaannilu mittarfinni allani, Danmarkimi mittarfippassuarni assersuutigalugulu Vagerimi Savalimmiuniittumi atorneqarput.
Alerting Service: Timmisartoq ajornartoortillugu oqartussanut ilisimatintsillutillu ujaasinernik annaassiniarnernillu aaqqissuussisartut. Mittarfinni napasuliat tamarmik immikkut ajornartoortoqartillugu kalerrisaarisunut suleqatigiinnut ilaapput, taakkulu Naviair Grønlandip FIC-iani RCC-mi (Rescue Coordination Center) katersorneqartarput.
- Aammattaaq allamik nutaamik atortorissaaruteqarpugut, DME, timmisartup milernerani mittarfiup ungasissusaanik eqqoqqissaartunik paasititsisartoq. Atortorissaarutit nutaat atorlugit timmisartortartut minnissap sioqqutilaarnissaata tungaanut timmisartup atortui kisiisa atorlugit sumiissusersiorsinnaapput.
Piffissamik eqquisinnaaneq pitsaanerusoq
Timmisartortartup paasissutissat timmisartup mikkiartornerani pisartakkani amerlanerusut atorlugit takunninnissaminit minnissaminilu aalajangiinissaminit siusinnerusumik mittarfimmut qaninnerulersinnaavoq. Tamanna ullumikkut sanilliullugu sila ajortillugu piffissamik eqquisinnaanermut annertusaataassaaq - assersuutigalugu putsertillugu apitilluguluunniit.
- Tamatuma saniatigut mittarfittaaq, Kalaallit Nunaanni mittarfiit allat assigalugit, GPS-satellitit naapertorlugit milernermut timminermullu periuseqassaaq.
- Mittarfik nutaaq aamma silasiutinik nutaanik, nuissat portussusaannik, anorimik, kiassutsimik mittarfiullu sanimukaartumik takuneqarsinnaaneranik uuttortaasartumik atortorissaaruteqarpoq.
Napasuliaq nutaaq
- AFIS-imik ingerlatsisut Kalaallit Nunaanni mittarfiit allat assigalugit napasuliamiipput, taakkulu timmisartortartoq milernerani siunnersorsinnaavaat – ilaatigut timmisartut allat eqqaaniittut pillugit aamma mittarfiup suerullugulu biileqarfiunnginneranik. Tamanna mittarfittaami allanngortinneqassanngilaq, aammali napasuliamik nutaamik, AFIS-imik ingerlatsisut sulinerminni pitsaanerusumik atugassaqalerfiannik, sanasoqarpoq, Kristoffer Heiselberg nassuiaavoq.
- Napasuliaq nutaaq pisoqqamut sanilliullugu inissaqarneruvoq soorunamilu atortorissaarutinik nutaanik tamarmi pilersugaalluni, soorlu radiukkut attaveqaatit siammasinnerusut. Tamatuma saniatigut ukiumi nutaami nalunaarsuisarfimmik digitalimik nutaamik atulersitsisoqassaaq. Stripsit tassaapput AFIS-imik ingerlatsisup timmisartunik nakkutilliinermi atortagai. Nalunaarsuisarfimmi digitalimi nutaami stripsit atorlugit timmisartut tikittartut aallartartullu mittarfiup akisussaaffiata iluaniittut, suliarinissaat pisariillisarneqarpoq.
- Aammattaaq atortumi nutaanik atortorissaaruteqarpoq, timmisartoqarfinni qamutit sumiissusersinialrlugit toqqaannartumik skærmikkut takuneqarsinnaalersitsisumik. Videokkut nakkutilliineq ilutigalugu AFIS-imik ingerlatsisup qamutit sumiinnersut takusinnaalissavai, allaat silarlutsillugu isikkivilutsillugulu.
Atorfinitsitsisoqassasoq
Nuummi napasuliaq ullumikkut tallimanik AFIS-imik ingerlatsisoqarpoq, maannali mittarfik nutaaq maannamut naleqqiullugu sivisunerusumik ammasassammat amerlanerusunik atorfinitsitsisoqassaaq.
AFIS-imik ingerlatsisoq timmisartunik aqutsisuunngitsoq Kristoffer Heiselbergip erseqqissarpaa.
- Timmisartunik aqutsisut AFIS-imillu ingerlatsisut assigiinngissutaat pingaarnerpaaq tassaavoq timmisartunik aqutsisut ilitsersuisarnerat AFIS-imillu ingerlatsisut paasissutissiisarnerat.
- Allatut oqaatigalugu timmisartumik aqutsisup timmisartortartunut ilitsersuuteqarnermigut angallattut aquppai, AFIS-imik ingerlatsisoq paasissutissanik tunniussisarpoq, timmisartulli ingerlaarnerat aqunnagu. AFIS-imik ingerlatsisoqartillugu timmisartortartut timmisartup isumannaatsumik minnissaa imaluunniit AFIS-imik ingerlatsisumit paasissutissat tunngavigalugit mittarfimmit aallarnissaq namminneq isumagisarpaat, Kristoffer Heiselberg nassuiaavoq.
