Kalaallit Nunaanniit nuuttartut amerliartortut

Naatsorsueqqissaartarfiup innuttaasunik naatsorsueqqissaarnera kingulleq naapertorlugu ukioqqortusiartorneq innuttaasullu ikiliartortuinnarnerat siuariartorput. Allannguisoqanngippat 2050-imi nunatsinni innuttaasut 45.700-innaajumaarput. 

Tassa ullumikkumut naleqqiullugu 11.000-inik ikinnerussapput. Inunngortut ikiliartornerat aamma Kalaallit Nunaanni inunngorsimasut nunamut allamut nuussimanerat innuttaasut ikiliartornerannut ilaatigut pissutaavoq.

Nunasisut amerlanersaat Danmarkimut nuupput, tassanilu ullumikkut kalaallit 17.000-it sinnillit najugaqarput, Danmarkimullu nuuttut amerlanersaat ukiuni sulisinnaaffimmi nalaanni nuupput. 

Facebook aqqutigalugu kajumissaarineq 

Inuit Kalaallit Nunaannit Danmarkimut sooq nuuttarnersut, aamma suna utissutigisinnaaneraat paaserusullugu Inuit Ataqatigiit sinnerlugit Folketingimut ilaasortaq Aaja Chemnitz sapaatip akunnerata siuliani kisitsisit ernumanartut pissutigalugit Facebookimi allappoq. Apeqqut allaaserisap matuma allaaserineqarnerani 262-init akineqarsimallunilu 91-eriarluni siammarneqarsimavoq. Politikkeri tamatuma saniatigut akissuterpassuarnik nammineq mailiminut nassinneqarsimavoq. 

Isumaginninnikkut unammillernartut 

Pissutaasut amerlanersaat Kalaallit Nunaanni inuttut atugarliornermut tunngassuteqartut akissutit ilaanni atuarneqarsinnaavoq, ingammik nappaateqalersimasumik innarluutilimilluunniit meeraqaraanni. Ataaseq allappoq: 

”Qitornama innarluutillip Kalaallit Nunaanni siunissaqannginnera pissutigalugu ukiut 18-ingajaat matuma siornatigut nuunniarlunga aalajangerpunga. 13-inik ukioqarpoq, atuarfimmi katataaqqavoq, ukiullu pingajussaat iliuusissatut pilersaarummik assigiimmik tunineqartarpugut, taannalu atsiorumanngilluinnarpara. Kalaallit Nunaanniiginnarsimasuugutta ullumikkut ornittakkami “uninngaannassagaluarpoq”. Nuunnera peqqissimissutiginngilluinnarpara, Danmarkimimi ilisimatusarfimmi ilinniagaqarsimavoq.”

Inuuniarnermi aningaasartuutit qaffasittut 

Kalaallit Nunaanni najugaqarneq inuuniarnerlu akisusoq arlalippassuit unammillernartutut aamma tikkuarpaat. 

” Angerlartikkusuppatsigut, sumili najugaqassaagut? Nuummi ukiuni 30-ni inissarsiortutut nalunaarsorsimaffimmiippunga” apeqqummut akissutit ilagaat. 

”SIK naapertorlugu aningaasarsiaqarluni marluulluni angajoqqaajulluni imaluunniit kisimiittuulluni pilersuilluni marlunnik pingasunilluunniit meeraqaraanni ineqarnermut, innaallagissamut, kiassarnermut, nerisassanut, atisanut, oqarasuaammut, sillimmasiissutinut il.il. akiligassaqaraanni aningaasartuutit ataqatigiissaarnissaat ajornakusoorsinnaavoq.“ alla allappoq, Nuummilu inissiat nutaat akisunerujussuat innersuussutigalugu. 

Peqqinnissaqarfik utoqqarnillu isumaginninneq 

Peqqinnissaqarfik aamma isornartorsiorneqartuarpoq, ingammik amerlasuut utoqqaliartortillutik nakorsamut napparsimmavimmullu qaninnerussagamik aamma pitsorluleraangamik ajornannginnerusumik nikittarsinnaagamik Danmarkimut nuunniarlutik aalajangertarput. Aammattaaq utoqqaat illuannut utaqqisut ukiuni kingullerni amerlisimapput, tamannalu pissutigalugu inuit amerlanerusut Kalaallit Nunaanniit nuukkusulersimapput.

”Soraarnerussutisiaqalernerminni imaluunniit ulluinnarni pitsaanerusumik inuuniarlutik, minnerunngitsumillu peqqinnissaqarfimmut attaveqarluarnerujumallutik Danmarkimut nuuttartut paasilluarsinnaavakka, maanimi inuuneq arlalitsigut pitsaanerullunilu akikinneruvoq”, alla allappoq. 

Eqqissisimanartoq 

Inuppassuilli inuuniarnikkut akisunerugaluartoq atugarissaarnikinnerugaluarlutillu Kalaallit Nunaanniiginnartarput. Arnap sumi najugaqarniarluni aalajangeruminaatsittarlugu, angajoqqaanili Danmarkimut nuussimagaluartut Kalaallit Nunaanni pinngortitaq kajungerinerpaasaralugu allappoq: 

”Meeqqat meeraanermik, atuarnermik il.il. pitsaanerpaamik Kalaallit Nunaanni atugaqartut isumaqarpunga. Maani eqqissisimanarnera tarninnut sunniuteqangaartarpoq, peeruminaallunilu. Aap, meeqqakka sulisut amerlassusaat il.il. eqqarsaatigalugit Danmarkimi pitsaanerusumik atuartinneqarlutillu meeqqerivissaqarsinnaapput. Kisianni meeqqakka ajornanngippat allanit ikiorneqaratik nammineersinnaaqqullugit ilinniartittarpakka. Immaqa tamanna sakkortusinnaavoq, kisianni meeqqakka qaqqani apummilu pissigarlutik nattorallit, tulukkat, arferit, arsarnerit, ullorissat imarlu isiginnaarlugit peroriartornerat isigalugu uanga inuunera imaqarnerulertarpoq. Pinngortitaq inuillu pissutigiinnarlugu Danmarkimi ilaquttakka najunngilakka”.

Amerlasuut akissuteqarnerat pitsaasuusoq 

Aaja Chemnitzip inuit nuunnerminnut pissutaasut pillugit ammasumik oqaluttuarnerat ajasoorutigaa.

– Inuppassuit misigisaminnik allaaserinninnerat pitsaasuuvoq, allammi taamaalillutik isumassarsisinnaapput. Kalaallit Nunaannit Danmarkimut nuunnissaq aalajangigassaq imaannaanngitsuuvoq, pingaartumilli nappaatilinnik innarluutilinnilluunniit meeraqaraanni Danmarkimi atugarissaarnerup pitsaanerunera pineqarluartoq akissutini takusinnaavara. Meerarlu Kalaallit Nunaanni ingerlalluarsimanngippat aamma nammineq ingerlalluarsinnaanani iliuuseqartariaqarneq paasisinnaavara. Inuit sooq nuuttarnersut ammasumik eqqartornissaa, oqallinnermilu ajornartorsiutit piviusut aallaaviginissaat pingaaruteqarpoq. 

Kalaallit amerlanerusut, ingammik inuusuttut sulisinnaasut, angerlartinnissaat sulissutigissallugu pingaaruteqartoq Aaja Chemnitzip oqaatigaa. 

– Maannakkut utoqqaat amerliartortillugit sulisartullu atugarissaarnermut akiliisussanngortut ikileriartortillugit ilungersunartorsiorfimmiinnerput erseqqippoq. Taamaammat ilinniagaqarluartut amerlasuut angerlartinnissaat pingaaruteqarpoq, aammalu pisariaqartitaat tusarnaaqqissaarneqartariaqarput. Suliffissanik pitsaasunik sulisunullu inissianik isumannaatsunik pilersitsinissaq kisimik pineqanngillat, aammali assersuutigalugu ulluunerani paaqqinnittarfiit atuarfiillu pitsaasut pineqarput.