Internetti pinngitsoorneqarsinnaanngitsoq

Issittoq mingutsitsinngitsumik nukissiornermut pinngortitamilu nillusaanermut tunngatillugu immikkut iluaqutissartaqarpoq, tamannalu qarasaasianut atortorissaarutinut nukissiuutinik atuiffiungaatsiartunut pingaaruteqarpoq.

Aallussaqartut arlallit tamanna atorluarumavaat, digitalimik attaveqaasersorneq pillugu isumalioqatigiissitat isumaqarput.

Taamaammat isumalioqatigiissitaq ilisimatusarnermik annertuumik aallartitsivoq, tassani Issittumi paasissutissanik ingerlatitseqqiinermut aamma qarasaasiatigut iliuusissanut piumasaqaatit annertusiartortillugit digitalimik attaveqaasersuutit soorlu paasissutissanik ingerlatitseqqiineq silassorissuusiamillu atuineq piumaneqaraluttuinnartillugu Issittumi datacenterit qanoq ineriartortinneqarsinnaanersut misissorniarpaat.

Isumalioqatigiissitami pilersitseqataasoq pisortarlu Signe Ravn-Højgaard, Digital Arctic Futures pillugu Nuummi marsip 26-ani inunnit 100-nit amerlanerusunit peqataasoqarluni ataatsimeersuartoqareersoq taama oqarpoq.

– Kisianni aamma najukkami sunniuteqarneq piujuartitsinerlu pillugit apeqqutinik pilersitsivoq. Sulinitsinni ilisimatuussutsikkut ilisimasanik oqartussaasut suliffeqarfiillu siunissami aalajangiiniarnerannut iluaqutaasunik tunniussaqarnissarput siunertaraarput.

– Digitalimik attaveqaasersuutit pingaarutillit aamma piginnittut allanngoriartornerat pillugit ilisimasanik ilisimatusarnikkut tunngaveqartunik pilersitsinissaq siammarternissaallu sulissutigiuarparput. Maannakkut politikkimut tunngasunik assigiinngitsunik allaaserisaqarniarpugut, soorlu Issittumi qaammataasakkut attaveqaatit teknologiimillu pinngitsuuisinnaannginnermik misissuisoqarnissaanut tunngasut, Signe Ravn-Højgaard ilisimatitsivoq.

Ulluinnatsinnut sunniuteqartoq

Internetti qarasaasiatigut attaveqaasersuutinut tunngaviuvoq, taamaalillunilu paasissutissat ulluinnarni inuunitsinni atorneqartartut innuttaaqatigiinnilu suliassat tunngaviusut amerlanerujartuinnartut internetikkut ingerlanneqarsinnaapput.

Internetti innaallagissamik pilersuineq aqqusinernillu qaammaqqusersuineq assigalugit inuiaqatigiinnut tamanut attaveqaatitut pingaaruteqarluinnarpoq. Taamaammat aseroratarsinnaanera eqqarsaatigalugu piingaaruteqarluinnarami attatiinnarneqarnissaa inuunermut pingaaruteqarpoq.

Qarasaasiatigut aaqqiissutit pisariaqartilernerisigut attaveqaatit ataatsimut atortut pingaarutillit paasiuminaatsillutillu aqunneqarsinnaajunnaartut isumalioqatigiissitap tamatumunnga atatillugu oqaatigaa.

– Paasissutissat qanoq ingerlateqqinneqarlutillu isumagineqartarnersut, aamma suliffeqarfiit qarasaasialeriffiusut inuunitsinni qigitalimik atuinitsinnut atugassarititaasut pillugit qanoq piumasaqrfigisarneraatigut inuinnaat annikitsuinnarmik ilisimasaqarfigaat, Signe Ravn-Højgaard erseqqissaavoq.

Digitalimik attaveqaasersuutit pillugit isumalioqatigiissitap inuiaqatigiit digitalimik atuiffiusut qajannaatsut, piujuartitsisut tamanillu oqartussaaqataatitsisut ineriartortinnissaat siuarsarpaat.

– Internetti atorlugu attaveqatigiinnermi teknikkeqarnikkut aningaasaqarnikkullu sinaakkutit pillugit paasissutissiinikkut digitalimillu attaveqaasersuutit politikkikkut oqallisigineqartussanngortinnerisigut taamaaliorpugut, pisortaq ilanngullugu oqarpoq.

Atortussaq pingaarutilik

Ataatsimeersuarnermi Digital Arctic Futures-imi Nuummi ingerlanneqartumi qarasaasialerinermik attaveqatigiinnermillu suliffeqarfiit, oqartussat ilisimatuullu saqqummiussimmata Kalaallit Nunaanni Issittumilu digitalimik attaveqatigiinnermi navianartut pinngitsoorneqarsinnaanngitsullu pillugit pissanganartunik pingaarutilinnillu oqallittoqalerpoq.

Pingaartumik internettip tamat oqartussaaqataanerannik sanngiillisitsinani tapersersuinera sammineqarpoq. Internetti qajannaatsoq, iluaqutsissartaa Issittumi „eqqissisimasumi attaveqarfiusumilu“, oqallinnerpassuarni qulequtarineqartutut, innuttaasunit suliffeqarfinnillu tamanit atorluarneqartoq.

Ulluinnarni internetti atortuaannaripput ataatsimeersuarnermi tunngavigineqarpoq. Pisiniarfinni pisiatsinnik akiliigaangatta. Nakorsiarnissatsinnut inniminniigaangatta. Oqartussanit suliffeqarfinnillu soorlu aningaaserivinnit sillimmasiisarfinniillu digitaliusumik allagarsigaangatta. Atuarfik attaveqarfigigaangatsigu. Billetsinik inniminniigaangatta. Akiligassanik akiliigaangatta. Inuiaqatigiit digitaliuneruleriartortillugit internettimik pinngitsuuisinnaajunnaaraluttuinnassaagut. Tamannalu arlalinnik navianartorsiortitsivoq. Internetti ataatsimeersuarnermi atortussatut pingaarutilittut sammineqarpoq, tassungalu atatillugu immap naqqatigut kabelit marluk kisimik Kalaallit Nunaannit nunarsuup sinneranut attaveqartut qanoq ajoquserneqarsinnaanersut sammineqarpoq. Issittumilu inuiaqatigiit digitaliusut qanoq qajannaannerulersissinnaanerigut.

Soqutigineqarluartoq

Ataatsimeersuarneq soqutigineqarpa?

– Ataatsimeersuarneq soqutigineqarluarpoq. Nuummi ataatsimiinnissaq sapaatit akunneri arlallit sioqqullugu najuulluni inissat tamarmik ulikkaarput. Qujanartumik piffissaq kingulleq atorlugu internetikkut aallakaatitsisoqarsinnaalerpoq. Taamaalillutik amerlanerusut peqataanissamut periarfissaqalerput. Aamma tassani soqutiginninneq peqataarusussuseqarnerlu maluginiarpagut. Inuit katillugit 100-t missaanniittut najuullutik internettikkullu peqataapput. Peqataasut saqqummiussisullu Kalaallit Nunaannit Issittullu sinneranit oqartussaasunit, qarasaasianik ingerlatsivinnit, attaveqatigiinnermik ingerlatsivinnit ilisimatusartunillu peqataapput. Tamanna pissanganartunik eqqartuiffiullunilu unammilligassat aaqqiissutissallu pillugit oqallitsitsivoq, Signe Ravn-Højgaard oqarpoq. 

Ataatsimeersuarneq pillugu utertitsivigineqarpit?

– Aap, peqataasunit saqqummiussisunillu arlalinnit pitsaasumik naliliiffigineqarpugut. Arlallit sammisassat immikkut ilisimasalinnik, oqartussanik suliffeqarfinnillu oqalugiartoqarluni aaqqissuussineq nuannaarutigisimallugu erseqqissarpaat, aamma Atlantikup Avannaani Issittumilu digitalimik attaveqarnermut teknologiimillu periarfissanut nutaanik isiginnittaaseqalerneq isumassarsinartorujussuullunilu pissarsinartorujussuusoq oqaatigaat. Sammisat oqaluuserisassanngortitagut pillugit ilisimasaqarnerulernissaq pisariaqartinneqartoq soqutiginninnerujussuup erseqqissarpaa, pisortaq oqaluttuarpoq.

Oqartussaasut suliffeqarfiillu Kalaallit Nunaanni siunissami suliniuteqarnerannut tamanna sunniuteqassava?

– Neriuppugut. Internetip qajannaatsuunissaa digitalimillu ingerlatsinermut nuukkiartuaarneq sammineqartussani pingaarnerpaassapput, oqarpoq.