Masaana Egede kisimi taamaanngilaq. Inuppassuit taamatut misigisarnerminnik oqaluttuartarput. Sakkortuumik misigisimavaat toqqissisimanartinnagulu, unnukkut sinissaaruttarput aamma unnuakkut imaluunniit ullaakkut itiinnarlutik mobiliminnik misissuisarlutik.
Masaana Egedeli tusagassiuutitigut sivisuumik sammineqarnerminit qimagutiinnarsinnaanngilaq.
Tusagassiorfimmi pisortaanermigut aaqqissuisuunermigullu ulloq unnuarlu upalungaarsimasarpoq, qaammatillu pingasut sinnerlugit taamaassimalluni. Isumakuluuteqarpallaarneq, inuttut suliffimmullu tunngatillugu, inassutigineqarsinnaanngilaq. Nutaarsiassaqarfimmili qullersatut pissutsit piviusut qimarratigineqarsinnaanngillat.
Periaasissaq ataasiinnaavoq — tassa isikkap, isikkap aappaata siornanut inissinnissaa.
- Nutaarsiassat tamaasa malinnaaffigisarpakka. Nutaarsiassat unnuakkut sinnattorisarpakka iteraangamalu siullertut oqarasuaatiga alakkartarpara, Masaana Egede oqarpoq, nangillunilu:
- Soorunami piffissami sivisuumi taama inuuneq pitsaanngilaq, kisianni suliatsinni pissutsit maannakkut taamaapput.
Aaqqissuisoqarfimmut inimut matumik ikersisimasumik ammaavoq namminerlu eqqarsaatiminik aamma isummersorluni, tassa piffissami matumani immikkorluinnaq ittumi tusagassiuutit qanoq inissisimanerannik kikkut tamarmik paasinnilluarneruniassammata, nunarsuarmiut Nunatsinnik samminnileruttorfianni. Nunamilu namminermi nunanullu allanut tunngasutigut politikikkut pisunik suliassarpassuaqarpoq. Pissanganartunik, akerleriinnernik, siunissamut aarlerinartunik ajornartorsiutinillu sorpassuarnik.
- Taamatut misigisaqarsimanngisaannarpunga, Masaana, ilaatigut KNR-radiumi pisortaasimasoq Nunatsinnilu suliffeqarfinni annerni marlunni, Royal Greenlandimi aamma Air Greenlandimi, attaveqaqatigiinnermut pisortaasimasoq oqarpoq.
Ataatsimoorneq
Masaana Egede uani apersorneqarnissaminut kingusinaalaarluni takkuppoq.
Immikkoortortanni aqutsisut ullormi tassani ataatsimiinnerat sivisunerugami, ilaatigut sulisut toqqissisimanerat oqaluuserineqarami. Aaqqissuisut sulisut pissutsinit sunnerneqarsimaqisutut maluginiarpaat. Masaanap oqaatigaa, takuneqarsinnaasutut inuit “sakkortunaaraat”.
- Tatineqartorujussuuvugut, sullivimmili aatsaat taama sakkortutigisumik ataatsimoorfiusumik misigisaqarpunga.
Sulisut suliatik aamma tulluusimaarutigilluinnartarpaat. Nutaarsiassat annerpaat ilaat nunarsuaq tamakkerlugu issuarneqartartut tusagassiarisarpavut, Masaana Egede oqarpoq.
- Tamanna sunniuteqarluarpoq, nunanilu allani suleqatitsinnit tusagassiuutinillu allanit nersualaarneqartarpugut, nangilluni oqarpoq.
Tusagassiivik 20-t missaannik sulisoqarpoq, ilaatigut quppernernik ilusilersuisartunik, pisortanik aamma assiliisartumik taakkulu saniatigut suleqatigiilluartunik nutserisoqarpugut, suliassanut malinnaaniapiloorlutik sulilluartartunik kiisalu allaffeqarfeqarlutalu tuniniaavimmik immikkoortortaqarpugut. Aammattaaq suliassanik inniminnerneqartartunik misilittagaqarluartunik atuisoqarluartarpoq, taakkualu amerlanersaat ukiorpassuarni tusagassiivimmi sulisimallutik. Masaanap oqaatigaa suliffeqarfimmi tamarmi ilungersorluni sulisoqartoq, tatineqaraluarlunilu tusagassiorneq ingerlalluarluni – tusagassiortut nutaarsiassanik nutaanerpaanik siulliullutik saqqummiussinissartik immikkut pingaartippaat.
- Inuit angerlartarput sunngiffeqarniarlutik imaluunniit qasuersaarniarlutik - taavali nalunaaquttap-akunneri tallimat qaangiutiinnartut aaqqissuisoqarfimmeereertarlutik - oqaluttuaq allanneqartussaq allanneqartussaammat kisimiissinnaannginnamik. Tusagassiortutut suliassamik isumaginninnissamut qanoq piumassuseqartiginerat tupigusuutigaara. Aammali nalunngilara qasusoortoqarsinnaanera sivisuumik utaqqisariaqanngitsoq, Masaana Egede oqarpoq.
- Taamaalillutit ajutoortoqarsinnaanera immaqa ernumagisinnaasarpat?
- Soorunami tamakkuninnga eqqarsaateqartarpugut. Tassami napparsimasoqalissagaluarpat sulisut sinneri tatineqartorujussuanngussapput, oqarpoq.
Ajornerpaamik pisoqarsinnaanera takorloorlugu
Pisortaq ulluinnarni eqqissisimasutut malunnartarpoq. Sunnerneqanngitsoorsimanngilarli. Immaqa James Bondip imertagaanut tusaamasamut eqqaanarami: Sunnertisimalaartoq (Shaken, but not stirred).
Tassa misigissutsikkut sunnerneqartarpoq, pissusilersorneranulli allannguivallaanngitsumik.
- Isumaqarpunga uatsitut suliaqartut amerlasuut uattulli decembarimiilli suliffimminni allannguisariaqarsimasut. Aallaqqaammut oqarasuaat sianeraangat sunaluunniit pissanganartuuvoq. Qaammatinili sisamani taama sillimaannavikkaanni sakkortuneruleriartuinnarnerani, aap, timi piareersimajuartutut misigilertarpoq, oqarpoq nangillunilu:
- Inuiaqatigiinni kikkut tamarmik sunnertisimammata uannut oqaatigissallugu pingaaruteqarpoq. Soorunami tusagassiortut kisimik pinnatik. Tamannami tusaasinnaasarpara aqqusinermi Brugsenimiluunniit inuit oqaloqatigigaangakkit. Inuimmi eqqarsaatitik pillugit saaffiginnittartut aatsaat taama amerlatigilerput, tamannalu tv-mi takussaasarninnut ilisarsisarnerallu pissutaagunarpoq.
- Tusagassiortut allallu oqaloqatigigaangakkit oqartarput, unnuakkut sinissaaruttarlutik, ulluinnarni inuunertik allanngorsimasoq, siunissamut nalornissuteqarlutik, ernumassuteqarlutillu. Tusagassiivimmilu sulisut ajornerpaamik pisoqarnissaanik takorluugaqartut misigisarpakka.
Masaana Egede oqaluttuarpoq aaqqissuisut peqatigalugit tusagassiuutitigut sammineqartut nalilersortuaannarlugillu eqqortumik tusagassiinissaq pingaartittarini.
- Sapinngisamik nalinginnaatitsiniarsaraluta iliuuseqarniarsarisariaqarpugut. Maannakkut Amerikamiut præsidentiat inuppassuillu nuimasut allat Nunarput pillugu oqaaseqaraangata tamatigut nutaarsiassatut tupaallannartutut saqqummiunniartarparput. Nalunngilarpulli nunarsuaq ullormit ullormut allanngorneq ajortoq, taamaattumillu iliuutsivut oqimaaqatigiissaarsinnaasariaqarpavut, oqarpoq.
Tv-kkut saqqummeqattaarneq
Aviisimut apersuineq manna suliarineqaleruttortoq (sisamanngornermi, aaqq.) allaaserisani angisuunik qulequtsiisarnissaq suli pisariaqartinneqarpoq, Masaana Egede taamaalilluni allaffimmini uninngaveqarani issiavoq – tusagassiivimmi allaffiit minnersaanni – nutaarsiassanillu takkussuuttunik malinnaalluni.
Naalakkersuisoqatigiit nutaat pilersinneqaqqammerput, taamatullu USA-p præsidentiata tullersortaata tikeraarnissaanut tusagassiortut piareersaleruttorlutik. Tikeraarnissaa sapaatip akunnerani kingullermi tusagassiorfinnit tamanit sammineqartoq, Donald Trumpillu nutaanik oqaaseqarnerinik malitseqartoq.
Nunani allani tusagassiuutit amerlasuut Masaana Egedep pisut tamakkua allallu ulluinnarni sammineqarluartut pillugit naliliinera tusarusuttarpaat, tamannalu oqitsuinnaanngikkaluartoq sungiusimalerlugu oqarsinnaalluni. Ullut ilaanni tallimariarluni saaffiginnittoqartarpoq, ullullu ilaanni 50-100-t akornanni saaffigineqartarluni. Taamaattumik saaffiginnittartunut amerlanerujartuinnartunut itigartitsisariaqartarpoq, akissutimigullu mailikkut erseqqissartarlugu inuiaqatigiinni kalaallini allanik pitsaasunik paasissutissiisinnaasorpassuaqartoq.
TV2 News-imi aamma DR Nyheder-imi apersorneqaraangami tusagassiiviup nutaarsiassanik ingerlatitseqqittarneri, nammineq paasissutissarsiffigisartakkani tusagassiortunillu oqaloqateqartarnini tunngavigisarpai. Tamat oqallinneranni Nunatsinni saqqumilaarnerpaanut sooq ilanngussimanerluni eqqarsaatersuutigisarpaa.
- Aallaqqaammut apersorneqarumagaangama uatsitut suliaqartunut ikiuukkusullunga akuersisarpunga. Tusagassiorfiit angisuut soorlu BBC CNN-ilu tusagassiivimmut mikisumut uagutsitut ittumut kasuttoraangata pissanganartarpoq.
Sivitsunngitsorli pissutaasoq paasinarsivoq.
- Taama pisoqarpoq ingammik qallunaat, aammali nunat allamiut tusagassiorfiisa Nunarput samminiarlugu aalajangermata. Oqaluuserineqarnerat ima annertutigaaq nunami namminermi oqallinnermut sukkasuumik sunniuteqalertarlutik, taamaalillunilu immaqa aamma aalajangiinernut sunniuteqalerlutik. Misigigama taama ilanngutassiisarnerat tamakkiisuunngitsoq, “qallunarnittumik” aallaaveqarluni. Sakkortunermik isummersortut isumaat pingaarnerulerlutik.
- Assigiinngiiaartuunermut tapersiinissamut aamma nunani allani tusagassiuutitigut saqqummiunneqartartunut kalaallit isiginnittaasiat saqqummiunniarsaraara, annaassisutut inissinniarsarinanga. Tamatuma saniatigut nunani allani tusagassiorfinni kalaallinit isiginnilluni sammivik saqqummiunniartarpara.
Masaanap maluginiarpaa qallunaat tusagassiivii ilikkagassarpassuaqartut, ullumikkulli aallaqqaammut saniullugu naleqqussarnerulersimasut.
- Kalaallit oqaasii akuerilluarsimavaat, taakkualu oqaatsit pitsaassusaat qaffasissutigaat.
- Nunani allani tusagassiuutitigut kalaallit isiginnittaasiat saqqummiunniarsaraara.
Masaanap maluginiarpaa qallunaat tusagassiiviinut ilikkagaqarfiulluarsimassasoq.
- Ilanngutassiortarnerminni kalaallit tusarfitik aallaavigalugit pisalernerat aallaqqaammit pitsaanerulersimavoq.
Oqaatsitigut saassutarineqartarneq
Oqaluuserineqartut pissanganartorsiorfiugaangata, tusagassiuutitigut sammineqarneq ajunngitsuinnaaneq ajorpoq. Masaana Egede politikikkut illuatungeriinnit tamanit isornartorsiorneqartarpoq, inuillu suna kamaatigissaneraat siumut oqaatigiuminaattarluni.
- Inuit ilaannit ilaannikkut kamaanneqarsinnaasarnerit qanoq misigisarpiuk?
- Nalunngilara taamatut saqqumilaarninni ilaannikkut oqaatsitigut saassutarineqartassallunga, ingammik saqqumilaarluarnerma kinguneranik. Kisianni isornartorsiuinerit nersualaarneqarnerillu misigisarpakka, taakkulu amerlaqatigiittutut oqaatigineqarsinnaallutik, Masaana akivoq.
- Saamerlerneersut talerperlerneersullu isornartorsiuilluartaramik?
- Aap, tamanna ilumoorami.
Masaana Egedep juullip siornatigut aalajangigaasa akerleriissutaanerpaat ilagaat, Sermitsiap Facebookimi oqaaseqarfigineqartarnerata matuneqarnera. Tamatumani tunngavilersuutigineqarluni ”uumissuinerit, nikaginninnerit, ammip qalipaataa aallaavigalugu isummersornerit assigisaallu” aqunneqarsinnaanngitsumik inuiaqatigiinnilu oqallinnermut ajoqutaanerat tunngavilersuutigineqarluni.
- Taamaaliorneq pitsaanerpaasoq suli upperaajuk?
- Aap, allaaserisavut inuit Facebookimi quppernerminni suli ingerlateqqissinnaallugillu oqaaseqarfigisinnaavaat. Facebookimili quppernitsinni malinnaasutsinnut 30.000-iusunut uumissuinermik ammillu qalipaataannik nikaginninnermik siammarterinissaq aarlerinannginnerulerpoq. Tamanna uppernassutsitsinnut iluaqutaavoq, tamakkulu nakkutiginissaannut piffissamik sipaagaqassalluta.
Matu parnaaqqasoq
Nunanit allanit Nunatsinnik tatisinerup, nunamilu namminermi siunissaq politikikkullu anguniakkat pillugit oqallinnerit piffissap ilaani inuiaqatigiinni avissaartuutsitsisimasut, Masaana naliliivoq. Taamaalillunilu aamma naammagittaalliornerulernissamut kamannermillu annertusititsinissamut tunngaviliisimallutik.
Piffissarujussuaq atortarpaa eqqarsaatersuutigalugu qanoq eqqortumik oqariaaseqassanerluni, avissaartuunnerit itinerusumik pilersinneqannginniassammata. Imminut nalilersorneq ajorpoq oqaaseriniakkanilku tamaasa naliliiffigineq ajorlugit, eqqarsarluartarporli.
- Pisut ernumanartoqartissinnaavigit?
- Taamaallaat oqaatigisinnaavara piffissami kingullermi aalajangersimagatta tusagassiiviup matua silarleq parnaaqqatittalerniarlugu. Inuit ilaat kamassaqaqqajaasinnaasaramik, taamaattumik taamaalilluta suleqativut sapinngisatsinnik illersorniarsaraavut.
- Taamaaliorneq sakkukkitsumik iliuuseqarneruvoq, allaaserisimasavummi kikkulluunniit kamaatigalugit saassussiniarsinnaammata, Masaana Egede nassuiaavoq.
Taassuma erseqqissarpaa tusagassiiviup eqqaani aarlerinartoqanngitsoq, toqqissisimanartuunissaali tamatumani siunertarineqartoq.
