”Erniusartut amerliartuinnarnerat appartinniarlugu
iliuuseqartoqassanersoq erseqqissumik isummerfigineqartariaqaraluartoq taanna isumaqarpoq.”
Spiralilersuineq pillugu qulaajaasut nalunaarusiaanni nutaami Kalaallit Nunaanni 1958-imi nakorsaaneq pillugu taama allassimasoqarpoq.
”Erniusartut amerliartuinnarnerat appartinniarlugu
iliuuseqartoqassanersoq erseqqissumik isummerfigineqartariaqaraluartoq taanna isumaqarpoq.”
Spiralilersuineq pillugu qulaajaasut nalunaarusiaanni nutaami Kalaallit Nunaanni 1958-imi nakorsaaneq pillugu taama allassimasoqarpoq.
1960-ikkunni 70-ikkunnilu spiralilersuineq Kalaallit Nunaanni inuiaqatigiit amerliartupiloornerannik unitsitsiniarnerusoq nalunaarusiami erseqqissarneqarpoq.
Anguniarneqartorlu iluatsissimasoq takussutissaqarluarpoq.
Danmarkimi peqqissutsimut ministerip 1974-imi akissutaa nalunaarusiami issuarneqarpoq, tassalu ”Kalaallit Nunaanni piffissami 1960 –
1973-imut innuttaasunit 52,6/l000-init innuttaasunut 19,1/l000-inut inunngortut amerlassusiisa
appariaateqarnerannut pingaarnerpaatut pissutaasimagunarpoq.”
Kalaallit Nunaanni spiralimik atuinerup siaruaannera pissutaanerpaagunarpoq.
Ukiut 13-it sinnerlugit ingerlaneranni inunngortut 63,6 procentimik ikileriarsimapput.
Politikerit soqutiginnikkunnaarput
Spiralilersuisoqareernerata kingorna innuttaasut amerliartornerat 1968-imit ikilerujussuarnerat takuneqarluarsinnaavoq.
Kalaallit Nunaanni inuit 1950-imiit 2000-imut amerlassusaat inunngortullu.
Tigulaariffik: Piffissami 1960-imiit 1991-i ilanngullugu
Kalaallit Nunaanni naartunaveersaatinik
atuisitsinermi suleriaaserineqarsimasoq
pillugu suliamut attuumassuteqanngitsunit
qulaajaaneq
”Takussutissiami takutinneqartutut inunngortut amerlassusiat 1965-ip missaaninngaannit unikaallappoq,
kingornalu appariartornera 1960-ikkut naaneranni sukkasoorujussuarmik ingerlalerluni –
qularnanngitsumik periutsip spiralip atorneqarnerata siaruaannerata kingunerisaanik,” nalunaarusiami allassimavoq.
Danmarkimi politikerit innuttaasut amerliartupiloorunnaarnerat paasigamikku spiralilersuinermik soqutiginninnerat annikinnerulerpoq.
”Ilaatigut maanna akuerisaalersimavoq aamma nalinginnaasumik
atorneqalersimasutut isigineqalerluni, ilaatigut aamma naartunaveersaatit allat
pissarsiarineqarsinnaalersimallutik. Nakorsat soqutiginninnerat 1970-ikkut aallartinneranni
naartunaveersaammut nutaamut Depo-Proveramut katersuuffigineqalerpoq.”
Inuit 20.000-inik ikinnerusut
Innuttaasut amerlassusaat pillugu 1976-imi naatsorsueqqissaartoqarpoq, tassanilu 1990-imi Kalaallit Nunaanni qanoq amerlatigisunik inoqarsinnaanera pingasunik assigiinngitsunik naatsorsorneqarluni.
Ilimanarnerpaaq tassaavoq 1990-imi Kalaallit Nunaanni inuit 75.700-ssasut.
Iliuuseqartoqarsimanngitsuugaluarpat.
Naatsorsueqqissaartarfik naapertorlugu 1990-imi Kalaallit Nunaanni najugallit 55.558-iupput.
Tassa inuit amerlassusissaannik spiralilersuinissaq sioqqullugu naatsorsuinermit innuttaasut 20.000-inik ikinnerupput.
Kalaallit politikerii arlallit, ilaatigut aningaasaqarnermut akileraartarnermullu naalakkersuisoq Múte B. Egede, Danmarkimi naalagaaffik Kalaallit Nunaanni innuttaasut amerliartornerannut sunniuteqartutut pisuutitsinnikuuaat.
Spiralilersuineq inuiannik toqoraanertut Naalakkersuisuni siulittaasuunermini aamma taanikuuaa.
Kalaallit Nunaanni 1975-imi akeqanngitsumik naartuersittoqarsinnaalerpoq, tamatumunngalu saniatigut innuttaasut nutsernerisa amerliartornermut aamma sunniuteqarpoq. Naatsorsueqqissaartarfik KNR-imut 2022-mi paasissutissiivoq.
