Sutsitorunnaarami qitsuutitaartoq

Ivalu Katajavaara Seidler Nuummeeqqammerlunilu Sisimiuneeqqammerpoq, angumerisassanillu ulikkaarmat naapinngitsoorpara, taamaammallu attaveqaatit atorlugit apersorpara. 

Naapissinnaannginnitsinnut taanna allatut periarfissaalluarpoq.

Attaveqaalli qerigaangat nipaaluunniit tammarluni tamanna pitsaavallaarneq ajorpoq. Ullut nutaat taamaapput.

Ivalu Katajavaara Seidler Danmarkimi, Sjællandimi Hornsherredimi angerlarsimaffimmini nunaannarmiittumi, uinilu Matias Katajavaara Seidler ukiut pingasut matuma siorna pisiaminni issiavoq.

Uimi panimminnik Anoukimik arfineq marlunnik qaammatilimmik, aamma aataminik Karl Hansenimit aliikkusersorneqarluartumik paarsinerani, init ilaanniippoq. Aataa Jyllandimi najugaqarpoq, panituamilu pania tikeraarpaa. Soorunalumi aamma panini tikeraarpaa. Ningaanilu.

Aamma aanaa Nina Kristina Sørensen, Ivalumik panitualik aamma tikeraarpoq. Anaana aamma Jyllandimi najugaqarpoq, ernutseriartorlunilu akuttunngitsumik Sjællandimukartarpoq. Ivalup angajoqqaavi ukiorpassuit matuma siorna avipput, pilluarlutilli avissimallutik oqaatigisarpaat.

Inuit ikittut siuliani taasat ilaqutariiupput nunanit arlalinnit kingoqqisut. Ataata Kaaleeraq kalaaliuvoq Akunnaameerlunilu – inuillu aqqa suminngaanniit eqqaamanerlugu eqqarsassappata Zikazakkuni aallartitseqataavoq, tassanilu ukiorpassuarni bassertuuvoq. Anaanaa Nina Kristina qallunaajullunilu Finlandimiuuvoq, Kalaallit Nunaanni meeraasimasoq. Uia Matias qallunaajuvoq, Ivalulu nammineq ukiuni amerlanerni Danmarkimi najugaqarsimavoq, ukiulli arfineq marluk matuma siorna kalaallit siuaani nassaariniarlugit ilungersuuteqarpoq, Kalaallillu Nunaannit pissarsiaqarsimanini taamaalilluni uppernarsivaa. Taamaannerata danskinit peqatiminit allaanerutikkaani ilisimanngiinnarsimavaa.

- Akuuleqqinnissara sulissutigisimavara. Tamanna 2018-mi Kalaallit Nunaanni ilisimatusarnermut atatillugu aallartippara.

- Aasianni meeraangama akuttunngitsunik angallammik angalaartarpunga, pinngortitamiinnerlu eqqissinartutut misigiuarsimavara, taanna oqarpoq. Kalaallit Nunaanni pinngortitap maqaasinera inuunini tamaat misigiuarpaa. Kalaallilli Nunaanni Danmarkimiluunniit pinngortitaq pineqaraluarpalluunniit, tamanna immikkut pingaartittarpaa.

- Pinngortitamiikkaangama nuannaalertarpunga. Eqqissinarivara, naak pinngortitat taakku marluk assigiinngikkaluaqisut, taanna erseqqissaavoq, pinngortitallu taakku marluk ilormiorigamigit iluatitsilluartutut misigivoq.

- Orpiit aamma nuannereqaakka. Hiisteraangama aamma orpippassuarni hiistertarpunga, taanna oqarpoq.

Qimuttunit hiistinut

Oqaatigineqareersutut Ivalu Katajavaara Seidler qatannguteqanngilaq, taarsiullugulu uumasunik avatangiiseqarluni peroriartorpoq, taanna oqaluttuarpoq.

Ukiut siulliit Aasianniippoq, ilaqutariit Aarhusimut nuunnissaasa tungaannut, tassanilu siullermeerluni qitsuutitaarpoq.

- Suttertarunnaarnissara pillugu, illarluni oqarpoq.

Danmarkimullu nuunnginnermini qamuteeqqaminik qimussertarpoq.

- Taamanikkut sikusarallarmat illoqarfiup saavani qimussersinnaasaratta, Ivalu eqqaamasalikkersaarpoq.

Taama oqaraangami utoqqaat oqarnerattut nipeqarsinnaagaluarpoq, aatsaalli 37-nik ukioqarpoq.

Aarhusimiilli anaananilu nunaannarmut Molsimut nuupput, tassanilu uumasuuteqarlualerpoq. Siullermeerluni hiistiuteqalerpoq. Taamanikkut aqqaneq marlunnik ukioqarpoq.

- Piffissap ilaani sisamanik hiistiuteqarpunga. Ullumikkulli marluinnarnik hiistiuteqarpunga, taanna oqarpoq.

- Aammalu qimmeq qitsullu.

Ivalu Katajavaara Seidlerip inuunermini uumasuuteqannginneq misilissimanngilaa.

- Taamaassinnaagunanngilangami aamma. Uumasuuteqarneq uannut pingaaruteqartorujussuuvoq. Arlaatigut immikkorluinnaq misiginarpoq, Ivalu Katajavaara Seidler oqarpoq, taannalu qinersinissaq sioqqullugu Imigassamut Aanngajaarniutinullu Siunnersuisoqatigiinni siulittaasuuvoq.

Alaskamit Kalaallit Nunaannut tarnikkut peqqissuuneq

Ivalu erninerup nalaani sulinngiffeqarnerminik naammassinneqqammivoq, tamannalu Danmarkimi ukiumik ataatsimik sivisussuseqartarpoq. Sulinngiffeqarnerup naggataa uiata sulinngiffeqarfigissavaa. Ivalumi Issuttumik aallussilluni ilisimatusarnermut paarlaateqatigiittarluni suliniummut Amerikamit aqunneqartumut ilaavoq.

- Tassunga atatillugu Nuummi Sisimiunilu naapittussaavugut, taamaammallu tamanna iluatseqqullugu sulinngiffeqarnera tassunga killeqartariaqarpoq, taanna oqarpoq, Anoukilu tunuani tusaaneqarsinnaavoq.

Ivalu Katajavaara Seidler ilinniarnini tamakkerlugu tarnikkut peqqissuunermik sammisaqarpoq. Tamanna aamma ph.d.-nngorniutaanut tunngavoq, taannalu siorna erninermi nalaani sulinngiffeqarnissani sioqqutitsiarlugu illersorpaa, tamannalu aamma AG-mi siusinnerusukkut oqaluttuaraarput. Inaarutaasumik allaaserisaa imminut toquttarnermut tarnikkullu peqqissuunermut tunngavoq.

- Tarnikkut peqqissuunermi inuunerinneq ajunnginnerlu ulluinnarni nuannaarnermut, siunissamut neriuuteqarnermut attaveqaatigissaarnermullu tunngavoq. Inuunerup isumaqarneranik misiginermut tunngavoq, taanna nassuiaavoq.

Ilisimatusarnerani alloriarneq tulleq tassaassaaq Alaskamut angalanissaq, tassanilu tamaani inuiaqatigiinni nunap inoqqaavisa akornanni imminut toquttarnermik pitsaaliuinermik tarnikkullu peqqissuunermik qanoq suliaqartoqartarnera misissussavaa.

- Ilisimatusarnermi siuarsimasorujussuupput. Pissutsit illersuisuusut, maanna Kalaallit Nunaanni sammineqartut, sukkanerusumik sammivaat. Tamaani nunap inoqqaavi assigiinngitsut arlalinnik aallaaveqartumik iserfigisariallit amerlanerupput, tassanilu pinngortitaq, kulturi ataatsimuussuserli assigiissutaapput, taanna oqarpoq.

Taamatut ilinniagaqarnera tupaallannartorsuunngilaq. Ivalup atuartuunini eqqarsaatigigaangamiuk, arlaatigut ilisimatusarnermut tulluartarsimavoq.

- Atuarfimmi atuagarsullaqqittuaannarnikuuvunga, susassaaleqisarpungali. Ilinniarnertuunngorniarneq nuannerpoq, tassanilu inuit ilikkagaqarnerunissamik kissaateqarput, taanna oqarpoq.

- Meeqqat atuarfianni atuarninni sunngornissat takorloortarpiuk?

- Uha, apeqqutitsialak. Arlaatigut ilisimatusartunngorusuttuaannarpunga, sunali qanorlu ililluni taamaattunngortarneq ilisimanngilara. Ilisimatusartunngussagaanni laborantiusariaqarneq eqqarsaatigiuarsimavara. Pissutsit misissorusuttuaannarnikuuakka, ilikkagaqarlunga, tamannami nuannareqigakku. Sulilumi taamaappunga, taanna oqarpoq.

Ilinniartitsisumi taamaaliornissaminik oqarnera eqqaassanngikkaanni sooq ilinniarnertuunngorniarsimanerluni naluaa. Tamannalumi patsisigalugu ilinniarnertuunngorami sulerissanerluni naluippaa.

- Taava ukiut pingasut suliffeqarlunga sunissara paasiniarpara, taanna oqarpoq Aarhusillu Universitetiani naalagaaffiit pillugit ilisimatusarluni oqaatigalugu.

Tamanna siunnerfigissanagu ukioq ataaseq qaangiummat paasivaa, inuiaallu peqqissuunerannik ilisimatusarnermut nuuppoq, suliffissatullu toqqakkamini Københavns Universitetimi kandidatinngorniarluni nangippaa.

- Ingammik ilisimatusarnermi periusertaa qaratsannut tulluartuutippara, qungujulluni oqarpoq.

Ilisimasanik avitseqatigiinneq pingaarutilik

Ivalu Katajavaara Seidlerip Imigassamut Aanngajaarniutinullu Siunnersuisoqatigiinni siulittaasutut ilaatigut imigassamut siunnersuisoqatigiit allaanerusut atulersitseqataaffigai. Suliaqarfik pingaartippaa, imigassarmi amerlanertigut pitsaanngitsunik nassataqartarpoq.

- Imigassamut kingunerisartagaanullu ilisimasanik avitseqateqarnissaq sammisorujussuuara, imigassarmi pillugu ilisimasat aallaavigalugit toqqaanissaq pingaartikkakku, taanna oqarpoq, imalu itisiliilluni:

- Inuiaqatigiit sakkortuunik taama nalaataqarsimatigisut, nunasiaataasimasut taamatullu kingorna sakkortoorujussuarmik nutaanngorsaavigineqartut pineqaraangata, imigassap annertuumik atorneqartarnera takusinnaasarparput, taanna oqarpoq, nangillunilu kikkut tamarmik soorunami sunnerneqartannginnerat oqaatigaa, tassanilu inuiaqatigiit ataatsimoortariaqarnerat ilanngullugu oqaatigalugu.

- Imigassamik kingunerlutsitsinerpaat ikiorsinnaassagutsigit, taava tamat imigassartornerisa annikinnerunissaat isumagisariaqarparput, taanna oqarpoq.

Taamaammallu meeqqanut, inuusuttunut ilaqutariinnullu naalakkersuisup Mads Petersenip sapaatit akunnerisa marlussuit matuma siorna naalakkersuinermik sukannersumik eqqussisinnaaneq pillugu tusagassiortunik katersortitsinermini oqaatigisaa sapiitsuliornertut pingaarutilimmillu oqariartuutitut isigaa.

- Ajornartorsiut ima angitigaaq, allaat imigassap nammineq qanoq iliorfiginissaa kisimi iluaqutaasinnaalluni. Kikkummi tamarmik inissaqarnissaat isumagisinnaanngilat, kikkut tamarmik inuussutigisinnaasaminnik isertitaqarnissaat nerisassarsiniutissaminnulluunniit akissaqarnissaat, ilinniagaqalersinnaanissaat sulinissaalluunniit isumagisinnaanngilat, misigisimasallu sakkortuut inuit amerlasuut nalaassimasaat imaaliallaannarlugit aaqqissinnaanngilatit, misigisapalaanilli sakkortusaallunilu ajornartorsiutinik suli amerlanernik pilersitsiuartoq peersinnaavat. Tassa imigassaq. Taanna imminut katsorsaatitut atugaavoq, taamaaliornerni misigisanik sakkortuunik pitsaanngitsumik iliuuseqarfiginninneruvoq, taanna erseqqissaavoq.

Taamaattoqarneranilu inuit ima oqartarput ”kisiannimi inuit inersimasuupput, nammineq toqqaassannginnamik?” Ivalulu naapertorlugu namminneq toqqaassanngillat.

- Peroriartornermi annertuumik akornuserneqarsimaguit, taava nammineq qinigassaralugu oqaannarsinnaanngilatit. Inuimmi akornuserneqarsimanertik pissutigalugu inuuniarnerminni nakkaakkiartornerat pissutaasoq oqarsinnaanngilanga. Ikiorneqartariaqarput, tamattalu tamanna akisussaaffigaarput. 

Piniartuunermik kulturi ataqqinninnerlu

Ivalu Katajavaara Seidlerip ataatami nipilersortartuunera pissutigalugu nipilersukkat tupaallaataasinnaanngitsutut nuannarai. Suli inunngornangaluunniit nipilersortunut amerlasuunut tusarnaariartarsimanera tupaallaatissaanngilaq. Namminerli nipilersorneq ajorpoq.

- Angajoqqaakka misiliipput. Aarhusimi nipilersornermut ilinniarpunga, guitaritaarlungalu pattagiartaarpunga … misiliivissoraluarput, uumasulli akornanniikkusunneruvunga, illalaarluni oqarpoq.

Soormi uumasunut nakorsanngunngila? Arlaat eqqarsarunnarsivoq. Akissutissaqarporlumi:

- Taamaalissaguit uumasunik aamma toqutsisassaatit. Misigittartuugama suut tamaasa ilanngullugit eqqarsartarpunga. Assersuutigalugu uanga nammineq uumasuutikka napparsimappata aseruittarpunga, taanna nassuiaavoq, piniartuunermilli kulturi ataqqillugu erseqqissarpaa.

- Maani Danmarkimi fasaninik tukertitsisarneq illersorneqarsinnaanngitsoq isumaqarpunga. Uumasut inaanniitinneqartarput, anisinneqarlutik, taavalu aallaaneqarlutik, kingornalu nunamut assaanneqaannartarput. Akerlianik Kalaallit Nunaanni uumasunik nujuartanik inuunerissaarlutik pinngortami uumasimasunik piniariaraanni, uumasoq tamakkerlugu iluaqutigineqartarpoq, Ivalu Katajavaara Seidler naggasiivoq.