Sulisitsisut takornariartitsinermut inatsit nutaaq pillugu: Kalaallit Nunaannut iluaqutsiinngilaq

Inuussutissarsiornermut, Niuernermut, Aatsitassanut, Inatsisit atuutsinneqarnerannut Naligiissitaanermullu Naalakkersuisoqarfiup sapaatip akunnerani kingullermi takornariartitsinermik ingerlatsisut takornariartitsisarnermut inatsit nutaaq pillugu oqaloqatiginiarlugit aggersarpai. 90-t takkullutik najuupput, 60-llu isiginnaarutikkut peqataallutik. Kingorna takornariartitsinermut inatsisissatut siunnersuut nutartigaq nutaaq pingasunngornermi ulloq 5. juni akissuteqarnissamut killiliullugu tusarniaassutigalugu nassiunneqarpoq.

Tusarniaanermut akissutit suli tamanut saqqummiunneqanngillat, Sermitsialli Sulisitsisut tusarniaanermut akissutigigallagaat takuaa, tassanilu inatsisissatut siunnersuut illersuiniartutut taagugaat aningaasanillu periarfissarsiornermi Kalaallillu Nunaanni nalitusiartortitsinermi suleqateqarnermillu killiliisutut taagugartik iluarinngilluinnaraat atuarneqarsinnaavoq.

”Inatsisissatut siunnersuut una nunatsinni takornariartitsinermik siuarsaasuunngitsoq Sulisitsisuni isumaqarpugut. Inatsisissatut siunnersuut inatsisit killigini, inuussutissarsiortunik inatsisinillu Kalaallit Nunaanni takornariartitsinermit allaanerusunik toqqammaveqartunik isumassarsiorfiusimasoq isumaqarpugut.” ilaatigut taama allassimasoqarpoq.

Naapertuutinngitsumik maleruagassiorneq

Sulisitsisut naapertorlugit inatsisissatut siunnersuut Kalaallit Nunaanni aningaasassarsisinnaanerup assersuutigalugu Islandimi, Naalakkersuisoqarfiup isumassarsiorfigisimagunagaani takornariartitsisarnermik namminersorlutillu inuussutissarsiortunut sanilliullugu killeqarnera eqqummaariffigineqanngilaq.

Tamatuma saniatigut akuersissutinik atulersitsinerup annertoorujussuarmik suliniutaanera, takornariartitsisarnermillu inuussutissarsiortuni taamatut maleruagassiorneq pisariaqanngitsoq, Sulisitsisut isumaqarput.

Nunaqavissut piginnittuunerat

Inatsisissatut siunnersuummi § 9-mi aktiaatileqatigiiffiup piginneqatigiiffiup aningaasaataasa 2/3-liisa nunatsinni najugalinnik pigineqarlutilluunniit toqqaannanngitsumik pigineqarnissaannik piumasaqaat Sulisitsisut naapertorlugit takornariartitsisarnermik immikkoortumi ineriartornissamut annertuumik killiliisuuvoq, taakkulu siunnersuutip aningaasat piginnaasallu maaniittut toqqammavigalugit siunnersuutip siuariarnermik nassatassaanik misissueqqissaartoqarnissaa ujartorpaat.

”Oqaatsit majugaqartoq najugaqarfillu naapertuutinngitsumik akulerussuunneqartut isumaqarpugut, taakkulu inatsisip siunertaanik pitsaanngitsumik kinguneqassapput.” tusarniaanermut akissummi allassimavoq.

Sinaakkutitut tunngavissat nalornissutaasut

Sulisitsisut naapertorlugit aningaassaliisartut isumaqatigiissitsiniarnermik suliamik, aatsitassanut inatsisip allanngortinneqarneranik, annikitsukkuutaamik aatsitassarsiornermik inatsimmik aalisarnermullu inatsimmik tatineqareerpoq, taamaammallu naalakkersuisoqarfiup inatsisissatut siunnersuummi § 9 atorunnaarsilluguluunniit allatut periuseqarluni piffimmeersut pilerilersinneqarsinnaanerat kaammattuutigaat.

”Procentiliisoqarnissaa aalajangiusimaneqassappat, tamanna nunaqavissut ingerlatsisut angissusaannik. Aningaassallu atorneqarsinnaasut annertussusaannik takutitsisuusariaqarpoq. Procentiliisoqarnissaa attanneqassappat, taanna piffimmi ingerlatsisut aningaasallu atorneqarsinnaasut annertussusaannik takutitsisuusariaqarpoq. 10-15 procentimik killiliineq allatut periarfissaasariaqarpoq, nunamilu najugaqarnermik inatsisini piumasaqaatit ajornartorsiornartuupput.” Sulisitsisut allapput. 

Nunarsuarmi nalitusiartornerit nukittuut 

Takornariartitsinerup nunarsuaq tamakkerlugu suliffeqarfissuunera, nukittuunillu nunat killeqarfiit akimorlugit suleqatigiinnissamik pisariaqartitsisoqarnera Sulisitsisut tikkuarpaat, tamannalu kalaallit ingerlatsisut mikisut takornariartitsinermut ilaanissaannut siuarsaassaaq. 

”Sulisitsisut nunatsinni takornariartitsinerup ineriartortinnissaa, nunatsinneersullu suliffeqarfiit sapinngisamik amerlanerpaat – angisuut mikisullu – tassunga ilaanissaat kissaatigaat. Takornariartitsinermilli ingerlatsinermi nalituut nukittuut pinngitsoorneqarsinnaanngillat, ineriartornerlu ulloq manna tikillugu takusarput, kalaallit ingerlatsisut mikisut amerlasuut takornarialerinermut ilaanerat, kalaallinit nunanillu allanit, ingammik qallunaat ingerlatsisunit annertuumik aningaasaliisimanerisa kingunerigaat (Danmarkimi kalaallit Nunaanni pingaarnertut ukiorpassuarni niuerfiummat). Tamanna takornariartitsinerup misigisassarsiorlunilu aningaasarsiornerup nunarsuaq tamakkerlugu ilisarnaatigaa.” 

Sulisitsisut tassunga atatillugu inuussutissarsiutinik ingerlatsinermik inatsimmi sumi najugaqarnermik piumasaqaat ukiut arfineq marluk matuma siornatigut atorunnaarsinneqarnera naalagaaffeqatigiinnilu innuttaasut naligiissitaanerat eqqaasitsissutigaat. ”Inatsisissatut siunnersuut assigiinngisitsinermik eqqussiniarsarivoq, tamannalu kinguarsaallunilu immaqa aamma inatsisinik unioqqutitsisuuvoq”

Islandimiut periusaat

Inaarutaasumik aalajangertoqartinnagu inatsisissatut siunnersuutip aningaasatigut kinguneqaataasa naatsorsorneqarnissaat Sulisitsisut kaammattuutigaat. Tamatuma saniatigut inatsisissatut siunnersuutip Islandimi periuserineqartunit isumassarsiortuunera kattuffiup eqqumiigaa. 

– Ingammik § 9 eqqarsaatigalugu Islandimi inatsimmi Kalaallit Nunaanni siunnersuutigineqartumut assingusoqanngilaq. Siusinnerusukkut erseqqissaatigisatsigut sumi najugaqarnissamik piumasaqaatit aalisarnermit ilisimaneqarput, tamannalu aamma Islandimi atuuppoq. Tamatuma saniatigut nukissiuuteqarnermik inatsisit ilaanni kiisalu pigisanut aalajangersimasunut killilimmik sumi najugaqarnermik piumasaqaateqartoqartartoq pasitinneqarpugut. Islandimili takornariartitsinermik inatsimmi sumi najugaqarnissamut piumasaqaateqartoqanngilaq”, Sulisitsisut allapput. 

Naggasiullugu inatsisissatut siunnersuut kingumoortumik atuutissanngitsoq Sulisitsisut tikkuarpaat, tamannami suliffeqarfinnit ingerlataminnik piginnittuujunnaarsitaasunit arsaarneqarnermut atatillugu taarsiivigineqarnissamik kinguneqarsinnaammat.

 ”Taamaammat inatsit taamaallaat siumut sammisariaqarpoq, suliffeqarfinnullu inatsisip atuutilernera sioqqullugu CVR-mi pilersinneqartunut atuuttariaqarnani”