Aatsitassarsiornermik siunnersorti nuimasoq marloqiusamik atuuffeqartutut unnerluutigineqartoq

Australiami nunanut allanut ministeriusimasoq Julie Bishop – ilaatigut Australiamiut suliffeqarfiutaannut Energy Transition Minerals-imut Kuannersuarni akuersissutaateqartumut siunnersortaasoq – Myanmarimi soqutigisanik akerleriittunik ingerlataqartutut pasillerneqarpoq. 

Taannami Naalagaaffiit Peqatigiit Myanmarimi aaqqiagiinngissut pillugu immikkut aallartitaatut sulillunilu tamatuma saniatigut Kinamiut aatsitassarsiorfiutaannut arlalinnut Myanmarimi soqutigisaqaqatigiinnut sunniiniartartutut sulisarpoq. Avatangiisinik illersuiniaqatigiiffiit 

290-it FN-ip generalsekretærianut António Guterresimut allakkani ammasuni atsioqatigiipput. Taanna allakkami Julie Bishopip akerleriittunik soqutigisaqarnerata misissorneqarnissaanik misissuinerup nalaani Naalagaaffiit Peqatigiinni immikkut aallartitatut suliunnaarsinneqarnissaannik piumaffigineqarpoq. 

FN-imut allakkat ammasut 

Avatangiisinik illersuiniaqatigiiffiit naapertorlugit Julie Bishop Kinamiut aatsitassarsiornermik ingerlatseqatigiiffiannut Shenghe Resourcesimut, Myanmarimi aatsitassanik qaqutigoortunik soqutigisaqartumut, aamma China Communications Construction Companymut (CCCC), nunani sumiiffinnilu assigiinngitsuni 123-nit amerlanerusuni, aamma Myanmarimi, mittarfiliorlunilu, umiarsualiviliorlunilu attaveqaasersuutinik allanik pilersitsisimasumut, siunnersortitut atorfeqartinneqarpoq. 

”Kinami naalagaaffiup suliffeqarfiutaannik suleqateqarnera kinaassusersiortuunnginnissamut attuumassuteqanngitsuunissamullu tunngatillugu ernumassuteqalersitsivoq, tamannalu Kinamut Naalagaaffiit Peqatigiinnit Myanmarimi immikkut aallartitaatut suleqataanissamut piumasaqaataavoq. "Akerleriittumik soqutigisaqarnerit taamaattut innuttaasut inuttut pisinnaatitaaffiinik navianartorsiortitsipput, Kinamimi sakkutuut suli tapersersorneqartarput, sakkutuullu inatsisaatsuliortut eqqunngitsumik inatsisitigut akuerisaasutut isigineqartarlutik,“ avatangiisinik illersuiniaqatigiiffiit allakkaminni allapput, aammattaarlu Naalagaaffiit Peqatigiit isornartorsiuinermut akissutaa akuerineqarsinnaanngilluinnartoq tikkuarpaat.” 

"Naalagaaffiit Peqatigiit immikkut aallartitaata Myanmarimi ajornartorsiummik aaqqiinissamik suliassinneqartup sulinera akuerissagaanni, niuernikkut soqutigisat erseqqissut Myanmarimi innuttaasut inuunerannik navianartorsiortitsisinnaasut eqqarsaatigalugit, soqutigittaatsuliorneruvoq”.

Naalakkersuisut sanngiitsut peqquserluttuliornerillu 

Myanmar, 1885-imiit 1948-mut Tuluit Nunaannit nunasiaatigineqartoq, 1948-mi namminiilivinnerminiilli inuiaqatigiit pikitsitsinerannik kisermaassillunilu aqutsinermik sunnerneqarpoq. Niuerneq takornariaqarnerlu ukiuni arlalinni siuariartoreersut, 2015-imiilli ilaannakuusumik sakkutuujunngitsunit aqunneqareersoq, sakkutuut 2021-mi nunami pissaaneqaleqqipput, taamanimiilli sakkuaattoqartarlunilu saassussisoqartarpoq. 

Aatsitassanik ujarassiooq Per Kalvig naapertorlugu Myanmar ukiuni qulini kingullerni aatsitassanik qaqutigoortunik annertuumik tunisassiorsimavoq, aatsitassarsiorfiit taakkua akui atuisunut pitsaalluinnartutut ilisimaneqarput — taakkulu ukiuni makkunani biilinut innaallagiatortunut, robottinut anorisaatinullu kajungerisuliornermut atorneqartarput. 

– Aatsitassarsiornermi piiaaffik pingaarneq nunap ilaani Kachinimi, Kinap killeqarfiata qanittuaniippoq. Kinami aamma aatsitassanik taakkuninnga kisiartaaalluni pisisartuusimagunarpoq. 2024-mili Kachin Independence Army-p nunap ilaa piiaaffiillu tiguarpai, Kinalu avammut tuniniaanerup ingerlaannarnissaanut aningaasanik illersuutinik piumasaqarfigaa; Kina itigartitsivoq, taamaammallu Kinap Myanmarimit eqqussugai 2024-ip naajartornerani ikileriarujussuarput, Per Kalvig oqaluttuarpoq, taassumalu oqaatigaa naalagaaffiit politikkikkut aningaasaqarnikkullu ajornartorsiuteqartut oqartussaassuseqarnerat sanngiitsoq tamatumalu saniatigut peqquserluttoqartarnera ajoraluartumik takuneqarajuttartoq, tamatumalu kingunerisaanik nunap aatsitassanik piiaaffigineqarnera malittarisassaqanngitsumik ingerlanneqartartoq. 

– Myanmarimi aamma taamaappoq, Per Kalvig oqarpoq. 

Kalaallit Nunaanni suliniummi siunnersortaasoq 

Julie Bishop Australiami suliffeqarfimmi Energy Transition Mineralsimi, ilaatigut Shenghe Resourcesimik piginneqataassuteqartumi, siunnersortitut ukioq manna februaarimi atorfinitsinneqarpoq. 

Ingerlatseqatigiiffik maanna Narsap eqqaani Kuannersuarni piiaanissamut akuersissut pillugu eqqartuussivimmut suliassanngortitsivoq. Ingerlatseqatigiiffik piiaanissamut akuersissummik qinnuteqarnermini marloriarluni itigartinneqarsimavoq, tassani uranimut inatsit 2021-meersoq innersuussutigalugu, tassanilu uran 100 ppm-it sinnerlugit akulerutsinneqarsinnaanngitsoq allassimavoq. Kuannersuarni uran 200 aamma 400 ppm-it akornanniittoq uuttorneqarsimavoq, tassa akuersissutigineqartumit qaffasinnerungaatsiarluni. Ingerlatseqatigiiffiup inatsit suliniutigisaminnut atuutinngitsoq isumaqarami Namminersorlutik Oqartussat Kalaallit Nunaanni eqqartuussivimmi Danmarkimilu eqqartuussivimmi isumaqatigiissitsiniartarfimmi suliassanngortissimavai. 

Tapersersuineq nalissaqanngitsoq 

Kuannersuarni suliniut Kalaallit Nunaata aningaasaqarneranut annertuumik tapersersuisinnaasoq, tamatumalu saniatigut mingutsitsinngitsumik nukissiornermut nukissaqartitsilernissamut teknologiimillu atortorissaaruteqarluartunik tunisassianik ineriartortitsinissamut EU-p aatsitassanik qaqutigoortunik imminut pilersornerunissamik anguniagaanut tapersersuissasoq Julie Bishop ukioq manna februaarimi børsimut nalunaarummi oqarpoq. 

Energy Transition Mineralsip pisortaa Daniel Mamadou naapertorlugu Julie Bishop, eqqartuussissuserisunngorniarsimasoq, nunat tamalaat nunallu immikkoortuini suliassanik ilisimasaqarluarpoq, „taamaammat siulersuisunut nalissaqanngitsumik tapersersuisinnaallunilu siunnersuisinnaassaaq, aaqqiissutissanillu soqutigisaqaqatigiit tamarmik iluaqutigisaannik isumaqatigiinniarsinnaassaaq, kiisalu suliffeqarfiup Kalaallit Nunaanni aatsitassanik qaqutigoortunik suliniutaanik siuarsaaniarnerani unammilligassanik aaqqiisinnaassaaq“.

Innarligassaannginneq isornartorsiorneqartoq 

Myanmarimi soqutigisat akerleriinnerat Kalaallit Nunaannut toqqaannartumik attuumassuteqanngikkaluartoq Energy Transition Mineralsimut unammillernartuusinnaavoq. 

Uuliasioqatigiiffiit kikkut siunnersortigissanerlugit soorunami namminneq aalajangertartut, siunnersortilli oqartussaasunut kattuffinnullu attaveqarnermi misilittagaqarluartut angusaqarluartullu suleqatiginissaat pitsaanerussasoq Per Kalvig erseqqissaavoq. 

Avatangiisinik illersuiniaqatigiiffinnit iluarineqanngitsoq

 Julie Bishop Australiami avatangiisinik illersuiniaqatigiiffinnit nunallu inoqqaavinit iluarineqanngilaq. Lian Sinclair, University of Sydneymi ilisimatooq, taama Sermitsiamut oqaluttuarpoq. 

– Julie Bishop avatangiisinut ministeriusimanini pissutigalugu avatangiisinik illersuiniaqatigiinnit amerlanernit aamma nunap inoqqaavisa kattuffiinit amerlasuunit uumigineqartuuvoq, tassani atomimik eqqakkanik uninngatitsiviit pinngitsaaliilluni nunap inoqqaavinut avinngarusimasunut nuunniarsarai, inuiaqatigiillu taakkunaniittut naapikkumanagit. Avatangiisinik illersuiniartunut politiit nakuusertarnerat illersorpaa. 

Lian Sinclair naapertorlugu Julie Bishop „ Perthimi Australiap kitaata sineriaani illoqarfiit ilaani pisuujunerpaani, ’Squatocracy-mik’ taaneqartartuni, pisuut ilagaat. Illoqarfik aatsitassarsiorfiusutut ilisimaneqarpoq. 

– Taamaammat aap, pisuut ilumoorfigalugillu qanorluunniit pisoqaraluarpat aningaasarsiorniarluni aalajangersimasoq tatigisinnaavarput, Lian Sinclair oqarpoq.

Unnerluussutaasut assortorai 

Avatangiisinik illersuiniaqatigiiffiit 290-it Julie Bishopimut unnerluussutaat Naalagaaffiit Peqatigiit allattoqarfianut nalunaarutigineqarput.

Unnerluutiginnissutit tunngavissaqanngitsut, aamma siunnersuisarfiani namminersortoq, Kinami naalakkersuisut Myanmarimilu naalakkersuisut imminnut attuumassuteqanngitsut Julie Bishop Sermitsiamut allappoq.

„Naalagaaffiit Peqatigiit allattaanerata immikkut aallartitaasutut suliara tatigilluinnarlugu tatiginninnerminik ersersitsivigaanga,“ allappoq Naalagaaffiit Peqatigiinnit allakkanut innersuussilluni, tassani Naalagaaffiit Peqatigiinniatorfillit qaffasissumik inissisimaffillit sulineranni isumakuluutit pilersinnaasut tamaasa isumaginnittussanik ileqqorissaarnermut allaffeqartoq allassimavoq. „Ms. Bishopip nunanut allanut tunngasutigut suliani pillugit Naalagaaffiit Peqatigiinnut nalunaaruteqartuarniarluni erseqqissarpaa“ tassani allassimavoq.