Naalakkersuisut siulittaasuata Múte B. Egedep
qinersinisoqarnissaanik nalunaaruteqarsimatsiaannartoq Siumup
siulittaasuata Erik Jensen Danmarks Radiop TV-aviisiani
aallakaatinneqarnerpaaffiup nalaani tupaallannartumik
saqqummiussaqarpoq.
Siumup § 21 tunngavigalugu
isumalioqatigiissitaq, partiip siorna siunnersuutigisaa, ukiuni
marlunni sulisussaq utaqqiinnarnianngilaa.
Naalakkersuisut siulittaasuata Múte B. Egedep
qinersinisoqarnissaanik nalunaaruteqarsimatsiaannartoq Siumup
siulittaasuata Erik Jensen Danmarks Radiop TV-aviisiani
aallakaatinneqarnerpaaffiup nalaani tupaallannartumik
saqqummiussaqarpoq.
Siumup § 21 tunngavigalugu
isumalioqatigiissitaq, partiip siorna siunnersuutigisaa, ukiuni
marlunni sulisussaq utaqqiinnarnianngilaa.
Siumup marlunngornermi marsip 11-ani
qinersisoqareerpat Namminersorneq pillugu inatsimmi § 21
atuutilersikkumavaa, taamaalilluni danskit naalakkersuisui
Københavnimiittut naalakkersuisullu Nuummiittut Kalaallit Nunaata
namminiilivinnissaa pillugu toqqaannartumik
isumaqatigiinniarsinnaaqqullugit.
Erik Jensenip naatsorsuutigaa –
qinersinerup inernera apeqqutaatillugu – namminiilivinnissaq
pillugu apeqqut qinigaaffimmi tullermi, tassa 2025-29-mi
innuttaasunit taasissutigineqarsinnaassasoq.
Siumumiit Kuno Fencker 2024-mi
upernaakkut ataatsimiinnermi siunnersuuteqarpoq
isumalioqatigiissitamik namminersorneq pillugu inatsimmi § 21-p
atuutilersinnissaanut, tamatumalu peqatigisaanik
namminiilivinnissamut suliniutit pillugit naatsumik
nalunaarusiortoqassasoq. Siunnersuuteqarnerminilu partiit
naalakkersuisooqatigiinnit marluusunit taperserneqarpoq.
Partiimi siulittaasup
isumalioqatigiissitaq sulisussaq utaqqinagu § 21
atuutsilersinneqarnissaanik aalajangernera pakatsissutigaajuk?
– Uanga isumassarsiaraara,
taamaattumik soorunami tapersersorpara, Kuno Fencker Sermitsiamut
oqarpoq.
– Namminersorneq pillugu inatsimmi §
21-mut tunngatillugu isumalioqatigiissitap sulineranut
peqatigitillugu isumaqatiginninniarnerit aallartinneqartariaqarput.
Suliat taakku marluk ataatsikkut ingerlasinnaallutillu
ingerlanneqartariaqarput, isumalioqatigiissitap inatsisitigut,
aningaasaqarnikkut politikkikkullu suut sammineqassanersut
qulaajassavai, Danmarkimillu isumaqatigiinniarnerit
qulakkeertussaavaat namminiilivinnissamut isumaqatigiissutip qanoq
imaqarsinnaaneranik erseqqissumik paasinninnissaq.
– Suliat ataatsikkut
ingerlanneqarpata innuttaasut ilisimasaqarnerulerlutillu
piviusorsiortumik oqallissinnaassapput, taamaalillutalu innuttaasunik
taasititsisoqarnissaa piareersimaffigilluarnerussavarput, Kuno
Fencker oqarpoq.
Oqallinneq, oqallinneq, oqallinneq
§ 21 naapertorlugu
isumalioqatigiissitap suliassaraa Kalaallit Nunaata
namminersulernissaanut isumaqatigiinniarnissamut Naalakkersuisut
paasissutissanik pingaaruteqartunik tuninissaat.
Naalakkersuisut
periarfissaqarluarsinnaanertik annaasinnaalerpaat?
– Namminiilivinnissamik
isumaqatigiissummut Kalaallit Nunaata piumasaqaatai soorunami
erseqqissuussapput tunngavilersorluakkamillu
piareersarluangaassallutik, piumasaqaatillu taakkua
aalajangersarneqarnerat arlalitsigut pissasoq isumaqarpunga, Kuno
Fencker oqarpoq.
1) Qineqqusaarnermi partiit siunissami
isumaqatigiissuteqarnissamut takorluukkamik pingaarnersiuinermillu
saqqummiussissapput, pingaartumik piujuaannartussamik
tunngaveqartumik aningaasaqarneq, pisuussutit nunallu
namminersulivinnissaanut tunngasut eqqarsaatigalugit.
§ 21 — Isumalioqatigiissitaq killiffissaasuasoq
Marlunngornermi februaarip tallimaani Naalakkersuisut siulittaasuata
Múte B. Egedep Inatsisartunut qinersinissaq ullulerpaa,
taamaasillunilu Inatsisartuni sulineq unitsillugu.
Unikkallarnerup aamma § 21
naapertorlugu isumalioqatigiissitap sulinera eqqorpaa,
isumalioqatigiissitap suliassai ilaasortaasullu qinersinerup kingorna
aalajangerneqartussanngormata.
Inatsisartut 2024-mi upernaakkut
ataatsimiinnerminni isumalioqatigiissitamik pilersitsinissaq
akueraat, isumalioqatigiissitap Namminersorneq pillugu inatsimmi §
21-mi alloriarnerit ataasiakkaat, innuttaasunik taasisitsinissamut
sinaakkutissat aamma 2023-mi tunngaviusumik inatsisissatut
siunnersuut inatsisitigut misissoqqissaassavai. Namminiilivinnissamut
naalakkersuisup Vivian Motzfeldtip septembarimi isumalioqatigiissitap
pilersinneqarnera pillugu nalunaarusiaq tunniuppaa.
Suliaq siuariarsimavoq, Naalakkersuisut
suliassiissutigineqartut inaarutaasumik suliarinissaat
aallartissimavaat. Aningaasaqarnermut Akileraartarnermullu
Ataatsimiititaliamili suliarineqarsinnaanngillat, qinersinissaq
ilimagisamit siusinnerusukkut nalunaarutigineqarmat.
Taamaattumik isumalioqatigiissitamut
immikkuullarissumut ilaasortanik toqqaasoqanngilaq, Vivian
Motzfeldtilli nalunaarusiaani allassimavoq „isumalioqatigiissitaq
ikinnerusunik ilaasortalik siunertaasoq“.
Isumalioqatigiissitamulli aningaasat
piareersimapput: 2025-mut aningaasanut inatsimmi 2 millionit koruunit
immikkoortinneqareersimapput.
kurt@sermitsiaq.gl
2) Naalakkersuisut nutaat
naalakkersuisooqatigiinnissamut isumaqatigiissummi anguniakkat taakku
erseqqissumik aalajangersassavaat Danmarkimullu
isumaqatigiinniarnissamut sinaakkutissat aalajangersarlugit,
ilanngullugit ikaarsaariarnermut aaqqissuussassat aningaasatigullu
taarsiissuteqarnissamut piumasaqaatit.
3) Inatsisartuni politikkerit
isumaqatigiissut inaarutaasumik inuiaqatigiinnit
taasissutigineqannginnerani isummertariaqarput, tamannalu
inatsisitigut, aningaasatigut iliuusissanilu kingunissat sukumiisumik
oqallissigineqarnissaannik kinguneqassaaq.
Aap, kisianni Kalaallit Nunaata
namminiilivinnissaa pillugu isumaqatigiissut aalajangersimasoq
isumaqatigiinniutigitinnagu suna eqqartornerlutigu naluarput?
– Isumaqatigaakkit isumaqatigiissutip
imarisai ilisimanngikkutsigit – pingaartumik aningaasaqarnermut
tunngasut – innuttaasunik taasititsinissaq oqallisigissallugu
ilungersunarsinnaasoq. Taamaattumik pingaaruteqarpoq peqqissaartumik
ammasumillu ingerlatsinissarput, innuttaasut isummertinnagit sutigut
tamatigut paasissutissinneqaqqullugit, Kuno Fencker oqarpoq.
Taasiffissaq piffissaliussarluunniit
Siumup siulittaasua Erik Jensen ukiut
sisamat tulliuttut ingerlaneranni innuttaasunik taasisitsinissamik
kissaateqarpoq, mianersoqqusivorli pipallatamik sulisoqaqqunagu.
– Tamanna pissaaq kalaallit
innuttaasut qanimut suleqatigalugit, taamaalilluni suna
taasissutigineqassanersoq nalornissutigineqassanngilaq, Erik Jensen
TV-aviisimi tupaallannartumik apersorneqarnermini oqarpoq.
Namminersorneq pillugu inatsimmi §
21-mi siunertaavoq namminiivilluni naalagaaffinngorneq: Kalaallit
Nunaata namminersulivinneranut ilaassaaq Kalaallit Nunaata Kalaallit
Nunaannut oqartussaassuseqalivinnissaa.
Kuno Fenckerilli anguniagassaq
imaaliallaannangassatut isiginngilaa.
– Takorloorpara naalakkersuisut
danskillu naalakkersuisui isumaqatigiinniarnerat naammassippat
kalaallit arlalinnik toqqagassinneqassasut, Kuno Fencker oqarpoq.
- Tassaasinnaapput (a) naalagaaffiit
pingasut naalagaaffeqatigiinnerat, naalagaaffimmik ataatsimik
qullersaqartoq, (b) naalagaaffeqatigiinneq, (c) qanimut
suleqatigiilluni naalagaaffeqatigiinneq, (d) Danmark USA-luunniit –
imaluunniit taakku marluk – kiffaanngissuseqartumik suleqatigineri
(free association).
Qinersisartut qinersinissamut
immersugassaq tigugunikku paatsuuganeruliinnassanngillat?
– Isumaqatigiinniarnerit
assigiinngitsunik kinguneqarsinnaanerat uanga pivara; imaanngilaq
innuttaasut taasitinneqarneranni qinersinissamut immersugassaq
assigiinngitsunik periarfissaqartariaqartoq. Tassa isumaqarpoq
isumaqatigiissut ataasiinnaq taasissutigineqartoq, Kalaallit Nunaata
siunissami attaveqatigiinneranut assigiinngitsunik
periarfissaqarsinnaasoq, Kuno Fencker oqarpoq.
– Assersuutigalugu Kalaallit Nunaata
naalagaaffinngornissanut isumaqatigiinniarnerinit inerniliussaq
tunngaviusumik najoqqutassiamik imaqarsinnaavoq, tamatumali
saniatigut Danmarkimut, USA-mut imaluunniit nunanut taakkununnga
marlunnut kiffaanngissuseqarluni atassuteqarnissamut
periarfissaqarluni, soorlu Manerassuarmi COFA-mik najoqqutassiap
assigisinnaasaanik. Ikaarsaariarnissamut periusissiaq tamanna
eqaannerussaaq, Kalaallit Nunaat naalagaaffeqatigiinnermiit
toqqaannaq aninngikkaluarluni isumannaannerusumik namminiilivilluni
akisussaaffeqarnerulersillugu.
– Isumaqatigaarali inuiaqatigiinnik
taasititsinermi paatsiveerutsitsinaveersaartariaqartugut. Apeqqut
erseqqissumik allassimasariaqarpoq, taamaalilluni qinersisartut
isumaqatigiissut ataatsimut isigalugu taasitinneqassallutik,
assigiinngitsunik nalornilersitsisunik imaqartoqarnissaa
pinngitsoortinniarlugu, Kuno Fencker oqarpoq.
Apersuinerup kingorna Kuno Fencker Siumumut ilaasortaajunnaarluni Naleqqamut nuuppoq.
