Qinngut ungasissorsiut nutaaq avataarsuanit navianartunut illersuutaassaaq
DTU Illersornissaqarfillu Kangerlussuarmi misileraaqqipput
Astrofysiker DTU Space-milu siunnersortaaneq Michael Linden-Vørnle: Qinngut ungasissorsiut avataarsuanit aarlerinartorsiortitsinernut nunarsuarmiittunut isumannaallisaaqataassaaq.
Assi: DTU-Space
Sapaatip-akunnerani matumani ataasinngornermi DTU Spacemi sulisut Kangerlussuarmi qinngut ungasissorsiut mikisoq piareersarpaat, taannalu ataasinngornerup unnuaani misissueqqaarnermi atorneqarpoq. Taama oqarpoq piareersaaqataasoq astrofysiker DTU Space-milu siunnersortaaneq Michael Linden-Vørnle.
Qinngut ungasissorsiut nutaaq misiliutaasoq Black Ridgemi DMI-p uuttortaaviisa eqqaanniippoq, taannalu qaammataasat, avataarsuani saviminikut ulloriarsuillu ingerlaarfiinik malinnaaviginninniarluni assiliinermut atorneqartassaaq.
Dansk Industri Forsvar og Sikkerhedip, Qeqqata Kommuniata aamma Arctic Unmanned-ip septembarip 17-ianni Kangerlussuarmi isumannaallisaanermut tunngasunik ataatsimeersuartitsineranni qinngut ungasissorsiut saqqummiunneqarpoq.
Navianartut sisamat
Misiliineq ukiumik ataatsimik sivisussuseqartussaq Illersornissaqarfimmit aningaasalersorneqarpoq, sakkutuullu illersornissamut atortussanik taamaattunik atuerusunnermikkut qanoq pisariaqartitsisoqarsinnaaneranik nalilersuinermik kinguneqassalluni.
Qinngutip ungasissorsiutip navianartunut sunut illersorniarpaatigut?
– Maani eqqartorneqartoq tassaavoq avataarsuani isumannaallisaaneq, tassa avataaneersut nunarsuarmi uagutsinnut ulorianartorsiortitsisut, Michael Linden-Vørnle Sermitsiaq.AG-mut oqarpoq.
– Navianartut sisamaapput: Seqernup qaavanit qaartoqarneranit, ulloriarsuarnit, inuit pilersitaannit avataarsuani saviminikunit kiisalu sananeqaatinit minnerusuneersunit qinngornernit nunarsuaq eqqorneqarsinnaavoq. Ungasissorsuarmiittumi qaammataasanik, avataarsuani saviminikunik aamma ulloriarsuarnik uagutsinnut ulorianartorsiortitsilersinnaasunik nakkutilliinermut qinngut ungasissorsiut atorlugu misissuinerup qanoq iluaqutaasinnaanerata paasiniarnissaa siunertaavoq.
Inuit najukkamiittut peqataatinnissaat
Tamanna Kalaallit Nunaannut Kangerlussuarmullu qanoq pingaaruteqarpa?
– Avataarsuanik ajornanngitsumik isumannaatsumillu misissuisinnaanissaq inuiaqatigiinnut nutaaliaasunut – soorunami aamma kalaallinut – pingaaruteqarluinnarpoq. Avataarsuani attaveqaasersuutit, soorlu attaveqaqatigiinnermut, sumiissusersiornermut, nunarsuarmik alapernaarsuinermut, silamik silaannarmillu nakkutilliinermut allarpassuarnullu qaammataasat atorneqartartut inuiaqatigiit ingerlalluarnissaannut pingaaruteqarluinnarput, Michael Linden-Vørnle nassuiaavoq.
– Qaammataasat avataarsuanilu saviminikut amerliartupiloornerat unammillernartuuvoq.
Misiliineq manna avataarsuani pisut pillugit paasisaqarnerunissatsinnut iluaqutigissavarput, taamaalilluta avataarsua malinnaavigisinnaaniassagatsigu.
Kangerlussuarmi suliffeqarfiit najukkamiittut aaqqissuussinermut peqataapput, soorlu assartuinermut, unnuisarfinnut allanullu tunngatillugu.
– Aammattaaq Kangerlussuarmi najugallit suliniummut peqataatinneqarnissaat pilersaarutaavoq, pissarsiaqarnerunissaq aamma avataarsuani isumannaatsuunermut tunngatillugu peqataatitsinissaq anguniarlugu. Tamanna ungasippallaarsorinarsinnaavoq pingaaruteqarpasinngikkaluarlunilu, tamatsinnulli pingaaruteqarpoq – Kalaallit Nunaanni nunarsuarmiluunniit sumiiffimmi allami najugaqarutta, taanna oqarpoq.
Suleqatit
Danmarks Tekniske Universitet (DTU Space)-p Avataarsua pillugu ilisimatusarnermi teknologiialu pillugit Insitutia suliniummi akisussaanerpaavoq. Qallunaat suliffeqarfiutaat Elcanic A/S Aarhus Universitet suleqatigalugit suliniut ingerlanneqarpoq.
Illersornissamut ministeeriaqarfiup atortussanik pisiortornermullu aqutsisoqarfiata aningaasaliissuteqartarneranit aningaasalersorneqarpoq, taannalu suliniutinik siunissami illersornissamut pingaaruteqarsinnaasunik siusissukkut ineriartortitsinermik tapersersuisarpoq.
– Misileraanerit amerlanerusut ingerlanneqarsinnaaqqullugit misiliineq naammassippat qinngutip ungasissorsiutip Danmarkimut utertinnissaa pilersaarutaavoq – assersuutigalugu radarimik atortulersugaq, aamma qaammataasanik avataarsuanilu atortunik malinnaassutaasinnaasoq atorneqassalluni, Michael Linden-Vørnle oqarpoq.