Takornariartitsinermut, sumiiffinni nunami aalajangersimasuni zone-nut agguaasarneq il.il. inuussutissarsiutigalugu ingerlatsinermi aammalu killeqartumik sumiiffiit ilaanni angalaarsinnaaneq pillugit Inatsisartut inatsisissaattut siunnersuut, taamak taallugu ilassutitut tusarniaaneq maanna aallartinneqarpoq.
Tassunga atatillugu Naalakkersuisut erseqqissaapput tusarniaanermi akissutit inatsisissatut siunnersuummut allannguisitsisussat suliarineqaleruttortut.
- Piffissami tusarniaavigineqartumi akissutit tunniunneqartut kinguneraat inatsisissatut siunnersuummi allannguuteqartitsinerit, ilaatigut aamma akuersissuteqartarnermik aaqqissuussinermi killiliussanik ersarissaanerit aamma piginnittut najugaqartuunissaannik piumasaqaatini, Naalakkersuisunit ilaatigut tunngavilersuutigineqarpoq.
Ukiaanerani ataatsimiinnermi suliarineqassaaq
Inatsisartut inatsisaat pillugu takornariaqarnermut tunngasut, suliffeqarfinnut immikkoortiterinermut il.il. pillugit tusarniaanermik ilassutitut tusarniaaneq. Taama taallugu ilassutitut tusarniaaneq taaguuteqarpoq.
- Aatsaat siullermeerluta takornariartitsinermi killiliussamik inatsimmik pilersitsilerpugut, taamaattumillu pingaaruteqarpoq aallaqqaataaniilli eqqortumik aallariarnissarput. Ataatsimeeqateqartoqartarsimavoq 20-it missaannik illuatungiusunik inuussutissarsiummik ilisimasaqarnerpaasunik, piffissap tusarniaavigineqartup saniatigut, taakkulu aamma naleqarluartunik suliamut tunniussaqarput. Inatsimmi siunertaasut allannguuteqanngillat. Suli Naalakkersuisut anguniagaraat inatsisikkut nukittorsarneqassasut najukkani namminermi peqataaneq aamma najuunneq, inuussutissarsiummi siuariartortitsineq, qularnaarisoqarlunilu oqimaaqatigiissumik ineriartortitsinermik, taamalu uagut inuiaqatigiittut takornariartitsinermit “uppitinneqannginnissarput” – kisiannili takornariartitsinermik iluaquteqassasugut. Neriuppunga inuussutissarsiortut naak piffissaq takornarialerinermi ulapiffiulluaraluartoq piffissaqarumaartut inatsisissatut sinnersuummik nutartikkamik aamma atuarnissaminnut.”
Ukiakkut ataatsimiinnermi suliarineqassaaq
Naalakkersuisut peqataasut oqaaseqaataat ilungersunaraluartut aalajangerpaat siunnersuut maanna allanngortinneqartoq tusarniaanermik ilassutitut nassiunneqassasoq.
Tusarniaanermi piffissarititaasoq tassaavoq juulip aappaaniit 16.-it ilanngullugu, taamaalilluni siunnersuut Inatsisartut 2024-mi ukiakkut ataatsimiinneranni saqqummiunneqassaaq.
- Aatsaat siullermeerluta takornariartitsinermi killiliussamik inatsimmik pilersitsilerpugut, taamaattumillu pingaaruteqarpoq aallaqqaataaniilli eqqortumik aallariarnissarput. Ataatsimeeqateqartoqartarsimavoq 20-it missaannik illuatungiusunik inuussutissarsiummik ilisimasaqarnerpaasunik, piffissap tusarniaavigineqartup saniatigut, taakkulu aamma naleqarluartunik suliamut tunniussaqarput, Naaja H. Nathanielsen oqarpoq nangillunilu:
- Inatsimmi siunertaasut allannguuteqanngillat. Suli Naalakkersuisut anguniagaraat inatsisikkut nukittorsarneqassasut najukkani namminermi peqataaneq aamma najuunneq, inuussutissarsiummi siuariartortitsineq, qularnaarisoqarlunilu oqimaaqatigiissumik ineriartortitsinermik, taamalu uagut inuiaqatigiittut takornariartitsinermit “uppitinneqannginnissarput” – kisiannili takornariartitsinermik iluaquteqassasugut. Neriuppunga inuussutissarsiortut naak piffissaq takornarialerinermi ulapiffiulluaraluartoq piffissaqarumaartut inatsisissatut sinnersuummik nutartikkamik aamma atuarnissaminnut, inuussutissarsiornermut, niunermut, aatsitassanut, inatsisit atuutsinneqarnerannut naligiissitaanermullu Naalakkersuisoq, Naaja H. Nathanielsen (IA) tunngavilersuivoq.
Kingunissaasut ajorseriartitsisinnaasut ilisimaneqartut
Naalakkersuisut taamaalillutik oqaatigaat nunami takornariaqartitsisut akornanni annertuumik "torersaaneq" pisariaqartoq.
Kalaallit Nunaanni najugaqartut suliffeqarfiit tapersersorneqassapput, silataaniillu suliffeqarfiit allatut paasineqarsinnaanngitsumik nalunaarfigineqassapput: "Kalaallit Nunaannut nuugit imaluunniit avataaniiginnarit."
Naalakkersuisut naapertorlugit siunissami qaninnerusumi suliffeqarfiit ullumikkut ingerlatsisut poortuisariaqalersinnaapput Kalaallillu Nunaanni takornarialerinermi akuunertik qimallugu, taakkumi piumasaqaatit naammassisinnaajunnaartussaavaat, ilaatigut sumi najugaqarnermut attuumassuteqarnermullu tunngassuteqartut.
Aningaasaliisartut aningaasaleerusoqisut aningaasaateqarluartullu avataaneersut inuussutissaarsiummit piiarneqareerpata, taava tamanna siunissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu Naalakkersuisut naapertorlugit pitsaasunik kinguneqalertussaassaaq.
- Ilutigisaanik
naatsorsuutigineqarpoq inatsisissamut siunnersuut kinguneqassasoq
takornariartitsinermik inuussutissarsiutit sumiiffinnut namminernut annerusumik
kisartitsernerannik, tamatumuunalu ilaatigut - nalorninaatitaqalaaraluartumik –
sumiiffinni sulisuusunik nukittorsaaviusumik Naalakkersuisut naliliipput. Naalakkersuisullu saqqummiussaanni kingunerusussat maluginiarneqartut makkuupput:
- Naliliisoqarpoq
siunnersuut inuussutissarsiortunut pitsaanngitsunik aningaasarsiornikkut
sunniuteqartussatut, Kalaallit Nunaanni takornariartitsinermik
ingerlatsiumallutik licensimik qinnuteqartartunut, kiisalu licensimik
tunineqartartunut, inuussutissarsiortut akilertassammassuk sulianik
ingerlatsinernut akitsuut, allatigullu pisortat ingerlatsineri Inatsisartut
inatsisaat naapertorlugu, matumani pisariaqaraangat aamma paasissutissanik
ujartorneqartunik pissarsiniartarnerit ingerlatitsisarnerillu.
- Tamatuma
saniatigut naatsorsuutigineqarsinnaassaaq aningaasaqarnikkut pitsaanngitsunik inuussutissarsiortunut
ullumikkut takornariartitsinermik ingerlatsisuusunut kisiannili Kalaallit Nunaanni
takornariartitsinermut licensimik qinnuteqarnerminni itigartinneqartunut.
- Tamanna
assersuutigalugu kinguneqarsinnaavoq inuussutissarsiummik ingerlatsisut suliffiutiminnik
tunisaqartariaqalernerannik, imaluunniit allatigut inatsimmi piumasaqaatinik
naammassinnittariaqalernerannik, matumani assersuutigalugu Kalaallit Nunaanni
najugaqartussaanerup piumasaqaatitut aalajangiunneqarneratigut.
- Inatsisissatullu
siunnersuut ilanngullugu aamma kinguneqarsinnaavoq nunanit tamalaaniit
takornariartitsinermik maani ingerlatsisartut tunuarnerannik, imaluunniit
Kalaallit Nunaanni aningaasaliiunnaarnerannik, inatsimmi piumasaqaatinik
naammassinnissinnaannginnamik.
- Tamanna takornariartitsinermut namminermut
tassanilu ineriartortitsinermut pitsaanngitsunik sunniuteqarsinnaavoq, annaasaqartoqarsinnaammat
aningaasaliiniarnernik, sulisussanik immikkullu ilisimasanik.
Tamanna ilaatigut kaaviiaartitat annertunerulernerisigut Kalaallit
Nunaanni takornariartitsinermik inuussutissarsiutini, matumanissaaq takornariartitsinermik
ingerlatsinermi sillimaniarnermut atatillugu piumasaqaatinik arlaqartunik
aalajangersaasoqarneratigut, taakkualu tamanut saqqummiunneqartarnerisugut, takornariartitsisartuni
licenseqartuni, tamatumuunalu takornariartitsisartut akornanni
assigiissaarisoqarneratigut takornarianut Kalaallit Nunaanni angalaartartunut.
Sunniutaasinnaasut
pitsaanngitsut tamakkua annikillisarniarsarineqarsimapput, ilaatigut
piffissamik ikaarsaariarfiliinikkut, maanna Kalaallit Nunaanni
takornariartitsinermi inuussutissarsiortut eqqarsaatigalugit, Naalakkersuisut ilaatigut tunngavilersuipput.
Immikkut maleruagassat Naalakkersuisunullu pisinnaatitsissutit
Inuussutissarsiummik ingerlataqarniartut akuersissummik peqqaartariaqarput takornariaqarnermik suliaqarnissamut peqataasinnaassagunik. Taamaattumik aamma kingunerisassat suliffeqarfinnut atuupput, tassami naatsorsuutigisariaqarpaat akuersissutinik qinnuteqaateqarnerminni akitsuutinik akiliisariaqarnissartik.
- Inuussutissarsiortunut allaffissornikkut kingunerisassat pitsaanngitsut
annikillisarniarneqarsimapput takornariartitsinermik inuussutissarsiortunut
aalajangersakkanik sanioqqutsisinnaanermut aalajangersakkatigut, soorluttaaq ammut
soqutaannginnerusunut killiliussaqartoq, qaqugukkut inuussutissarsiortut
licensimik takornariartitsisarnermut qinnuteqarsinnaanersut eqqarsaatigalugu.
- Kiisalu
aamma aningaasaqarnikkut aamma allaffissornikkut inuussutissarsiortunut sunniuteqarsinnaapput
malittarisassanut attuumassuteqartuusinnaasut, zone-nik immikkoortukkaanik
aaqqissuussinernut atasut il.il., inuussutissarsiortunut sammititaasut. Taamaattorli
malittarisassat aamma ajunngitsunik sunniuteqarsinnaapputtaaq
inuussutissarsiornermik ingerlatsivimmut ataatsimoortumut, soorlu arfanniartartunut,
malittarisassat soqutigisanik pineqartunik isiginiaasinnaammata,
assersuutigalugu zone-nut immikkoortitseraluni aaqqissuussinermi.
Naalakkersuisut siunnersuumminni siunertaraat pisinnaatitsissutitut
aalajangersakkamik pilersitsisoqassasoq, Naalakkersuisut ersarinnerusunik
malittarisassiorsinnaanngorlugit, inuussutissarsiutigalugu ingerlatsineq
taamaallaat ingerlanneqarsinnaassasoq ersarinnerusunik aalajangersaavigisaasuni
sumiiffinni, piffissani ersarinnerusunik aalajangersakkani, imaluunniit
immikkut atugassarititaasunik malinninnikkut.
Pisinnaatitsissummi
ilanngullugu Naalakkersuisut periarfissinneqassapput ersarinnerusunik
malittarisassiornissamut sumiiffinnut pineqartunut ingerlasinnaanernut
tammaarsimaartarsinnaanernullu.
Naalakkersuisut tusarniaaqqinnermi tunngavissiaat tamaat UANI atuarsinnaavat.
