Kalaallit Nunaannut atassuteqarnermut piumasaqaat sakkortunerulersoq

Namminersorneq pillugu inatsimmi 2009-mi juunip 21-aneersumi ima allassimasoqarpoq:

– Kalaallit Nunaata namminiilivinnissaanik aalajangerneq inuiaat kalaallit aalajangernerannik tunngaveqassaaq. 

Qinigaaffimmili uani 2021-mit 2025-mut inuiaat kalaallit kikkuuneri aamma nassuiarneqanngilaq. Taamaalilluni aamma Kalaallit Nunaata namminiilivinnissaanik kikkut aalajangissanersut nassuiarneqarani. 

Naleqqap siulittaasuata, Pele Brobergip, nammineq piumassutsimik Inuttut nalunaarsuineq inuiaat taasitinneqarnissaanni nassuiaataassasoq qinigaaffik tamaat tunngavilersuutigisarpaa. 

Naalakkersuisulli inuussutissarsiutit pingaarutillit soorlu aalisarneq, akiliititsilluni piniartitsinerit aatsitassat takornariaqarnerlu pillugit inatsisissatut siunnersuusiornerminni Kalaallit Nunaannut atassuteqarneq sakkortunerulersillugulu Kalaallit Nunaannut ukiuni marlunni akileraareersimaneq atorunnaarlugu ukiunut tallimanut sivitsortarpaat. 

- Kisianni ukiuni tallimani akileraarnerup nunap inuiinut ilaalersissinnaanngilaatit, Pele Broberg Sermitsiamut oqarpoq. 

Piumasaqaatit pingasut naammassineqassasut 

Qinigaaffimmi uani aalisarneq pillugu inatsit oqallisaanerpaavoq. Taanna ukiuni 15-ini isumaqatigiinngissutaareerluni maajip 16-ianni sisamanngornermi akuersissutigineqarpoq. Naalakkersuisoqatigiit partiivi, Siumut Inuit Ataqatigiillu (ilaasortat 21-it) akuersillutit taasipput, illuatungiliuttut partiivi, Naleraq, Demokraatit Atassullu (ilaasortat qulit) inatsit pillugu taasinermi akerliupput.

Aalisarneq pillugu inatsit kalaaliuneq pillugu nassuiaalluni oqallinnermut sangupallappoq. Inatsimmi paragraffit qulingiluaanni aalajangerneqarpoq, kalaaleq ingerlatsisoq, inuttut ataasiakkaatut inissippat (namminersortutut pisortalluunniit ingerlataattut ingerlatseqatigiiffiunani) taamaallaat aalisarsinnaanermut akuersissummik pissarsisinnaasoq pineqartoq 1) kalaallinut inuiaqatigiinnut aalajangersimasumik attuumassuteqarpat, 2) inuit nalunaarsorsimaffianni Kalaallit Nunaanni najugaqartutut ukiuni tallimani qaangiuttuni nalunaarsorsimappat, 3) Kalaallit Nunaannut tamakkiisumik ukiuni qaangiuttuni tallimani akileraarsimappat. 

Kalaaleq aalisartoq pillugu nassuiaatip taassuma qanoq paasinninneq pillugu apeqqutissat ammaappai, Naleqqamit Jens Napaattuup periarfissaq atorluarpaa. Taassuma Naalakkersuisut, sammisaq isumaqatigiinngissutaasoq pillugu, Siumup Inuit Ataqatigiillu isummerfigisimanngisaannik, aperai. 

– Inatsimmi uani Naalakkersuisut namminneq kalaaliunissamut piumasaqaatit kiap naammassisimanerai aalajangersinnaavaat, Jens Napaattooq oqarpoq. 

Taassuma aalisarnermut naalakkersuisoq, Kim Kielsen, toqqaannartumik aperaa: 

- Naalakkersuisut isumaqatigivaat, inuit nunanit allaneersut Kalaallit Nunaanni ukiuni tallimani najugaqarlutillu akileraarsimasut kisianni nunamut allatut atassuteqalersimanngitsut, eqquutitsisut, Kalaallit inuiattut pisortatigoortumik isigineqassasut? 

Kim Kielsen, Siumumeersoq, oqallinnermut tassunga ilanngukkusunngilaq: 

- Aalisarneq pillugu inatsit pisuussutit ingerlanneqarnerannut inatsisaavoq, taanna immikkut inuiaassusermut naalagaaffimmiluunniit innuttaassusermut attuumassuteqanngilaq. Taamaattumik inatsimmi kikkut kalaaliunerat nassuiarneqanngilaq kisianni aalisarsinnaanermut akuersissummik pissarsissagaanni piumasaqaateqarpoq, Kim Kielsen oqarpoq. 

Naalakkersuisut kalaaliuneq piumasaqaatillu pingasut, atassuteqarneq, inuit nalunaarsorsimaffiini nalunaarsorsimanerat tamakkiisumillu akileraarsimaneq assigiisitilersimmatigit Jens Napaattooq aperivoq: – Assersuutigalugu svenskeq aalisarneq pillugu inatsimmi piumasaqaatinik pingasunik naammassinnittoq taava kalaaliussava? – Naamik, inatsit taamannak paasineqartussaanngilaq, aalisarsinnaanermut akuersissuteqalerniarnermi piumasaqaatit pineqarput, Kim Kielsen akivoq. 

Inuttut nalunaarsuineq oqallisaarujussuarunnaartoq

Naleqqap siulittaasuata, Pele Brobergip, Namminersorneq pillugu inatsimmi 2009-meersumi, inuiaat kalaallit inuiaasut qinersinissamullu namminneq pisinnaatitaaffeqartutut paasivaa. 

Pele Brobergip kinaassuseq pillugu sorsuuteqarnermini Norgemi Sametinget isumassarsiorfigaa, Inatsisartullu ukiaanerani 2022-mi ataatsimiinneranni nammineq kajumissutsimik inuttut nalunaarsorsinnaanissaq siunnersuutigaa. 

Inuttut nalunaarsuineq kikkut nunap inuiitut qinersisinnaanissaannik nassuiarneqassaaq. Qinersiviit kikkut Kalaallit Nunaanni qinersisinnaanerannik nassuiarneqassapput. ( Danskisut innuttaassusillit 18-leereersimasut, Kalaallit Nunaannilu qaammatini arfinilinni najugaqareersimasut tamarmik qinersisinnaapput, taamaattumik qinersisarneq pillugu inatsimmi danskit, Savalimmiormiut kalaallillu immikkoortinneqanngillat) 

– Kisianni inuiaat kalaallit namminiilivinnissamut taasisuussapput, imaanngitsoq kikkut tamarmik Kalaallit Nunaanni najugaqartut taasisinnaassasut, Pele Broberg Sermitsiamut oqarpoq. 

Inuttut nalunaarsuineq ukiakkut 2023-mi ataatsimiinnermi eqqartorneqarluni oqallisigineqaqqippoq – inerniliiffiunngitsumik. Naalagaaffinngornissamut Naalakkersuisoq, Vivian Motzfeldt, Siumut, inuttut nalunaarsuisoqartalissagaluarpat kingunissaanik misissuinermik nalunaarusiaq suliarineqassasoq neriorsuinikuuvoq.

– Nalunaarusiaq inatsisartut upernaakkut 2024-mi ataatsimiinnissaanni saqqummiunneqariissaaq kingusinnerpaamilluunniit ukiakkut 2024-mi ataatsimiinnermi, Vivian Motzfeldt ukioq ataaseq matuma siorna taama oqarpoq. 

Ukiakkut 2024-mi ataatsimiinneq ullumi aallartippoq. 

Aaqqissuisoqarfiup allaaserisamik naammassinninnerani nalunaarusiaq suli saqqummiunneqanngilaq. Tamanna Pele Brobergip pakatsissutigaa tupaallaatiginaguli. 

– Siumup Inuit Ataqatigiillu isumaqaramik inuttut nalunaarsuineq kalaaliunermut tunngasoq. Tamanna ILO-mi isumaqatigiissummik 169-mik, naalagaaffinni nunat inoqqaavi pillugit aamma Naalagaaffiit Peqatigiit nunap inoqqaavi pillugit nalunaarutaannik paatsuuineruvoq, taakkumi Kalaallit Nunaannut atassuteqarnermut attuumassuteqanngillat nunalli inoqqaavisa pisinnaatitaaffiinut tunngapput. 

Siumup aamma Inuit Ataqatigiit Inatsisartuni amerlanerussuteqarlutik inatsisit aalisarnermut, akiliititsilluni piniartitsinernut, aatsitassanut takornariaqarnermullu tunngasut sukaterpaat, taakkunani atassuteqarsimanermut piumasaqaat ukiunit marlunnit ukiunut tallimanut sivitsorneqarpoq. 

– Tamanna nunap inoqqaavisa pisinnaatitaaffiinut akerliusutut paasivara, partiimmi taakkua marluk Naalakkersuisullumi Kalaallit Nunaanni pisinnaatitaaffiit atassuteqarnermut piumasaqaatinut attuumassuteqarnerarpaat, Pele Broberg oqarpoq.