ANINGAASAQARNEQ TAMAVIAARNARTOQ
Nunatta karsia aningaasassaaleqivoq - iliuuseqarsinnaavugulli
Nunap aningaasaqarnikkut ajornartooqqanerata qaangerneqarnissaa Naalakkersuisut sukumiisumik sulissutigaat. - Nammineerluta iliuuseqarsinnaavugut suli, kisianni tamatta akisussaaffimmik tigusisariaqarpugut, aningaasaqarnermut akileraartarnermullu naalakkersuisoq, Múte Bourup Egede (IA), erseqqissaavoq.
2025-mi 386 millionit koruuninik amigartooruteqartussaanerup naatsorsuutigineqarnera aammalu septembarip naanerani taamaallaat 54 millionit koruuninik tigoriaannarnik aningaasaateqarneq mumisinniarlugu Naalakkersuisut aaqqiiniarlutik sulissutigigaat. - Nunatta aningaasaqarnerata patajaatsumik peqqinnartumillu ingerlaqqilernissaa tamatta peqataaffigissavarput. Kikkut tamarmik periarfissallit imminnut pilersussapput aammalu Namminersorlutik Oqartussat suliffeqarfiutaasa, nunatta karsianut iluanaarutinik tunniussisinnaasimanngitsut, tunniussaqaleqqinnissaat pisariaqarpoq, aningaasaqarnermut akileraartarnermullu Naalakkersuisoq, Múte Bourup Egede (IA) oqarpoq.
Asseq toqqorsivimmit: Leiff Josefsen
Ukioq 2025 nunatta aningaasaqarniarneranut unammillernartorsiortitsivoq.
2026-imut aningaasanut inatsisissap suliarineqarneranut atatillugu paasineqarpoq nunatta karsianut aningaasanik isaatitsinikkut annikilleriarfiusoq, ilaatigut aalisarnikkut isertitat appariartornerisigut, mittarfissuit sanaartorneqarnerisa naammassinerisigut, ataatsimullu isigalugu inuussutissarsiornikkut ingerlatsinerup appariartornerisigut.
Tassunga ilanngullugu Naalakkersuisut nassuerutigisariaqarsimavaat namminersorlutik Oqartussat suliffeqarfiutai arlallit sinneqartoorutinik nunatta karsianut tunniussisinnaasimanngillat. Tamatumalu kingunerisaanik Naalakkersuisut ingerlatseqatigiiffinnit sinneqartoorutinit agguagarsiassat appasinnerulersittariaqarsimagaat.
Tamakku tamarmik nunatta karsianut, taamaalillunilu nunatta aningaasaqarniarneranut, pitsaanngitsumut saatsitsisimapput.
Aningaasat tigoriaannaat 700-800 millionit koruuninik amerlassuseqartussaagaluit
Aallaavittut nunatta karsianiittuutit tigoriaannaat ukiumut aningaasartuutissatut missingersuutinut sanilliullugu 10 procentimik inissisimasariaqarput, ullumikkut 7-8 milliardit koruuninik missiliorlugu nunarput ukiumut aningaasartuuteqartarpoq.
Tassalu nunatta karsianiittussaagaluarput 700-800 millioner koruunit missiliorlugit, kisianni septembarip naanerani 54 millionit koruunit missiliorlugit taamaallaat tigoriaannakkatut sillimmataasimapput, tamannalu aarlerinartoqarpoq.
Tassami siumut naatsorsuutigeriinngisanik takkuttoqariataassagaluarpat akissaqarnissaq pingaaruteqarmat, kiisalu aningaasartuutissanut ingerlaavartunut taarsigassarsinani akissaqartoqartariaqarmat, naggataatigullu nunatta aningaasaqarnerata tatiginassusaa attatiinnarniarlugu, aningaasatigut isumannaatsumik inissisimasariaqarmat.
Suli nammineerluta iliuuseqarsinnaavugut
Inissisimaffik aarlerinartutut oqaatigineqarsinnaagaluartoq, Múte Bourup Egede isumaqarpoq suli nammineq iliuuseqarnikkut aarlerinartorsiorneq anigorniarneqarsinnaasoq:
- Ukiup naalernerani aningaasatigut ajornartorsiutaasinnaasutut ilimageriikkatsitut inissisimavugut. Kisianni suli anigorniarnissaanut nammineerluta iliuuseqarsinnaavugut. Ilaatigut tamanna anguneqassaaq annertuumik sipaarniarnikkut, pingaartumik allaffissornikkut, sipaarniarnerillu atuutilersinniarlugit aallartereerpugut.
- Tamatuma saniatigut nunatta karsianut aningaasanik amerlanerusunik pissarsiniarluta sulivugut, anguniagarput tassaavoq innuttaasut aningaasaqarnerannut toqqaannartumik sunniuteqannginnissaa, taamaattumik akileraarutit akitsuutillu qaffanneqarnissaat pilersaarutitsinniinngilaq.
Danmarkimit EU-millu aningaasaqarnikkut ikiuinissamut neriorsuinerit, ilaatigut Danmarkimik sinaakkutitut isumaqatigiissut aqqutigalugu, aningaasaqarnerup isumannaatsuunissaanik sulissutiginninnitsinnut iluaqutaassapput.
- Iliuutsigut ilaatigut maani taasakka aqqutigalugit aningaasaqarnerput nukittorsassavarput, nunap karsianik aqutsisoq, Múte Bourup Egede oqarpoq.
Taarsigassarsiniarnissaq pisariaqartinneqalersinnaavoq
Naalakkersuisut taarsigassarsiniarnissamut ammanersut apeqqutigineqarmat, aningaasaqarnermut akileraartarnermullu naalakkersuisoq nassuiaavoq, Naalakkersuisut maannakkut taarsigassarsiniarnissamut pilersaaruteqanngitsut:
- Aningaasanut inatsisissaq aappaagumoortoq ukiunilu tulliuttuni missingersuutitut pilersaarutivut naapertorlugit pilersaaruteqarpugut, ilaatigut iluarsartuusseqqinnerit pisariaqartut atuutsitsinneqaleriinngikkunik atuutsinneqalissapput, piffissallu imaalinerani isumaqarpugut tamanna naammassinnaassasoq nunatta karsianut aningaasanik amerlanerusunik isaatitsinissatsinnut. Kisianni tamakkiisumik periarfissat allat suunersut misissortariaqalersinnaavagut, naammaginartumik aningaasaqarnikkut patajaassuseq angujumallugu, kisianni isumaga malillugu taarsigassarsiniarneq aatsaat pisinnaavoq, periarfissat allat tamarmik nungoreerpata, Múte Bourup Egede naqissusiivoq.
Akissarsiatigut pitsaanerusariaqarpugut
Múte Bourup Egede naqissusiivoq akileraarutit qaffannissaannik imaluunniit akitsuutinik nutaanik pilersitsinissamik, kiisalu akitsuutit atuuttut qaffannissaannik Naalakkersuisut pilersaaruteqanngitsut.
- Siunnerfilimmik iliuuseqarpugut innuttaasunut aningaasatigut sunniuteqannginnissaa anguniarlugu, kisianni tamatta aningaasarsiullaqqinnerusariaqarpugut, inuussutissarsiornikkut ingerlatsineruppat aammalu innuttaasut ataasiaakkaatut. Tassa aningaasatigut imminut pilersorsinnaaneq annertusisariaqarpoq.
- Taamatut oqareerlunga, naqissuserusuppara, innuttaasorpassuit nunatsinni siuarsaanermut peqataammata. Suliffimminnut aalajaallutik sulipput aammalu arlallit kajumissutsiminnik sulillutik nunatsinni siuarsaanermut peqataapput.
- Kisianni aamma innuttaasut peqqissut sulisinnaagaluartullu, namminneq aningaasarsiornissaraluartik toqqarnagu, pisortanit isumagineqarusuttut arlaqarput. Taamaattumik kommunit isumaqatigiissuteqarfigaagut sulisinnaallutik suliumanngitsunut aningaasatigut ikorsiissuteqartarneq pillugu killeqartitsisinnaanissaq pillugu, pisortat qanoq annertutigisumik akileeqataassanersut suliffissarsiorsinnaagaluarlutik suliffissarsiunngitsunut.
Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup naggataatigut ersersippaa suna ajornartorsiutaasinnaasoq, sulisinnaasut pisortanit isumagineqarnerisigut:
- Suliffeqarfiit sulisussaminnik amigaateqarput, tamatumalu peqatigisaanik suliffissaaleqisut amerliartorput, avataaneersunik sulisussanik tikisitsisarnerit annertupput, kommunillu aningaasaqarnerat unamminartumiitinneqalersarpoq, aningaasat sulisinnaagaluarlutik sulinngitsunut isumaginninnermut atorneqarnerat pillugu inuit ikiorneqarnissaminnik pisariaqartitsivissut pitsaanerusumik sullinneqarnissaagaluat killilerneqartarpoq.
- Taamaammat, aap, pisinnaasut tamarmik akisussaaffimmik tiguseqataasariaqarput, taamaalillutillu namminneq imminnut aningaasaqarnermikkut nukittorsassagamik, naggataatigullu kommunit nunalu tamakkerlugu aningaasaqarnerat nukittorsarlugu.
