Nunarsuarmi inuit 8,2 milliardit missaanniipput.
Taakkua ilaat 4 millionit Issittumi najugaqarput.
Taakkualu ilaat 20.000-it Nuummi maanna najugaqarput.
Qaammatip matuma aallartilaarnerani sivisuumik utaqqineqartoq killiliussaq qaangerneqarpoq, Kommuneqarfik Sermersuumilu borgmesterip, Avaaraq Olsenip (IA), illoqarfiit pingaarnersaanni innuttaasut amerliartorneranni kisitsisit erseqqissumut killinnerat nuannaarutigilluarpaa.
- Amerliartornerput soorunami nuannaarutigaarput, aammali piumasaqaatitaqarpoq. Meeqqat, utoqqaat innuttaasullu ajornartorsiortut inissaqartinneqarnissaat tapersersorneqarnissaallu qulakkeertariaqarparput. Tamatuma saniatigut inuussutissarsiornermut takornariaqarnermullu ineriartortitsisinnaasunut sinaakkutissanik pitsaasunik pilersitsisariaqarpugut, oqarpoq.
Pisimasut
Nuulli siunissaanut politikikkut pilersaarutit suut suliarineqarpat, nunamilu illoqarfiit pingaarnersaat oqaluttuarisaanermit qanoq kingornussaqarsimava?
Kingulleq aallarniutigalugu sammeriartigu.
Internetimi nanineqarsinnaasuni amerlanerni allassimavoq Nuuk (Godthåb) ukiut 300-ngajaat matuma siornatigut qallunaat-Norgemiullu biskoppiat nunamut pimmat tunngavilerneqarsimassasoq. Hans Egedeli sioqqullugu tamaani inoqareerpoq – Inuit – tamaani nunaqaramik.
Taamaattumik qangarpiaq tunngavilerneqarnera inuit ilaasa oqallisigisarpaat.
Ukiuni hunnorujukkaani siullerni innuttaasut amerliartorpallaanngillat. Inuuniarnikkut atukkat ilungersunartuugamik, nappaatit tunillaassuuttut akuttunngitsumik atuuttarsimallutik, ineriartornerlu arriitsuararsuuvoq. Ukiulli hunnorujut kingulliit qiteqqunneranni Nunatta nutarteriffigineqarneranik taaneqartumi – aamma pilersaarusiornerit annertuut – kingornagut, illoqarfiit annersaanni Nuummi allanngornernik pisoqalerpoq.
1979-imi namminersornerullutik oqartussat pilersinneqarneranni innuttaasut 10.000-ingajaapput — taakkulu tassa maanna marloriaammik amerlanerulerlutik.
Kommunip 2030-mi innuttaasut 30.000-inngorsinnaanissaat, piffissap ilaani anguniagaraa. Arriitsuinnarmilli amerliartornerisa kingunerinik, tamatuma piviusorsiortuuneranik isumaqartut ullumikkut amerlanavianngillat.
Immaqa aamma kissaatiginartinneqanngilaq.
Naluneqanngitsutut inissaqarniarneq ajornartorsiutaareerpoq tamannalu kommunip 2035-p tungaanut periusissatut pilersaarutaani ima allaatigineqarpoq:
- Inissianut attartortittakkanut utaqqisutut allatsissimasut amerlaqaat. Inuit 2.000-it pisortat inissiaatileqatigiiffiini inissianik attartornissamut utaqqisutut 2024-mi allattorsimaffimmiipput, periusissiami taama allassimavoq.
Tassani aamma oqaatigineqarluni siunissami suli suliassarpassuaqartoq, sanaartornernut nutaanut tunngasuinnaanngitsunik, aammali pisortat inissiaataasa aserfallatsaaliorneqarnissaannut kinguaattooruterpassuarnut tunngasunik.
Illoqarfimmi aqqusinikkut angallanneq aamma ilungersunartorsiorfiuvoq. Ukiut qulit ingerlaneranni biilit marloriaatingajammik amerlisimapput, aqquserngillu angallaffiunerpaat angallaffiunerpaaffiup nalaani biileqartaqalutik.
Siunissaq
Kommunimut qinersinerup kingorna IA aamma Demokraatit suleqatigiilerput, isumaqatigiissutillu ukiuni sisamani qinigaaffimmi aggersumi pingaarnertut siunniussat isumaqatigiissutigineqarlutik. Tamanna soorunami Nuummuinnaanngitsoq atuuppoq, Kommuneqarfik Sermersoorli tamakkerlugu atuulluni. Allaaserisamili matumani illoqarfiit pingaarnersaat immikkut sammineqarpoq.
Inissaaleqisoqarnera Kommuneqarfik Sermersuumi “ajornartorsiutaavoq ilungersunarlunilu sivisuumik atugaasoq”.
IA-p Demokraatillu isumaqatigiissutigaat, ineqarneq inuunerup immikkoortuini tamani atuuttoq ukkatarineqassasoq, pisariaqartitsiffiusunilu utaqqiisaasumik inissialiortoqarsinnaalluni containerinik sanaartornikkut, IA-p Demokraatillu isumaqatigiissutigaat.
Kommunimut ajornartorsiutaasoq alla tassaavoq, sulisussanik piginnaasaqarluartunik amigaateqarneq. Tamanna ineriartornermut kigaalaqutaavoq.
Kommuneqarfik Sermersooq kommunimi – aammami nunami tamarmi – sulisitsisut annersaasa ilagaat, suleqatigiinnissamullu isumaqatigiissummi sulinermi avatangiisit pitsanngorsarneqarnissaat pingaartinneqarpoq.
Suliassammi suliarinissaannut pisariaqartunik piginnaasaqarluartunillu sulisussaqartuaannannginneq arlalitsigut ajornartorsiutaasarpoq.
- Sulisussanik ilinniarsimasunillu amigaateqarnerup kingunerisinnaavaa, arlallit sulinerminni qaangiuttoortariaqartarnerat uippakajaalersarnerallu, tamatumalu kingunereqqissinnaallugu suliarineqartartut annikillineqartariaqarnerat aamma sulisut paarlakaannerulernerat, suleqatigiinnissamut isumaqatigiissummi taama allassimavoq.
Issittumi kulturikkut illoqarfik pingaarneq
Maannalu tikissinnaanngorpavut anguniakkat illoqarfiup innuttaasa maanna 20.000-inngortut immaqa nuannaarutigisinnaasaattut taaneqarsinnaasut.
Isumaqatigiissummi “Issittumi kulturikkut illoqarfik pingaarneq”-mik qulequtalimmi oqaatigineqarpoq Nuuk „pilersitsisinnaanermut qitiusutut, eqqumiitsuliortut Issittumi tamaneersut naapittarfiattut suliaminnillu ineriartortitsiffiattut“ ineriartortinnissaa politikikkut kissaatigineqartoq - tamatumalu saniatigut kulturikkut iliuuseqartarnerit kommunimi illoqarfinnut nunaqarfinnullu allanut aamma siaruarneqassasut.
Eqqumiitsuliortut eqqumiitsuliornermillu suliaqartut ataatsimoorussamik illoqalernissaat piviusunngortitassatut tikkuarneqarpoq. Isiginnaartitsisartoqarnerup pisariaqartitaminik inissisimaffeqalernissaa aamma neriuutigineqarpoq.
Katuap – Nunatta kulturikkut illorsuata – Nunarput nunarsuarmi tamarmi siusinnerusukkut tusaamaneqalersippaa. Nunatta Isiginnaartitsisarfia qitiusumit ingerlanneqarpoq, suleqatigiinnissamulli isumaqatigiissuteqartut isumaqatigiissutigaat Nunatta Isiginnaartitsisarfia pitsaanerusumik inissisimaffeqartariaqartoq. Taamaattumik IA-p Demokraatillu Namminersorlutik Oqartussat suleqatigalugit, Nunatta Isiginnaartitsisarfiata qanoq ililluni kulturip illorsuanut Katuamut ilanngunneqarsinnaanersoq sulissutigissavaat, suleqatigiinnissamut tunngavissatut isumaqatigiissummi allassimavoq.
Aamma timersornerup kommunimi sutigut tamatigut nukittorsarneqarnissaa anguniarneqassaaq.
Nuummut atatillugu ilaatigut tikkuarneqarpoq, Inussiviup nutarterneqarnissaa allilerneqarnissaalu qitiutinneqassasut.
- Alliliinermi pitsaanerusunik atisalersortarfinnik, isersimaartarfimmik, toqqorsivissanik, kantiinamik, allaffinnik ataatsimiittarfinnillu pilersitsisoqarnissaa kissaatigineqarpoq. Tamatuma saniatigut nateq nutarterneqassaaq, aamma biilertunut biilinik inissiiffissat pitsaanerussapput, suleqatigiinnissamut isumaqatigiissummi allassimavoq, taamaalillunilu aamma qulakkeerneqarluni ukiuni sisamani tulliuttuni politikikkut kommunip pisariaqartitai tamakkerlugit ukkatarineqarnissaat.
- Tasiilami, Paamiuni, Ittoqqortoormiini inoqarfinnilu allani kikkut tamarmik ineriartornermi peqataanissaat periarfissanillu nutaanik pilersitsinissaat qulakkeertariaqarparput, allassimavoq.
