Kalaallit Nunaat namminerisaminik sakkutooqalermat

Kalaallit sakkutuui Nuummi nunatta atorniartarfiata silataani 2004-mi katersuunnerat maluginiarneqarluarpoq.

Tamaani sakkutuut tupiat napparneqarpoq – eqqumiitsuliortullu Inuk Silis Høegh Asmund Havsteen-Mikkelsenilu generalmajor Kaali Kristiansenitut oberstløjntantitullu Karius Kristiansenitut atikkersorsimasut tassani kalaallinik sakkutuunngortussanik pissarsiulerput.

Ilanngukkaanni – taamaaliortoqarporlimi – puugutamut suaasanik akissarsisoqartarpoq.

Tupaallatsitsillunilu iliuuseqarneq arlalinnit qungujuutaavoq, eqqarsalersitsillunilu. Kalaallimmi Nunaat namminersortoq nammineerluni sakkutooqalerpat susoqassava?

Tupaallatsitsineq annertooq

Nuummi iliuuseqarneq eqqumiitsuliornermik suliniummi Melting Barricadesimi, juunimi USK-imi Københavnimilu Nordatlantens Bryggemi saqqummersitsinernik nangilluni ingerlatsiviusoq siulliuvoq, tassanilu Inuk Silis Høegh Asmund Havsteen-Mikkelsenilu tupaallatsitsillutik iliuuseqarlutik kalaallit Damarkimut saassussisuusaartitsipput.

Apeqqullu maanna ukiut 20-t missaata qaangiunnerani, Kalaallit Nunaata illersornissakkut politikikkut inissisimaffiata nunarsuarmi tusagassiorfinni sallersanngornerani sammineqaqqilerpoq.

- Taamaattoqarnissaa ilimagisimanngilarput, Inuk Silis Høegh Sermitsiamut oqarpoq.

- Kalaallit namminiilivinnissaat, naleqartitallu suut sanarfineqarnissaat pillugit oqallinnerup unikkallarunnannginnera ilisimaaraarput. Politikimillu, aningaasaqarnermik sakkutooqarnikkullu pissaarnermik naalagaaffiit angisuut mikisullu akornanni nunarsuarmioqatigiit isummersortinneqarnerannik putusaarineq suli pingaaruteqartussaasoq aamma ilisimaaraarput.

- USA-lli sorsuunnersuit aappaata kingorna nunani kitaani NATO-milu aalaakkaasuunissamik nunarsuarmioqatigiinni qularnaarinnittutut inissisimasup tassanngaannaq Kalaallit Nunaannik tiguserusuleriasaarnera, aallartitanut misilittagaqarnerpaanut politikerinullu tupaallatsitsivoq.

- Naamik, USA-p sakkutooqarnikkut aningaasarsiornikkullu pissaanerminik atuilluni Kalaallit Nunaannik Amerikamut ilanngutsitsinissamik isummersinnaanera takorloorsinnaasimanngilarput.

Sunniuteqartupilussuaq

Melting Barricades, siorna Nuummi eqqumiitsulianik saqqummersitsivimmit pisiarineqartoq, 2004-mi sunniuteqartupilussuuvoq. Pisoqartitsineq Sermitsiap AG-llu saqqaaniippoq – tamannalu aamma qallunaat tusagassiorfiini Berlingske Tidendemi DR-imilu eqqartorneqarpoq.

Danmarkip sermersualerlugu assinga nunat marluk akornanni pissaaneqarnermi pissutsit killormut ikkaluarpata kalaallit piffinni aqqinik atsersugaq pisoqartitsinermi allagartarsuartut atorneqarpoq. Assersuutigalugu Jyllandi Hans Enoksenip Nunaatut atserneqarpoq – soorlu Kalaallit Nunaanni Stauningip qaqqarsui Kong Christiaat qulingatalu Nunaanik ateqartitsisoqartoq.

Piffinni kalaallisut ateritinneqartut unngersap ataaniittunik atsersorneqarput – kalaallisullu piginnaasallit piffissaq sivisooq nunap assinganik qungujunnartunik ulikkaartunik misissuillutik atorsinnaavaat. Assersuutigalugu Tirstrupip mittarfia Utsussua Mittarfeqarfinnik taagorneqarpoq.

- Qallunaat nunat allat pissaanillit takkullutik namminneq nunamik pinngortitamillu nutaanik atsersorneqarneranik misigisaqarsinnaanngortinniarlugit Danmarkip nunaata assinga saqqummersitsinermi allagartarsuartut pilerpoq, Asmund Havsteen-Mikkelsen oqaluttuarpoq.

- Danmarkip nunataata assinga assigiinngitsuni atorneqarpoq – allakkanut meqqitut, allagartarsuartut, atuakkap saqqaatut, atuagassiani, ilinniarnertuunngorniarfinni universitetinilu suliassani.

Qungujuutissaq pingaarutilik

- Qungujutsitsinissaq suliniutip pingaarutilittut ilagaa. Isiginnaartumut piviusumik ilisimanngisaanik pulatitsinerup saniatigut qungujunnartuunerata pissaaneq annikillisittussaavaa. Tamanna arlaatigut empowermentiuvoq (nammineq inuunermik namminerlu inissisimaneramik nakkutiginnilerlunilu akisussaaffimmik tigusisinnaanermut piginnaaneq, aaqq.), maannami kalaallit Københavnimi nikuillutik qallunaanik illaatiginnilerput, qallunaallu tamanna paasinngilaat. Pissaaneq takornartanngortitsinerlu killup tungaanut saatinneqarput.

- 2004-mi Nordatlantens Bryggemi saqqummersitsineq sakkutuunngortitsinerup Nuummilu takutitsinerup kingorna sukkasuumik aaqqissuunneqarpoq, tassanili kalaallit Danmarkimik tiguaanerattut iluseqarnerulersipparput. Suliat ilaat arlallit takuteqqinneqarput, aammali isumassarsiat nutaat takutinneqarput, ilaatigut napasuliaq pingaartut nakkutilliiviat, tassanngalu ammaanersiorluni oqalugiartoqarpoq, umiarsualivimmilu sakkutooq maskinpistolilerluni qajartorpoq.

- Ammaanersiornermi sakkutuut qamutaat assakaasulik aqerlup pitarsinnaanngisaa Københavnimi angalaarutigaarput, Christiansborgilu sanioqqupparput, tassanilu kalaallit tiguaanerat kalaallisut tuluttullu suaarutigalutigu.

- Saqqummersitsivik sakkutuut pallittaalisalaattut, aqutsiffiattut politikikkullu eqqarsaqqissaartarfittut ilusilerneqarpoq, tassanilu sakkutuut saassussinissamut pilersaarutaat, sunniiniarnermi atortussiat sakkutuussarsiornernillu ingerlatsinissat kiisalu naalliutsitsivik kalaallinik ilusilersorneqartoq takutippavut.

- Tunngaviatigut Melting Barricades isummanik eqqarsaatinillu aallartitsipput, kalaallillu namminersortuunerat, Kalaallit NUnaata qanoq nunarsuarmi inissisimanissaa, namminiilivinnerup naleqartitanik sorlernik toqqammaveqarnissaa pillugu oqaloqatiginninnermik aallartitsisinnaanngortippaa?

Isumassarsiorfigeqatigiissinnaaneq

Suleqatigiit Inuk Silis Høegh (filmiliornermi ilitsersuisoq) Asmund Havsteen-Mikkelsenilu (qalipakkiortoq) Nordatlantens Bryggip 2003-mi ammarnerani napipput.

- Ukiuunerata ingerlanerani namminersornerulluni oqartussaanerup 1979-mi eqqunneqartup ukiunik 25-nngortorsiornissaanut suliniummik pilersitseqatigiissinnaaneq pillugu naapilluta oqaloqatigiittarpugut. Immitsinnut isumassarsiorfigeqatigiissinnaaneq erngertumik paasivarput. Piffinnit assigiinngitsuneerpugut – filmiliornermit eqqumiitsuliornermillu – taamaammallu suliniummut assigiinngitsunik qaqilerivugut, Inuk Silis Høegh nassuiaavoq.

- Misissuinitsinni kalaallit namminiilivinnissaanni killeqarfinnik nakkutilliisussanik sakkutooqarnissaq annertuumik unammillernassasoq paasinarsivoq. Inuit 56.000-t nunarsuarmi qeqertat annersaannik illersuisussaapput.

- Kalaallit sakkutuui aaqqissutissaassapput! Kalaallit Nunaat naleqartitanik sunik ilapittuilluni nunarsuarmi nunarsuarmioqataaffiusumi illersuissanersoq sakkutooqarnikkut sinaakkutitut aallaavigalugu oqallippugut –tassanngalu ineriartortitsilluta. Nuannersorujussuuvoq, suliatsinnimi tamani qungujuutissat annertuumik atortippavut.

Melting Barricades suliniutaavoq annertooq akisoorujussuaq.

- Aningaasaateqarfinnut amerlasuunut Kalaallit Nunaannut nunanilu avannarlerni ataatsimoornermik aallussisunut qinuteqaqattaarpugut, amerlanernillumi pissarsilluta. Taakku atortussanik pisiortornissamut aallaqqaataapput, kingornali suliniut annertusiartornerani tapiissutit amerlanerusut pisariaqartilerpavut. Kalaallit aningaasaateqarfii qinnuteqaatitsinnut qisuariarpallattarput. Tamatuma saniatigut Nuummi Københavnimilu aningaasaliisutsinnit annertuumik ikiorneqarpugut, taakkulu tamarmik Danmarkip assingani taaneqarput – taakku kangerlummut, qaqqamut nunaqarfimmulluunniit atsiunneqarput, eqqumiitsuliortut marluk nassuiaapput.

- Melting Barricades kingorna eqqumiitsuliortut silarsuaanni ingerlaqqippoq. Taanna Islandimi Living Art Museumimi Re-Thinking Nordic Colonialismimut 2005-milu Norgimi Henie Onsted Konstcenterimi takutinneqarput. Kingornalu assigiinngitsunut atatillugu ingerlaavartumik saqqummiunneqartarput, ilaatigut 2014-mi Tallinimi sunniiniarneq pillugu ataatsimeersuarnermi, 2017-mi Roskildemi Museet for Samtidskunstimi 2022-milu Kunsthal Charlottenborgimi New Red Ordersimik saqqummersitsinermut atatillugu.

- 2024-mi sunniiniarluni videoliat Danmarkillu assinga Pia Arkep Southhamptonimi John Hansard Gallerimi takutitsinerata ilaatut saqqummersinneqarput, taamaalillunilu suliniut ulloq manna tikillugu sivisuumik ingerlaarpoq, tassanilu USA-mik Trumpimillu saqitsaannermut aamma toqqaannartumik attuumassuteqarluni.

- Immaqa USA imminerminit aniguisinneqartariaqarpoq. White Housep qaavani iluliarsuit marluk sunniuteqarluarsinnaassagunarput, Inuk Silis Høegh naggasiivoq.