Ilisimatuut sermersuarmi ‘milluaasumik’ misissuinissainnut millionilikkaanik aningaasaliiffigineqartut

Nunatta sermersuata qaava tassaavoq aput naqitaq 'firn'-inik taaneqartartunik silaannarpassuaqartoq. Ikiaq 'firn'-eqarfik aputip serminnguukkiartornerani ikaarsaariarfiusoq 100 meterit angullugit issussuseqarsinnaavoq.

Ikiaq taanna silaannaqarfippassuit pissutigalugit imermut qaavaniit aattumut milluaasutut ippoq, erngullu ilaa kingorna serminnguulluni qereqqittarpoq. Sermersuup qaavata 90 procentia firnimik ikiaqarpoq, issittumili kiatsikkiartortillugu tamanna allanngoriartorpoq.

Ilisimatuut Europami Ilisimatusarnermut Siunnersuisoqatigiit (ERC) aningaasaliissutaannit 'Synergy Grant' 98 million koruuninik aningaasaliiffigineqarsimapput. Aningaasat taakku iluaqutigalugit ukiuni arfinilinni tulliuttuni sermersuarmi ikiaq firneqarfik imminnut qanoq attuumassuteqarnersoq misissoqqissaarneqarsinnaanngussaaq.

Taama GEUS tusagassiuutinut nalunaarummi allappoq.

- Sermersuarmi ikiaq firneqarfik milliartorpoq, firneqarfiullu apummik aalluni iminnguuttumik maannatuulli akoqarppiarsinnaajunnaassasoq ilimagaarput. Tamanna sermersuarmut qanoq sunniuteqassanersoq paasisaqariarparput, Danmarkimi Kalaallit Nunaannilu nunap qanoq issusianik misissuiffimmi (GEUS) professori ilisimatusaqataasorlu William Colgan oqarpoq.

Taakku ilaatigut sermersuarmi erngup ingerlaarnerata firneqarfimmut atanera, sermip ataani imermik kuuttoqartarnera tamakkulu sermip pissusianut ataatsimut sunniutai misissussavaat.

Immap killinga qaffakkiartorsinnaasoq

Ilisimatuut naapertorlugit sermersuup firneqarfiani allanngorartut naammaginartumik nakkutigineqanngillat. Siornatigut firneqarfimmi misissuinerni amerlanerni sermersuup qaavaniittunik, aakkiartorfiuvallaanngitsunik sammisaqartoqartarpoq.

Misissuinerit allat sermersuup killingata eqqaani aakkiartorfiusumik misissuisimapput. Sumiiffiit taakku akornanni ilisimatuut ilisimasaqarfigerpianngisaannik firneqarfingaatsiaqarpoq.

- FirnMelt suliniutaavoq angisooq siulleq, sumiiffiup tamatumani allanngoriartornerup sammineqarneranut, pingaarnerusumillu sermersuup tamarmiusup allanngoriartorneranut sunniuteqarnissaanut tunngasoq, Horst Machguth Schweizimi Fribourgip ilisimatusarfiani professoriusoq ilisimatusartunullu ilaasoq oqarpoq.

Sermersuup iluaniit imeq aakkiartortoq annertusiartuinnartoq sermip aakkiartorfiatigut Sermersuup naqqanut anngussinnaagami erngup ingerlaarneranut aqutsisut allanngortissinnaagai taanna nassuiaavoq. Tamanna ilaatigut sermip ingerlaarnerata sukkassusianik allanngortitsisinnaavoq, taanna nassuiaavoq.

- Sikup ingerlaarnerata sukkassusiata allanngornera sikunik qanoq annertutigisumik immamut aniatitsinermut sunniuteqarsinnaammat, tamanna Kalaallit Nunaata immap qaffakkiartorneranut sunniutaanut kinguneqarluarsinnaavoq, taanna oqarpoq. Tamannalu ajortuuvoq.

Unammillernartoq pingaarutilik

Ilisimatuut ilaatigut timmisartumit qaammataasamillu uuttuinerit nutaat katersussavaat, sermersuarmi uuttortaaviit nutaat pilersissallugit, taakkulu assakaasulinnik immikkut ittunik nutaanik akuttunngitsumik alakkarneqartassallutillu naatsorsuinerit nutaat tunngavigalugit ukiumut 2300-mut Sermersuup ineriartornissaa pillugu nutaamik missingersuissapput.

Ilisimatusartut tamakku tamaasa iluaqutigalugit Kalaallit Nunaata sermersua pillugu maannamut erngup pissusianik misissueqqissaarinerit sukumiinerpaartaat suliarisinnaavaat.

- Unammillernartuuvoq, kisianni iliuuseqarfigisariaqarparput, Tysklandimi Alfred Wegener Instituttimi Helmholtzip Qalasersuarmi Immamilu Ilisimatusarfiani ilisimatooq alla Angelika Humbert oqarpoq.

Suliamut annertuumut suleqatiginilu ikiorluarneqassallutik taassumik ilanngullugu oqaatigaa. Ilisimatuut qaffasissumik atorfillit 20-t ilisimatusarnermilu sulilerlaajusut 2031-p tungaanut sulisorineqassapput, taakkualu ilarpassui ERC-mit aningaasaliiffigineqaramik ulloq naallugu sulisassapput.