– Politikerit navianartumik iliorput

2026-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuutip saqqummiunneqarnerani aningaasaqarnermut akileraartarnermullu naalakkersuisup Múte B. Egedep, Inuit Ataqatigiit, trekanti aappaluttoq »67-nik ukiuillit 2035-p tungaanut amerliartussapput« oqaasertalik takutippaa. Amerleriaatit nunatta karsiata aningaasartuutaasa ukiuni sisamani tullerni 348 million koruuninik qaffannissaat kingunerissavaat. 

Tamannalu pissutigalugu nunatta karsia tatineqarpoq. Aningaasaqarnermut akileraartarnermullu ataatsimiititaliami Nuummi ukiumoortumik missingersuutit pillugit isumasioqatigiittumi, aningaasanut inatsisissatut siunnersuutip ilungersunartorsiorfiusup isumaqatiginninniarnissanut inissaqartitserpiannginnera malugineqarpoq, tassani inatsisartuni partiit kiisalu aappaagumut ataatsimoortumik tapiissutit pillugit kommunit ilanngullugit.

Múte B. Egedep pisortat ingerlatsivianni tamangajanni 2,5 procentinik ileqqaartoqarnissaa oqaatigaa, tassani peqqinnissaqarfik kisiat ilanngunnagu, tamannali aningaasaqarnermut akileraartarnermullu ataatsimiititaliap imaaliallaannarlugu akuerilersaanngilaa.

Tamanut annertoqqatigiiaartumik ileqqaarniarneq ajornartorsiutinit aniguisitsinavianngitsoq ataatsimiititaliaq isumaqarpoq; aalisarnerup avataanit allanit isertitassanik sapinngisamik piaarnerpaamik nassaartariaqarpugut. Taamali oqaannarneq amigavippoq, aallarartummi utoqqalinersiallillu amerliartornerat pissutigalugu assaat kialaartut maanninissimasullu amigaataaqaat.

– Nunatta karsiata ilungersunartorsiortinneqarnera sulisinnaasut ikiliartupiloornerannit aningaasaqarnikkullu pisussaaffitta annertusiartorneranit annertusarneqarpoq, unammillernartitanut ilungersunartunut taakkununnga iliuutsinik erseqqissunik sukumiisunillu saqqummiivigineqarnissarput kissaatigaarput, ataatsimiititaliaq ujartuivoq. Aningaasaqarnermut akileraartarnermullu ataatsimiititaliami ilaasortat tassaapput: siulittaasoq Erik Jensen, Siumut, siulittaasup tullia Pele Broberg, Naleraq, kiisalu Jørgen Rosbach, Demokraatit, Mariane Paviasen Jensen, Inuit Ataqatigiit, aamma Margrethe Thårup Andersen, Demokraatit.

Ilisimasatoqaq tupaallaataasoq

Sulisartut kattuffiata SIK-p siulittaasuata Jess G. Berthelsenip politikerit qangalili allagartaq trekanteq aappalaartoq ivertissimanngimmassuk eqqumiigaa.

– 1950-ikkut naaneranni 1960-kkunnilu inunngortut ukioqatigiippassuit ukiuni makkunani soraarninngorrannissaat ilisimajuarsimavarput, politikerilli utoqqalinersiutisiassanut aningaasartuutit ilimagineqareersut qaffakkiartortullu matussutissaannik isertitassanik nutaanik nassaarniarsimanngillat. Taarsiullugu »Aar, ajornavianngilaq« qulequtsiullugu politikimik ingerlatsiuarsimapput. Piviusorli taamaanngilaq, ukioqatigiiaarpassuimmi maannakkut suliffeqarnermit aniallutik aallartipput, Jess G. Berthelsen Sermitsiamut oqarpoq.

Sunngitsuusaartitsinerup inuiaqatigiit eqqornerlussagai kattuffiup siulittaasuata aarleqqutigaa, minnerunngitsumik SIK-mi ilaasortat. Nunatta karsiata ilungersunartorsiornerani aalajangernissat pinngitsaaliissutaassapput, taakkulu nunatsinni innuttaasunut tamatigut iluaqutaasussaanavianngillat.

– Politikerit navianartumik iliorput, nunatta innuttaasullu pisariaqartitaanik iliornatik namminneq upperisatik qinersisartullu tusarusutaat oqaatigisarpaat. Politikeritoqqat pisariaqartunik iliuuseqartoqartariaqarneranik oqarnissamut qununngitsut maqaasivakka.

Politikikkut akisussaaffimmik qimarratiginninnermut assersuutitut suliffissarsiortut amerliartornerat ukiorpassuarni appariartornerup kingorna siorna annertuseriartoq Jess G. Berthelsenip oqaatigaa: suliffissarsiortut 2023-mi 1.296-nit 2024-mi 1.449-nut qaffapput.

Naalakkersuisut suliffissaaleqineq sulisussaaleqinerlu annertooq suliffissarsiornermi ikiorsiissutit siorna ukiortaami atulersut atorlugit akiorniarpaat. Suliffissarsiortut ullormik sioqqutsilluni suliffissamik innersuunneqartumik akuersinngitsut sapaatit akunnerini sisamani, ikiorsiissutit affaannanngortinneqarnerisigut ilaatinneqarunnaarallartassapput. Nuna tamakkerlugu kommuninilu politikerit oqallinnerat inunnut sulisinnaagaluarlutik sulerusukkunanngitsunut tunngavoq.

Jess G. Berthelsenili taama oqaluttunut ilaanianngilaq.

– Suliffissarsiortunik pillaaneq nunatta aningaasaqarneranik annaassinavianngilaq. Naamerluinnaq, suliffeqarnerulli ilusilersorneqarnerai ajornartorsiuteqarpugut. Suliffissarsiortut amerlassusaasa suliffeqartut amerlanerat Nuummilu ulapissuaartoqarnera takutippaat, akerlianillu kujataani nunattalu kangiani suliffissaaleqineq annertoorujussuuvoq. Tamatta Nuummi najugaqarsinnaanngilagut, taamaammallu illoqarfiit nunaqarfiillu siuariartornissamut periarfissallit periarfissittariaqarpagut. Politikerit imminut inuiaqatigiinnullu naalleraannarnatik siuariartornissaq kissaatigivikkunikku suliniutinik annertoorsuarnik Kuannersuartut ittunik aallartitsikutsoorsinnaapput. Aatsitassat piiarneqartut uranimik akoqanngilluinnarnissaannik piumasaqaat sianiilliorneruvoq, aningaasaqarnikkullu ajornartorsiornerput nammineerluta pisuussutigaarput, Jess G. Berthelsen oqarpoq.

Suli sulisussanik amigaateqartoqartoq

Nunatsinni aalisarneq sanaartukkanullu aningaasaliinerit unikaallapput, Kalaallit Nunaatali aningaasaqarnikkut siunnersuisooqatigiivisa ukiup affaanut siullermut nalunaarusiornerminni 2025-mi suli sulisussanik amigaateqartoqarnissaa naliliutigaat.

Siunnersuisooqatigiit nunatsinni ingammik inissianik sanaartornermik, iluarsartuussinermik inuussutissarsiornermilu aningaasaliinernik ujartuinerit suli piunerat tikkuarpaa, taakkulu nunatsinni innuttaasut utoqqaaneruleriartornerannik nunatsinnillu aallagartuartoqarnerannik ilungersunartorsiortinneqarput.

– Sulisussaaleqineq aaqqissuussaanikkut ajornartorsiutaavoq, maannalu aningaasaqarnikkut nalaanneqartunut tunngannginnerulluni. Ingammik sulisussanik piginnaanilinnik amigaateqarneq aaqqiivigineqartinnagu siammasinnerusumik inuussutissarsiornikkut aaqqissuussinermik anguniagaqarneq piviusunngortinneqarsinnaanngitsoq Kalaallit Nunaanni aningaasaqarnermi siunnersuisooqatigiit aarlerisaaripput.