Mingutsitsinerup ilungersunartua aaqqiissutissarsisariaqarpoq

Umiarsuup siulliup tikinneratigut umiarsuit takornariartaatit ukioq tikiffiat pisortatigoortumik aallarnerneqarpoq. Umiarsuarnik takornariartitsisut corona qaangerluarpaat, maannalu nappaatip siaruaannera sioqqullugutulli annertunermilluunniit amerleriarneq taakku misigaat.

Kalaallit Nunaannittaaq umiarsuarnik takornariarluni angalaneq pilerineqarluarpoq, takornariallu tuusintillit ukiut tamaasa angallallutillu sumut tamanut niusarput. Ukiuni kingullerni umiarsuarnut takornariartaatinut ilaallutik tikittartut aatsaat taamak amerlatigipput, ukioq mannalu aamma taamaattoqaqqissaaq. Maannangaaq Visit Greenlandip ukioq manna nunatsinnut tikittussat 675-t nalunaarsoreerpai, ukiorlu angallaffik aatsaat qaangiuppat ilaasut qanoq amerlatigisut nunatsinniissimanerat ilisimaneqalissaaq.

Angalariaatsip nuannarineqarnera pitsaasuuvoq, taamaattoq: angalariaaseq annertuumik avatangiisinut silap pissusianullu sunniuteqapiluttarpoq. Taama Kåre Press-Kristensen, Green Global Futuremi silaannaap pitsaassussaanut silap pissusia pillugu siunnersuisartuuneq oqaluttuarpoq.

- Umiarsuarnit takornariartaatinit taamak annertutigisumik avatangiisinut klimamullu sunniuteqartarnera uggornaqaaq, angalariaasermi nuannarineqartupilussuuvoq. Silap pissusianullu sunniutaa, ingammik nunatsinnit isigalugu Nuummi eqqakkanik ikuallaavimmit, kiassaatinit, aalisariutinit allanillu mikisunit annertunngitsumik suliap pissusianut sunniuteqartartunut sanilliullugu, taakku sunniutaat annertoorujussuuvoq.

Umiarsuit takornariartaatit nunatsinni silap pissusianut sunniutipiluat annertoorujussuuvoq, ingammik umiarsualivimmiitillutik nammineq motooriminnik innaallagialiorlutillu kiassarnermik pilersuisarnerminni.

- Ima mingutsitsitigisarput allaat pujoorfiat qiviassagaanni, tassannga partikelit peqqinnermut akornusiisartut sekundimut biilit 5.000-t aniatittagaannut naleqarput, Kåre Press-Kristensen oqarpoq

Orsussaq minguitsoq piumasaqaatigineqarli

FN-ip inerteqquteqarnerata malitsigisaanik umiarsuarni Issittumi angalasuni orsussaq kinertoq ukioq manna juulip aallaqqaataanit inerteqqutaalissaaq. Taama qallunaat avatangiisinut ministeriat Magnus Heunicke ukioq manna siusinnerusukkut oqariartuuteqarpoq. Inerteqquteqarnikkut uuliakoornermi imaanik mingutsitsinermik killiliillunilu silaannap mingutsinneqarneranik annikinnerulersitsissaaq, tassani black carbon, CO₂ svovlilu ilanngullugit.

Umiarsuilli timitaat qaleriiuppata, taakku 2029 tikillugu uuliamik kinertumik ikummateqarlutik suli angalaarsinnaapput, taakkununngami inerteqqut aatsaat 2029-mi atuutilissammat. Umiarsuillu uuliamik kinertumik solarimit nalinginnaasumit 3.500-riaammik annertunerusumik svovlitalimmik atuinertik ingerlatiinnarsinnaavat, tassa taakku malittarisassani putumik atuippata imerlu atorlugu mingutsitsinermik aalisakkanik qalerualinnillu mingutsitsisumik imaanut eqqaagunik.

- Ilungersunartuali tassaniippoq, orsussarmi navianarnerpaaq suli atorneqarsinnaavoq, taamaaliornissamullu umiarsuit imermik putsumik saligummik ivertitsiinnartussaapput. Taamaalillunilu inerteqquteqarneq amerlanerit orsussamik kinertumik atuinerminnik nangitsiinnarmata kissaatigineqartutut illersuinngilaq, Kåre Press-Kristensen oqarpoq.

Imermik saligutit Danmarkimitulli inerteqqutigilernissaat aaqqissutissaavoq, aniatitammi toqunartunik tjærimillu akulinnik imaani aalisakkanut qalerualinnullu aniatitsisussaammat.

- Taama aniatitsineq Kalaallit Nunaanni aamma pissaaq, tassaniikkaluarpulli nunarsuarmi aalisakkat qaleruallillu minguinnerpaat. Royal Arctic Linelli putsumut saligutinik atuinissaq toqqarpaa, taamaammallu matumani umiarsuit takornariartaatit kisimik pineqanngillat, Press-Kristensen erseqqissaavoq.

Umiarsuit takornariartaatit umiarsualivimmiinnerminni minguk aniatitaat anori aqqutigalugu illoqarfimmut siaruaattarpoq, akuutissallu taakku inunnik napparsimalersitsisarlutillu kræfteqalernissamut, KOL-imut bronkitisleqalernissamullu aarlerinaammik annertunerulersitsisarpoq.

- Maanna ungertoqalernissaanik tamanna isumaqanngilaq, taamaattoqarneratali politikerit silap pissusianut sunniutipilunnik annikilliliinissamik periarfissanik qimerloorusussuseqalersittariaqarpai. Alloriarneq siulleq tassaasinnaavoq umiarsuit orsussamik minguinnerusumik atuilernissaannik piumasaqat.

Aaqqiissutissat arlallit

2020-mi nunarsuaq tamakkerlugu malittarisassat akuerineqarput, aamma Naalakkersuisuni, taakkulu umiarsuit Issittumi orsussamik solarimit aqqusinermi atorneqartumit nalinginnaasumit 500-riaamik svovleqartumik atuisinnaanerat nassataraat. Umiarsuarnik takornariartaatinik nammineq piumassutsimik aallaaveqarnissaq isumaqatigiissutigineqarpoq, taamaalillutik taakku orsussamik aqqusinermi solarimik atorneqartumut sanilliullugu taamaallaat 100-riaammik svovleqarnerusumik atuisinnaassapput, Kåre Press-Kristensen oqarpoq.

- Umiarsuit orsussanik mingutsitsisorujussuarnik atuisarnerannut unammillernartoq tunngavillu tassaavoq, orsussat taamaattut akikinnerunerat. Umiarsuaatileqatigiiffik orsussamik minguinnerusumik atuileruni, allalu taamaaliornani, taava umiarsuaatilinnut siullertut taaneqartunut aningaasartuutit qaffasinnerulissapput. Taamaammallu tamanut assigiimmik malittarisassaqartoqartariaqarpoq.

Umiarsuit ingerlaarneranni klimamut sunniutit annikillisinneqarnissaannut aaqqissutit arlallit Press-Kristensenip tikkuarpai: Umiarsuit takornariartaatit nunamiinneranni nunamut innaallagissamut atassusiineq, RAL-p orsussanik minguinnerusunik atuilernissaanut namminersorlutik oqartussat piumasaqarnerat imaluunniit umiarsuit takornariartaatit Kalaallit Nunaannut tikittartut tamarmik taamaallaat orsussanik minguitsunik atuisarnissaannik piumasaqaat, soorlu Svalbardimi taamaaliortoqartoq. Umiarsualivimmiinnermi akitsuutip qaffannera aamma periarfissaavoq.

Politikikkut piumassuseqartoqarnissaa pisariaqartoq

Aaqqiissutissalli atulernissaat imaasiallaannaq pinavianngilaq, naggataagullu politikikkut piumassuseqarneq apeqqutaajumaassaaq.

- Issittumi umiarsuit mingutsitsinerat iliuuseqarfigineqarniartuarpoq, malittarisassalli putorpassui pissutsigalugit tamanna ukiuni arlalinni aatsaat qaangiussinnaassaaq. Tamannalumi imminut assortortuuvoq, Sikuiuitsumimi orsussap kinertup atorneqarnera 2011-mili inerteqqutaalerpoq.

- Putsumut saligutit minguit aalisakkanut qalerualinnullu, Kalaallit Nunaata avammut niuerutaanni annerpaanut aniatinneqarnissaasa kissaatigineqarnera pissutigalugu, atorneqarnerisa inerteqqutigineqalernerat aallarniutaasinnaavoq. Taakkumi mianerineqartussaapput, Kåre Press-Kristensen oqarpoq.

Suliniutit umiarsuaatileqatigiiffinnik umiarsuarnulluunniit ilaallutik takornarianut qunulersitsissanngitsut, taanna naliliivoq.

- Kikkut tamarmik suli Kalaallit Nunaannukarusupput. Politikerit ingillutik maleruagassiorlutillu nunamit innaallagialersuinissamik periarfissaqartuni tassannga atuinissamik qanorlu utertitsinissatsinnik maleruagassiuinnartussaapput.