Aningaasaqarnermut
Akileraartarnermullu Naalakkersuisoq, Mute B. Egede, akileraartarnermut
inatsisip allanngortinnissaanut siunnersuuteqarpoq.
Aningaasat Kalaallit
Nunaanni pissarsiarineqartut akileraaruserneqaratik nunamit
anninneqannginnissaat qulakkeerniarlugu taamaaliorpoq.
Aningaasaqarnermut
Akileraartarnermullu Naalakkersuisoq, Mute B. Egede, akileraartarnermut
inatsisip allanngortinnissaanut siunnersuuteqarpoq.
Aningaasat Kalaallit
Nunaanni pissarsiarineqartut akileraaruserneqaratik nunamit
anninneqannginnissaat qulakkeerniarlugu taamaaliorpoq.
Akileraartarnermut
inatsisip allanngortinneqarnissaanut siunnersuut aamma aningaasat
akileraarutitaqanngitsumik Kalaallit Nunaannit anninneqarsinnaanersut
Sermitsiamiit kukkunersiuisumut Per Laugesenimut, Grønlands Revision
A/S-imeersumut, nassuiartipparput.
Per Laugesen nassuiaavoq:
- Kalaallit Nunaanni
akileraartarnermut inatsit atuutilersinneqarmalli, tassa 1994-imiilli, oqaaseq
akileraartarneq tamakkiisumik (Aningaasarsianit akileraarutit pillugit
Inatsisartut inatsisaat § 1) aamma oqaaseq killilimmik akileraartussaatitaaneq
(Aningaasarsianit akileraarutit pillugit Inatsisartut inatsisaat § 2)
atorneqartarput.
Akileraartarnermut
inatsisit tunngaviusut
Inuk tamakkiisumik
akileraartussaavoq Kalaallit Nunaanni najugaqaruni. Ingerlatseqatigiiffik
tamakkiisumik akileraartussaavoq Kalaallit Nunaanni nalunaarsorneqarsimasoq
imaluunniit ulluinnarni aqutsisut Kalaallit Nunaanni najugaqartut.
Tamakkiisumik akileraartussaaneq isumaqarpoq inuk ingerlatseqatigiiffilluunniit
nunarsuarmi sumiluunniit aningaasarsiaqaraluaruni tamatigut Kalaallit Nunaannut
akileraaruteqartartoq. Aningaasat Kalaallit Nunaanni nunanilu allani
aningaasarsiarineqarpata.
- Maluginiaqqunarpoq nunami
allami suliffeqarfik kalaallinik aqutsisulik (qullersaqarfilik) Kalaallit
Nunaanni inatsisit naapertorlugit tamakkiisumik akileraartussaammat.
- Eqqumiiginarsinnaagaluarpoq, taamaaliortoqarporli
akileraarusersuiffiunngitsumi ingerlatseqatigiiffimmik pilersitsinissaq
Kalaallit Nunaannilu akileraarutitigut ilanngaatitaqarani aningaasarsiornissaq
pinngitsoortinniarlugu. Aqutsisut issiaviat aamma nunani tamalaani
atorneqartarpoq, OECD-mi nunallu sinnerani atorneqarluni.
Inuup Kalaallit Nunaannut
nuunngikkaluarluni Kalaallit Nunaanni suliffeqarfimmi sulilersup Kalaallit
Nunaanni akileraartarnermut pisussaaffini killeqartissavaa. Tassa inuk taanna
Kalaallit Nunaanni isertitani kisiisa pillugit, nunamini aningaasarsiarisinnaasani
pinnagit, Kalaallit Nunaanni akileraaruteqartussaassaaq.
Suliffeqarfik nunanit
allaneersoq Kalaallit Nunaanni immikkoortortalik imaluunniit sanaartornermik
annertuumik suliaqartoq Kalaallit Nunaanni isertitaqartoq, taamaalillunilu
Kalaallit Nunaanni akileraarutinik akiliissaaq. Tassani Kalaallit Nunaanni
aningaasarsiarineqartut ilanngaatissatut Kalaallit Nunaannut
tunniunneqartarput.
- Erseqqissartariaqarpara
Kalaallit Nunaanni sulisitsisumut kalaallimut sulisoqarsinnaanngitsoq
imaluunniit Kalaallit Nunaanni suliffeqarfimmik ingerlatsisoqarsinnaanngitsoq
aningaasarsiorluni isertitanit akileraarutinik Kalaallit Nunaannut
akiliiffigineqanngitsumik. Tamanna pisinnaavoq inuk imaluunniit
ingerlatseqatigiiffik, ingerlatseqatigiiffillu nunani allani imaluunniit
Nunatsinni nalunaarsorneqarsimasoq apeqqutaatinnagu, Per Laugesen oqarpoq.
Nunatsinniimmi nunanut
allanut suliffiit nassarlugu nuukkuit? Nunarput akileraarutinik annaasaqassava?
- Akileraartarnermut
inatsisini najoqqutassiaq pingaarnerpaaq tassaavoq inuup imaluunniit
ingerlatseqatigiiffiup aningaasat pisinnaatitaaffigileraangamigit
akileraartussanngortarnera (pisinnaatitaaffik pissarsiarineqarmat).
- Tassa akileraarutip qaqugukkut akiliutigineqarnissaa
kinguartinneqarsinnaanngilaq.. Taamaattoqarsinnaagaluarpat amerlasuut Kalaallit
Nunaanniit nuunnerup kingorna akissarsiatik isertitatigulluunniit
kingusinnerusukkut akilernissaannut qinnuteqartassagalaurput. Taamaasillunilu
Nunarput akileraarutinik annaasaqartassangaluarpoq. Kalaallit Nunaannili
akileraartarnermut maleruagassat taama periarfissiinngillat.
Suliffeqarfik
inulluunniit Kalaallit Nunaanniit nuukkuni, taava Kalaallit Nunaanni
akileraarutigineqartartut annaaneqarsinnaappat?
- Naamik. Inuk imaluunniit
ingerlatseqatigiiffik Kalaallit Nunaanniit nuukkuni akileraartussatut
tamakkiisumiik, akileraartussatut killilimmut allanngortinneqassaaq.
Suliffeqarfiup ilaa suli Kalaallit Nunaanniittoq Kalaallit Nunaannit suli
akileraartinneqarpoq – aamma ingerlatseqatigiiffiup Kalaallit Nunaata
avataaniittup nuutsereernerata kingorna. Assersuutigalugu biilinik
angallassisartut, sanaartornermik ingerlatsisutut, eqqartuussissuserisutut,
illussanik titartaasartutut allatullu suliffeqarfiusinnaavoq.
- Suliffeqarfiup ilaa, timitalimmik nunatsinniinngitsoq, nunami nuuffigisamini
akileraartassaaq. Assersuutigisinnaavavut pigisat tigussaanngitsut, soorlu
piginneqataassutit, obligationit, aningaasatigut isumaqatigiissutit aamma
akiligassat.
Taavami suliffeqarfiup
ilaa (pigisassaanngitsut) inuup suliffeqarfiulluunniit Kalaallit Nunaannit
aallarnerani akileraarutitigut peqquserluffigineqartarpa?
- Ukiut 30-t missaanni
akileraartarnermut inatsimmi § 38 naapertorlugu, inuup ingerlatseqatigiiffiullu
nuunneratigut aningaasat nalillit taakku Kalaallit Nunaanni
akileraaruserneqartarput. Pigisanik tigussaasunik pigisaqarneq Kalaallit
Nunaanniiginnarpoq, isertitallu akileraaruserneqartarlutik, pigisallu soorlu
aktiat, obligationer, aningaasatigut isumaqatigiissutit aamma pantbreve ullup
nuuffiup tungaanut Kalaallit Nunaanni akileraaruserneqartarlutik. Aamma naak
aktiat, obligationer imaluunniit pantbrevet nuunnissaq sioqqullugu
tunineqarsimanngikkaluartut.
- Tassa imaappoq, malittarisassaq taanna Kalaallit Nunaanni akileraarutinik
ilanngaaserinissamut tunngatillugu malittarisassamut pingaarnermut, tassa
aatsaat isertitat piviusunngortinneqareerpata (tunineqaraangata)
akileraaruserneqarsinnaanermut, tunngatillugu immikkut ittumik atuuttarpoq.
- Pisortaanerup nunamut
allamut nuunneratigut aningaasanik naleqangaartunik ingerlatseqatigiiffimmit
anisoqarneq ajorpoq. Pisortaasup aningaasat naleqangaartut nassarpagit
tillinniatut isigineqassaaq, tamannalu pinerluttulerinermi inatsimmi
pillaatisiassaassaaq.
Agguagarsiap
akileraarutaa
Nuna ingerlatseqatigiiffiup
akileraaruserinermut najugaqarfigisaa iluanaarutinik agguaanermi nunatut
aallaaviusutut isigineqartarpoq. Nuna taanna iluanaarutinit
akileraaruteqartitsinissamut pisinnaatitaaffiuvoq. Kisianni
ingerlatseqatigiiffimmik piginnittoq najugaqarfiani aamma akileraartariaqarpoq.
Nalinginnaasumik piginnittup nunami pilerfiusumi akileraarutigineqartut
ilanngaatissatut ilanngaatigisinnaavai.
Suliffeqarfik
nunatsinniit nuukkaangat iluanaarutit akileraaruserneqartarnerat Kalaallit
Nunaanni annaaneqartannginnerpat?
- Naatsumik akissutissaq
naamik! Nuunnermut atatillugu iluanaarutinik agguaassisoqarneq ajorpoq.
Ukiualuit qaangiuppata iluanaarutinik agguaasoqassappat ilumoorpoq Kalaallit
Nunaat nunatut pilerfiusutut iluanaarutinut akileraaruteqarnissamut
piumasaqartariaqannginnera. Nunatsinni malittarisassat pingaarnersaat tassaavoq
iluanaarutit ilanngaatissatut akiligassaasut. Ingerlatseqatigiiffik
ingerlatseqatigiiffimmut akileraarummik imaluunniit aamma iluanaarutinut
akileraarutinik akiliissaaq. Ingerlatseqatigiiffik Kalaallit Nunaanniit
nuukkuni, taava iluanaarutit ilanngaatissatut akiligassaanngitsut pillugit
maleruagassaq taanna nunanit allaneersunit ingerlatseqatigiiffinnut
atuutinngilaq. Taamaattumik Kalaallit Nunaanni isertitanit Kalaallit Nunaanni
pissarsiarineqartunit ingerlatseqatigiiffinnut akileraarut imaluunniit
iluanaarutinut akileraarutit Kalaallit Nunaanni akilerneqartarput.
- § 38 naapertorlugu nuuttartut akileraartarnerat taamaallaat aktianut,
obligationinut, aningaasanut isumaqatigiissutinut aamma pigisanik
attartornermut uppernarsaatissanut tunngavoq. Tassa imaappoq assersuutigalugu
app-imik imaluunniit allamik pigisaqanngitsumik akileraarutitigut
nalikillisinneqarsinnaatitaanngitsumillu piginneqataassutinilluunniit,
obligationinik, aningaasanut isumaqatigiissummik imaluunniit pigisanik
attartornermut uppernarsaammik peqarnani ineriartortitsisoqarsimappat inatsisit
eqqunngitsuunerat ilimagineqarsinnaanngilaq.
Allannguutissatut
siunnersuutit
Naalakkersuisut 2025-mi
juunimi inatsisissatut siunnersuut tusarniaassutigineqarpoq. § 38-p
nutarternissaa siunnersuutip ilagaat, taamaalilluni pigisat Kalaallit Nunaata
avataanit nuunneqartussat tamarmik akileraaruseqarsinnaalissallutik. Tamatuma
saniatigut suliffeqarfik matuneqanngikkaluartoq matusinermut immikkut ittumik
17-19 procentimik akileraaruteqalernissaq siunnersuutigineqarpoq. Matusinermut
akileraarummik akiliisoqassaaq suliffeqarfimmi isertitat Kalaallit Nunaanni
akileraarutigineqarsimagaluarpataluunniit aamma ingerlatseqatigiiffik
matuneqanngikkaluarpat, akerlianilli Kalaallit Nunaanni ingerlatsinini
ingerlatiinnassagaluarpagu. Suliffeqarfiullu nuunneqarnerata kingorna
isertitanit Kalaallit Nunaat suli akileraartinneqarpoq.
- Malittarisassalli
maannamut atuuttut pitsaalluinnartuupput, Kalaallit Nunaanni inatsisinut aamma
nunat allat akileraartarnermut inatsisaannut nunanilu tamalaani marloriaammik
akileraarusersornissaq pillugu isumaqatigiissutinut naleqqiullugit.
- Kalaallit Nunaanni malittarisassat atuuttut ajoquteqanngillat,
isertitaqarnanilu akileraarutitaqanngitsumik Kalaallit Nunaannut
anisoqarsinnaanngilaq, Per Laugesen Grønlands Revisionimeersoq oqarpoq.
