Thulemi sulisoq kingulleq

Timmisartoq B-52, januaarip 21-ani 1968-imi Pituffiup eqqaani qaartartumeeriniarluni nakkartoq pillugu suliaq ukiorpassuarni suliarineqarsimasoq ataasinngornermi unnukkut DR-ip piviusulersaarusiaa “Thule-ajutoornermi takunnissimasut kingulliit” takutimmagu allamik qulaajaavoq.

Aallakaatitassiami peqataasut ilagaat Foreningen af Stråleramte Thulearbejdere-mi siulittaasup tulliusimasoq Hugo Elmer, taassumalu ukiuni arlalinni sorsuutigaa Pituffimmi sakkutooqarfimmi kalaallit qallunaallu sulisut arlallit ajutoornermut atatillugu qinngornernik ulorianartunik ajoqusersimanerat danskit oqartussaasuinit akuerineqartinniarlugu.

Hugo Elmerip pisimasoq pillugu aallakaatitassiap sammisaqaqqinnera naammagisimaarutigaa, aammali isumaqarpoq aallakaatitassiami pisut tamaasa sammineqanngillat.

- Aallakaatitassiaq kipineqarluarsimaqaaq, taamaattumik annikitsualuit arlallit amigaataapput, Hugo Elmer Sermitsiamut oqarpoq.

Aallakaatitassiaq misissortittarpara DR-imilu tusagassiortoq siunnersorlugu aallakaatitassiap marloriaatinngorneqassasoq imaluunniit akunnerup aappaa avillugu takissuseqalernissaa.

Immiussat amerlasuut

- Aallakaatitassiami sivisuumik suliarineqarsimavoq, aamma siulittaasup Jens Zinglersenip 2024-mi toqusup uangalu tusagassiortoq oqaloqatigisarlugulu immiussiffigisarnikuuarput, Hugo Elmer nassuiaavoq.

Aallakaatitassiami pingaarnertut saqqummiunneqarpoq USA-p 2022-mili akuerigaa sakkutuut saliinermut peqataasut taarsiiffigineqarsinnaasut – sulinerminnik tapersersuinertik pissutigiinnarlugu nappaateqarnerallu uppernarsarneqanngikkaluartoq.

Hugo Elmerip tupigusuutigaa qallunaat oqartussaasuisa Amerikamiut inatsisaat maleruanngikkaat.

„Paasiuminaatsippaara peqqinnissamut naalakkersuisoqarfiup 2022-mi USA-mi inatsisit malinnginnamigit.

Hugo Elmer 1967-imi maajimi Pituffimmut innaallagisserisutut tikippoq, 1971-illu tungaanut sakkutooqarfimmiilluni ukiualuillu qaangiummata aasaanerani suliartorluni uterluni. Hugo Elmer ullumikkut 83-inik ukioqarpoq – 1969-imili Pituffimmiinnerminilli allamik misigisaqarsimanngilaq. Erseqqissarpaa ajutoorfimmi nammineq najuussimanani saliinermilu toqqaannartumik peqataasimanngitsoq. Ajutoornerli eqqaamalluarsimavaa.

Barakki tamarmi sajuppoq

Barakkit ilaat innaallagiaqaleriartortillugit ualikkut sakkortuumik sajuvoq. „Susoqarsimanersoq naluarput, kisianni barakki tamarmi sajuuvoq — isumaqaraluarpunga biili barakkimut aporsimasoq.“

Minutsialuit qaangiummata nalunaarfigineqarpugut timmisartoq ajutoorsimasoq, annaassiniarluta aallartinneqarpugut.

„Biilit generatoritallit biilinut piareersarlugit assakaasuleriffimmut ingerlaqqaartariaqarpugut, taavalu igalaat ammatillugit sikukkut qiiaatsumukaqattaartarpugut.

“Immikkut ittumik illersuutitaqarata parkat ukiuuneranilu atisat nalinginnaasut atortarpavut.

Aniguisut arfinillit

Ujaasinerup inernera tassaavoq annaassimasut arfinillit parasut atorlugit qaartinneqarsimasut nassaarineqarnerat — aamma ajutoorfiup ikuallannerata, ikummatissat brintimillu qaartartullit qaminnerat pissutigalugu ikuallarujussuarsimanerata — nassaarnera.

„Qujanartumik taama pisoqarsimagaluarpat arlaannarpulluunniit annassimassagaluarpoq,“ Hugo Elmer nassuiaavoq.

Ajutoorneq taarmiugallarmat pivoq, qaammatialuillu qaangiummata aatsaat qaamalermat apummik sikumillu mingutsinneqarsimasunik piiaanissaq aallartippoq.

Taamani USA-mi oqartussaasut ajunaarnersuaq qanoq annertutigisoq paasivaat — ajutoorfimmilu sulisut tamarmik illersuutaasunik sungaartunik atisaqarput, soorlu piviusulersaarummi assini takuneqarsinnaasoq.

“Sanilersuinermulli atatillugu allaanerulluinnartumik suliassaqarpunga, taamaattumillu mingutsinneqarsimasut qanittuararsuuvunga.

„Sakkutooqarfimmi sulisut allat ilagalugit sakkutooqarfik tamaat biilerluta angalaarfigisarparput tankit uuliamik imallit pisoqqat katersorniarlugit.

Sulinerminni ilaat pujoralaat plutoniumik akullit anersaartorfigaat kingusinnerusukkullu kræftimik assigiinngitsunik nappaateqalerlutik.

Nappaaterpassuit

Ajutoornerup kingorna arlallit nissumigut ikilersimasut ammillu nappaataannik assigiinngitsunik nappaateqalersimasut ilisarisimavakka.

- Thulemiinnerup kingunerisaanik ajoqusernerit akuerineqarnissaat anguniarlugu tamanna kajumississutigilluinnarsimavarput, ilaat kræfteqalersimanngillat inuunertillu tamaat ajornartorsiuteqarsimapput, Hugo Elmer oqarpoq.

1995-imi novembarimi Thulemi sulisut ajutoornerup kingorna sulisimanerminnut 50.000 koruuninik akissarsiaqartinneqarput.

Taamanikkut peqataasut ullumikkut ikittuinnaapput, tv-milu aallakaatitassiami Thule Air Base Attack — The Last Witnesses-imi 100-t missaanniittut eqqaaneqarput.

- Qanoq amerlatigisut suli inuunersut oqaatigisinnaanngilara, uanga taamanikkut sisamaannaat attaveqarfigisarpakka, Hugo Elmer oqarpoq, taassumalu ullumikkut suliamut tunngasut allagaateqarfissuani aviisinik killukkanik allaqatigiinnermillu imallit Aalborgip illoqarfiata allagaateqarfianut tunniuppai.