Politikerit imminut killilersornerusariaqarpat?
Politikki naleqqutinngitsoq kissaatiginngisanik kinguneqartarpoq, Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit ukiup affaanut nalunaarusiaminni naqissusiipput. Aningaasatigut aalajangikkat sukannernerusut siunissami iluaqutaasinnaapput, siunnersuisoqatigiinni siulittaasoq Torben M. Andersen isumaqarpoq.
Torben M. Andersen aningaasaqarneq pillugu ilisimasaliuvoq, Aarhus Universitetimi professori Kalaallit Nunaannilu Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiinni siulittaasoq.
Assi: Oscar Scott Carl
Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit ukiup affaanut nalunaarusiaat Naalakkersuisut Inatsisartullu aningaasanut inatsisissamut isumaqatigiinniarnissaannut isumassarsiorfiusinnaavoq. Immaqali imarisaa nuannaarutaavallaassagunarani.
Kalaallit Nunaanni aningaasaqarneq eqqarsaatigalugu politikkikkut isumannaallisaanissaq pingaarutilik sumiginnarneqartoq nalunaarusiami allassimavoq. Tamannalu pissutsini maanna atuuttuni periarfissanik killilersuivoq, ilaatigut aalisarnerup appariartornerata Kalaallit Nunaata aningaasaqarnera eqqugaaqqammat.
Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit ukiup affaani nalunaarusiaanni inerniliussat
Aningaasaqarnikkut inissisimaneq
• Aningaasaqarneq suli annertusiartorpoq ukiulli siuliinit kigaannerusumik.
• Suliffeqarnermi unikaallanneranut takussutissaqarpoq, sulisussanilli piginnaanilinnik suli amigaateqartoqarpoq.
• Raajarniarneq pingaaruteqartoq pisat ikiliartornerisigut akillu annikitsumik appariartornerisigut tatineqarpoq. Aalisakkanik allanik aalisarneq ingerlalluarfiuneruvoq, ingammik saarullinniarneq.
• Attaveqaatitigut sanaartukkat annertoorsuit naammassiartorput, aningaasaliinissamilli pisariaqartitsineq annertuvoq, annertuumillu suli sanaartortoqarpoq.
• Akit qaffakkiartornerat annikilliartorpoq, 2026-milu 2 procentit missaanniissinnaalluni, tamannalu nunani allani akit qaffakkiartornerannut naapertuuppoq.
Aningaasaqarnermut politiki
• 2024-mi 2025-milu annertumik amigartoorneq pissutigalugu Nunatta Karsia annertuumik tatineqarpoq.
• Ukiuni pitsaasuni qasungasumik aningaasaqarnermut politikeqarneq maannakkut pissutsini aningaasaqarnermut politikimut annertuumik killiliivoq.
• Aaqqissuusseqqinnernik suliat annertupput – innuttaasut ukiumikkut katitigaanerisa sulisussaqarnermik ilinniarsimassutsimillu qaffassaanissamut aaqqissuusseqqinnissanik pisariaqartitsinerit annertusarpaat.
• Nunanit allanit aningaasaliisartut aatsitassarsiornerup ineriartortinneranut pingaaruteqarput – inuiaqatigiit aningaasaqarnikkut iluanaarutisiaannut isumalluutinik atuinermi akitsuut, nunaqavissunik sulisoqarnissamut periarfissat piffinnilu suliffeqarfinnik sullissisutut akuutitsineq apeqqutaavoq.
– Ukiuni aningaasatigut ingerlalluarfiusuni toqqorterisoqarnerusimassagaluarpoq. Aningaasartuutilli amerliartortinneqarsimapput, maannalu pissutsit allanngormata sipaaruteqangaatsiarnissaq pisariaqalerluni, siunnersuisoqatigiit siulittaasuat Torben M. Andersen itisiliivoq.
Kalaallit Nunaanni missingersuutinut inatsiseqarpoq, taannalu tunnaviulluni politikkerit qanoq amerlatigisunik agguaasinnaanerannut killilersuutaavoq.
Aningaasanut inatsisissatut siunnersuut maanna saqqummiunneqartoq missingersuutinut inatsimmut naapertuulluinnarpoq, tassa 2029-mi sinneqartoornissamik missingersuusiortoqarmat aningaasat ukiuni sisamani naammassapput. Naatsorsuutit malinneqassappata.
– Ukiunik arlalinnik siumut naatsorsuusiortoqarpoq, taakkulu nalorninangaartunik aamma tunngaveqarlutik. Nuanninngitsunillu nutaarsiassaqaqqissappat, assersuutigalugu suliffeqarfiit Namminersorlutik Oqartussanit pigineqartut ingerlanerlulissappata, inissisimaffik nalorninarpoq, Torben M. Andersen oqarpoq.
Sinneqartoornissaq piumasaqaataasoq
Politikerit aningaasanik atuinerminnik sukannernerusumik killilersuinissaat Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit nalunaarusiaminni siunnersuutigaat. Tamanna aningaasatigut anguniagassaqartalernikkut pisinnaavoq, Torben M. Andersen itisiliivoq:
– Aningaasaqarnikkut ingerlanerliornaveersaartariaqarpoq. Maannakkut amigartooruteqarnaveersaarnissaq taamaallaat piumasaqaataavoq. Illuanik aalajangersimasumik annertutigisumik sinneqartooruteqartarnissaq piumasarisinnaavarput. Piffissani ingerlanerliorfinni annikitsumik sinneqartooruteqarsinnaavugut, aningaasaqarnerlu pitsaasuutillugu annertunerusumik sinneqartooruteqartarluta.
Inuit sumiiffinni agguataaqqanerat pissutigalugu aningaasaqarnikkut aaqqissuusseqqittoqartariaqartoq, Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit arlaleriarlutik erseqqissarnikuuaat. Soorlu suliffeqarneq, ilinniartitaaneq inuussutissarsiornerlu eqqarsaatigalugit. Taamaattoqarnera eqqarsaatigalugu aningaasatigut anguniagaqartalerneq naleqquttoq, siunnersuisoqatigiit siulittaasuat isumaqarpoq.
– Nalunngilarput ataavartumik aningaasaqarniarneq ajornartorsiutaasoq, ingammik innuttaasut utoqqaliartornerat pissutigalugu, aningaasartuutit isertitanit amerlanerujartuinnartut. Tassani aningaasatigtu anguniagaqarsinnaavugut maannakkut akiligassatsinnut sipaarniuteqalereernikkut. Inuiaqatigiit agguataaqqanerat allanngorunnanngilaq, ukiorpassuit qaangiuppata aatsaat ajornartorsiutaalerunnarani. Maannakkut ajornartorsiutaavoq, Torben M. Andersen oqarpoq.
