Kalaallit Nunaata aningaasaqarnera siuariartorunnaariartorpoq

Kalaallit Nunaata aningaasaqarnera annikitsumik siuariartortoq Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit 2025-mut ukiup affaanut nalunaarusiaanni, aningaasaqarnerup qanoq ingerlaneranik naliliiffiusumi, erserpoq nunallu aningaasartuutai 2023-mi 0,9 procentiinnaasumik siuariarsimasut, 2025-milu 0,5 procentip missaanut appariartussasut naatsorsuutigineqarpoq.

- Kalaallit Nunaanni aningaasaqarnerup ineriartornera isumalluarnannginnerusutut isigilerparput, Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit ataatsimiinneranni naliliinerminnik saqqummiussinermini Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit ilaasortaat Søren Bjerregaard oqarpoq, tassanilu raajartassiissutit 2024-mi 2025-milu ikilisinneqarat aningaasaqarnerup ineriartorneranut unikaallatsitsillunilu minnerunngitsumik sanaartornerit ikiliartorput.

Aningaasaqarneq 2025-mi isumalluarnanngikkaluartoq siunissaq neriulluarnartuuvoq.

2025-mi annikitsumik siuariartornermut pissutaasoq nassuiarpaa:

“Nuummi mittarfik siorna ammarneqarpoq, naak Ilulissani Nuummilu inissialiortiterinerit suli annertugaluartut, aningaasaliissutit 2023-mut sanilliullugit amerleriarsimarpasinngillat,” Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit nalunaarusiaminni allapput.

- Mittarfik pitsaalluinnartoq naammassillugu tunniunneqarpoq, mittarfiillu marluk allat 2026-mi naammassineqassapput. Tamatuma kingorna aningaasaleerujussuassaagut, alliliisoqarneralu nuannerluinnarpoq, tamannali aamma aningaasaliinerit nalinginnaasumik ingerlalernissaannik isumaqarpoq, Søren Bjerregaard oqarpoq, taannalu mittarfinnut pingasunut aningaasaliinerit aningaasaleeqataanerit nunap aningaasartuutaasa 30 procentiinut naleqqiullugit nunat tamalaat akornanni annertungaatsiarsimasut nassuiaavoq. 

Silarsuarmi aningaasaqarneq pingaaruteqannginnerulersoq

Isumasioqatigiinneq Kalaallit Nunaata aningaasaqarnerata nunarsuarmi aningaasaqarnerup ataatsimut isigalugu ineriartorneranit, USA-p akitsuutinik qaffaanera ilanngullugu, apriilimi aallartinneqartumit, sunnerneqarsimannginneralugu Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit siulittaasuata Torben M. Andersenip oqarneranik aallartippoq.

- USA-p akitsuutinik qaffaanera qanoq ingerlanersoq apeqqutaavoq. Politikkikkut nalorninartoqarluarpoq, nalorninartoqarneralu immikut sunniuteqarsinnaavoq, aningaasaqarnikkullu allanngoriartorneq politikkikkut nalorninartumit aqunneqartoq maluginiarparput. Kalaallit Nunaata aningaasaqarnera qiviaraanni nunat tamalaat akornanni pissutsinit sunnerneqanngilluinnarpoq, siulittaasoq Torben M. Andersen oqarpoq.

“Nunat tamalaat akornanni pissutsit ilungersunartut Kalaallit Nunaata aningaasaqarneranut sunniuteqarpallaanngillat. Tamanna inuussutissarsiornerup aaqqissuussaaneranut tunngassuteqarpoq, tassani aalisarneq pisortallu annertuumik inissisimaffeqarput, USA-millu niueqateqarneq annikitsuinnaavoq. Nunarsuarmili aningaasaqarnerup ajortumik ineriartornera aningaasaqarnermut sunniuteqassaaq, ilaatigut akit apparnerisigut avammullu niuerfinni piumaneqarpallaannginnikkut,” Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit naliliipput.

Aalisarneq siuariartorpallaanngitsoq

“Aalisarnermi pisassiissutit 2024-mi ikilinerat aningaasaqarnerup ineriartorneranut aamma akornutaasimavoq. Raajartassiissutit 2024-mi ikilisinneqarput, 2025-milu suli ikilisinneqaqqipput,” Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit 2025-mut ukiup affaanut siullermut nalunaarusiaanni allassimavoq.

- Aalisarnermut tunngatillugu isumalluarnanngitsumik isiginnitaaseqalersimavugut, tassami pissutsinut marlunnut pissutaapput, tassa akinut annertussutsinullu. Taamaalillutalu akit annertussutsillu kisikkutsigit avammut tunineqarnerisa nalingat pissarsiarissavarput, Søren Bjerregaard oqarpoq.

- Niuernerup avammut tunineqarnerani aalisarneq pingaarnerpaavoq. Tamanna 2023-mi annertunerpaavoq, 2024-mi apparialaarpoq 2025-milu suli taamaaginnassagunarluni, oqarpoq 2023-mullu kingumut qiviarluni oqaluttuarisaanermi aatsaat taama aalisarnermit isertitaqartigisoqarmat avammut tunisat nalingi 5,5 milliardit koruuniusut eqqaavai.

Taamanimiilli isertitarineqartartut ikiliartorput. Aalisakkanik qalerualinnillu avammut tunisat 2024-mi nalingi pisat ikiliartornerat aamma qalerallit raajallu akii nikinngimmata appariarmataluunniit ukiup siulianut sanilliullugit 10 procentinik apparsimapput.

Nunat EU-mut ilaasortat Kinalu avammut tunisat amerlanersaannut pingaarnertut tuniniaaviupput, nunanilu taakkunani aningaasaqarnikkut pissutsit akinut tuniniaanermilu atugassarititanut sunniuteqangaartarput. 

Aningaasaliinissaq pisariaqartoq

Aningaasarsiorneq tamarmiunngitsoq apparialaartoq, takornariartitsinerli ingerlalluartoq Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit naliliipput.

- Ukioq manna Kalaallit Nunaannut tikeraarusukkuma kingusinaartunga, tikeraarsinnaasullu killeqarnerat pissutaasoq oqarfigineqarpunga, Søren Bjerregaard oqarpoq, piffissamilu sivikitsumi tikeraartartut amerlinissaat naatsorsuutigineqarsinnaanngitsoq nassuiarpaa.

- Piffissami sivikitsumi, allaat takornariartitsiffiup sivikitsup ingerlanerani, siuariartoqarsinnaanngitsoq tamatuma aamma ersersippaa, taamaammallu siuariartorneq killeqartorujussuuvoq. Takornariartitsinerup iluani suli periarfissaqarpoq, takornariartitsisut sullitatik iluminni immaqalu akunnittarfinnut ingerlateqqissinnaallugit, piffissamili sivikitsumi periarfissat killeqartuupput, Søren Bjerregaard oqarpoq.

Mittarfiliortiternissanut pingasunut aningaasaliissutit katillugit 5 milliarder koruuningajaat nunap aningaasartuutaasa 30 procentii missaanniittut Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiinnut ilaasortaq nassuiaavoq.

- Nunarsuarmi nunat ikittuinnaat siunissamut taama annertutigisumik aningaasaliisinnaasut isumaqarpunga, Søren Bjerregaard oqarpoq.

Takornariartornerpaaffiup nalaani timmisartut, akunnittarfiit takornariallu inissat tamakkerneqarajuttut Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit aamma allapput, inuussutissarsiulli tamanna aningaasaqarnerup iluani suli pingaaruteqangaanngilaq, takornariaqarnerlu annertusarniarlugu ukiuni arlalinni annertuumik aningaasaliisoqartariaqarpoq.

Akit qaffattut

Inuussutissat, angallanneq, ineqarnermut akiliutit, kiassarnermut innaallagissamullu akit ilaqutariit atuinerinut ilaasut agguaqatigiissillugu 3 procentit inulaarlugit qaffassimapput. Tassani atuinermi akit 2024-mi januaarimiit 2025-mi januaarimut 3,6 pct.-imik qaffassimapput.

 Aningaasaqarnermullu Siunnersuisoqatigiit aningaasat naleerukkiartornissaat pillugu ilimagisaat qaffanneqarsimasoq nassuiarpaa.

- Atuinetmi akit qaammatit pingasut sisamalluunniit matuma siorna tunngavigisimasavut qaffasinnerulaarsimammata aningaasatigut naleerukkiartornissamik ilimasaarut qaffannerulaarparput. Aningaasat 2 procentit sinnerlugit naleerussimanerat peqqutaasut pingaarutillit ilagaat, tamannalu ineqarnermut akitsuutip pisortallu illuutaannut akiliutip nalimmassarneqarnerisigut pivoq, tamannattaarlu ilaqutariit aningaasaqarnerannut oqimaatsumik sunniuteqarpoq, Søren Bjerregaard oqarpoq, aningaasallu naleerukkiartornerat 2024-mut sanilliullugu 2025-mi appasinnerussasoq naatsorsuutigineqartoq Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit 2025-mut ukiup affaanut nalunaarusiaminni naliliipput.

KNI A/S-ip Kalaallit Nunaanni uuliap dieselillu akii aalajangertaramigit akit 17 procentit missaannik qaffanneqarnissaat maajimi nalunaarutigaa. KNI-p ukiut siuliini immikkut ittumik sinneqartoorutini atorlugit 2024-mi uuliap dieselillu atuisartunut akii appasinnerugallartissimavai, sinneqartoorutillu maanna atorneqareersut ingerlatseqatigiiffik ilisimatitsivoq. Taamaalilluni Kalaallit Nunaanni uuliap dieselillu akii nunani tamalaani 2025-mi akit qaffannerannut qaninnerulissapput.