Meeqqat atuarfiat ilinniartitsisunngorniartarnerlu aallunneqarnerusariaqarput

Ilinniartitsisutut ilinniagaqarsimasut 143-t ukiuni tulliuttuni tallimani soraarninngorsinnaapput. 

Tamatuma ilutigisaanik ukiumut ilinniartitsisut nutaat 30-t missaannaannik amerlassuseqartut soraarummeertarput, ilinniartitsisutullu ilinniagaqarsimasut amerlanerit ilinniaqqinniarlutik imaluunniit suliffinni allani suliffissarsiorniarlutik aalajangertarput. 

Tamatuma malitsigisaanik nunatsinni atuarfinnut, atuartunik inuusuttunut ilinniarfinnut sulilernissaannilluunniit kaammattuinerminnik unammilligassaareersunut tatisivoq.

Politikerinut oqariartuut

Kisitsisit takutippaat ilinniartitsisunngorniarnermut ilinniaqqinnissamullu aningaasaliissutit amerlineqarnissaat pisariaqartoq, taamaaliornikkut ilinniartitsisunngorniartartut ilinniartitsisutullu naammassisut amerlisarneqarniassammata.

Taama isumaqarpoq ilinniartitsisut kattuffiata IMAK-ip siulittaasua Elna Heilmann, taassumattaaq Inatsisartunut qinersinermut atatillugu partiit tamaasa kajumissaarnikuuai meeqqat atuarfiat qanoq pitsanngorsarlugulu qaffassarsinnaaneripput eqqarsaatigeqqissaaqqullugu.

Danmarkimi ilinniartitsisuuneq

Ib Uldum isumaqataavoq kalaallit meeqqat atuarfiata qaffassarnissaa pisariaqartoq. Taanna nammineq Qeqertarsuarmi Aasiannilu GUX-imi atuarsimavoq, Ilinniarfissuarmi 2011-mi ilinniartitsisunngornissani sioqqullugu. Tamatuma kingorna ukiuni marlunni Qeqertarsuarmi Piareersarfimmi ilinniartitsisuuvoq, Danmarkimut nuunnginnermini, tassanilu ilinniartitsisutut sulivoq.

– 2013-imi Høje Taastrupip eqqaani Hedehusenemi Fløng Skolemi atorfinippunga, taamanimiilli maaniippunga, taanna oqarpoq.

Ib Uldum – amerlasuut bassertartutut nipilersoqatigiinnilu DDR-imi erinarsortutut ilisarisimanerusaat – matematikkimi, pinngortitalerinermi teknologiimillu, assassornermik ilusilersuinermillu soorunamilu nipilersornermik ilinniartitsisuuvoq.

– Aallaqqaammut tupinnartortaqaqaaq, tassami Kalaallit Nunaannit ilinniarsimasannit allaanerulluinnarmat. Suut tamarmik piffissamik aalajangersimasumik ingerlasarput, aaqqissuunneqarlutillu uppernarsarneqarlutillu. Siunissamut ungasissumut ilinniartitsinermut pilersaarutit malittarisassat malillugit ingerlasarpoq, klassinilu meeqqanik immikkut pisariaqartitsisunik atuartoqarpat tapersersortissanik piareersimasoqarluni, Ib Uldum oqaluttuarpoq, taassumalu misigisimavaa atuarfimmi ilinniartitsisunit allanit angajoqqaanillu tikilluaqqusaalluarsimalluni.

– Danmarkimi najugaqarninni isummiuteriikkanik peqartunik nalaataqarnikuunngilanga. Kisianni ilisimasaqannginneq arlaleriarlunga nalaattarpara. Ilaannikkut klassinut aggersarneqartarpunga Kalaallit Nunaat pillugu ilinniartinneqartussanut, tassanilu Kalaallit Nunaanni nutaaliaasumik inuuneqarneq oqaluttuarisarpara, tamannalu amerlasuunit tupaallaatigineqarpoq. Nunarput pillugu inoqatitta ilisimasakinnerujussuat tupigusuutigisarpara.

Qeqertarsuarmi ilinniartitsisoq isumassarsisitsisoq

Ib Uldumip pilersaarutaanut ilaasimanngisaannaraluarpoq ilinniartitsisutut ilinniarsimanini Danmarkimi ilinniartitsisutut sulinissaminut atornissaa. Taamaattorli nuliarisimasaa Danmarkimukarusussimavoq, ullumikkullu ilaqutariit Uldumikkut tamarmik Danmarkimi najugaqarput, taakkununnga ilaallutik qatanngutai marluk angajoqqaavilu tamarmillu imminnut qanittunnguami najugaqarlutik.

– Nunatsinni pinngortitaq maqaasivara, Kalaallit Nunaannilu ilinniartitsisutut sulinissara misilikkusukkaluarpara. Qeqertarsuup Atuarfiani ilinniartitsisoqarnikuuvunga – Hans Ole Møller – taanna isumassarsiorfigilluartarpara, ilimagaaralu ilinniartitsisunngorniarnissamik soqutiginnilerninnut pissutaasut ilagigaat, Ib Uldum oqarpoq, taannalu nunatsinni meeqqat atuarfianni qanoq ingerlasoqarneranik malinnaavoq, unammilligassanillu takunnissinnaassuseqarluarluni.

Angajoqqaat qanimut suleqatigineqartut

Ib Uldum naapertorlugu, Danmarkimi meeqqat atuarfianni ilinniartitsisut angajoqqaallu akornanni qanimut oqaloqatigiilluartarneq ilisarnaataavoq.

– Tassunga tunngatillugu Danmark immaqa isumassarsiffigineqarluarsinnaavoq. Misigisarami tassaavoq, Kalaallit Nunaanni angajoqqaat meeqqamik atuarnerannut assingusumik peqataatinneqarneq ajortut.

– Ajoraluartumik aamma takusinnaavara Kalaallit Nunaanni assersuutigalugu matematikkimi qaffasissuseq appasinnerusoq. Assersuutigalugu Danmarkimi 6.-7. klassimi matematikkimi sungiusarneqartarput kalaallisut soraarummeernermi misilitsitsissutaasa nalingi, tamannalu eqqarsaatigigaangakku nikallungassutigisinnaasarpara. Kalaallit Nunaanni meeqqat atuarfiata nukittorsarneqarnissaa pisariaqarluinnarpoq, atuartut amerlanerusut inuusuttunut ilinniagaqarnissamut ingerlaqqissinnaaniassammata.

Atuarfitsialak isumaliutigeqqinneqartariaqartoq

Ib Uldum naapertorlugu kalaallit politikeriisa nassuerutigisariaqarpaat 2002-mi atuarfeqarnermik aaqqissuusseqqinneq ”Atuarfitsialak” siunertaq malillugu ingerlasimanngitsoq, taamatuttaaq ilinniartitseriaaseq ilinniartitsisunngorniartarnerlu nutaamik nalilersorneqartariaqartut.

- Atuarfimmi ilinniartitsisuuffigisanni atuarnerup 30-40 procentini suliniummik tunngaveqartumik ilinniartitsineq ingerlanneqartarpoq, taamaalillunilu atuartut ulluinnarni tigussaasunik suliassarpassuaqarput, atuakkat qarasaasiallu kisiisa tunngaviginagit.

Assersuutissaavoq atuartitsinermi misilittagaqalernissamik siuarsaaneq aallaavigalugu ilinniartitsinerni ajornartorsiut aaqqinneqartartoq aallartissutigineqartarpoq. Assersuutigineqarsinnaavoq atuarfiup naatsiivia imermik amigaateqarajuttoq. Ajornartorsiut tamanna qanoq aaqqinneqarsinnaava? Tamanna atuartut ilinniartitsisullu ataatsimoorlutik nassaariniassavaat.

– Aaqqiissutissaasinnaasut assigiinngitsut misissorneqalersarput, taakkulu imminnut naleqqiunneqartarlutik. Imeq sialummik pisoq katersorneqarsinnaava, imerteriviliortoqarsinnaava imaluunniit aaqqiissutissaq allarluinnaq nassaariniarneqartariaqarpa? Tamanna atuartunut aaqqiissutissarsiornermik tunngavilimmik eqqarsalersitsisarpoq, aamma atuartut atuagarsornikkut ajornartorsiuteqartut tamanna soqutigisarpaat, Ib Uldum oqarpoq, taannalu isumaqarpoq misilittagaqalernissamik siuarsaaneq aallaavigalugu ilinniartitsineq nunatsinni meeqqat atuarfianni aamma annertunerusumik atorneqartariaqartoq.

Ilinniarneq pillugu sammisaq iserfissaq aqqutigalugu akeqanngitsumik atuaruk UANI